Марий Турек районысо Марий Шолкер ялыште илыше Токпаевмыт ешын озанлыкышт кугу. Пакча кумдыкыштат ситыше — пареҥгым гына 30 наре соткыш шындат. Вате-марий кок ушкалым, кок ӱшкыжым, чывым, комбым, лудым ашнат. Чыла сомылымат жапыштыже ыштен шукташ манын, эр гыч тӱҥалын кас марте эре пӧрдман. Туге гынат, суртоза чонжылан келшыше пашалан жапым да йӧным садак муэш.
Геннадий Васильевич ӱмыржӧ мучко манме гаяк верысе озанлыкыште трактор дене пашам ыштен. Но жап эртыме семын тазалыкше лунчыргаш тӱҥалын, а вара тупрӱдыштыжӧ грыже лийын. Тыге пӧръеҥ инвалидыш савырнен. Уке, коштын монь кертдымыжак огыл. Коштешат, сурт-оралте коклаште чыла гаяк сомылымат ышта. Эше 2003 ийыштак Токпаевмыт тракторым налыныт да, таза огыл улмыжым ончыде, тудын дене шке озанлыкыштышт веле огыл мо кӱлешым ышта, пошкудо, моло йодшо-влаклан тӱрлӧ сомылым ыштен пуа. Тидлан ешын келшен толшо шуко агрегатше: копалке, косилке, пресс — уло.
А кунам эше тракторышт лийын огыл, озанлыкыште тудо кӱлешак, шонен, ик изаж ден коктын изирак тыгай техникым погеныт. Пӧръеҥ-шамыч эркын-эркын, пашашт кокла гыч, кок кеҥеж шогылтыныт. Мо оҥайже, тудын двигательже – «Жигули» машина гыч, рульжо – МТЗ трактор гыч, ораваже ГАЗ-66 машина гыч, коробкыжо – ГАЗ-52 машина гыч… А тракторын маркыже – УАЗ. Мыскара. Просто ончыкыжо тудын знакшым пижыктен шындыме…
Чыла тидыжым кушто мумо шотышто Геннадий Васильевич тыге вашештыш:
— Ончыч кӱртньым тыгежак огыт пого ыле, сандене тыште я тушто кийылтшым верешташ лийын.
Иктаж пашам ышташ кӱлмӧ годым кызыт тиде трактор дене изак-шоляк Токпаевмыт куанен пайдаланат. Икманаш, налаш оксат уке гын, тудым погаш лиеш!
Айдемын фантазийже поян, вуйдорыкшо сайын пашам ышта гын, тудо эреак мом-гынат уым, ойыртемалтшым ышташ шонен муэш.
Тиде ешыш унала пурен, мутланен шинчымеке, мӧҥгешыже пакча шеҥгеч манме гай лекна. Тиде жапыште шинчашкына лопка да лапка пу сорым-шамычым оптен шындыме ора перныш.
— Ялышкына алят газ толын шуын огыл, сандене пӧртым шке ырыктена. Кочегаркыште олташ тыгай изи пу сорым-шамыч лач келшен толыт, — палдарыш суртоза.
А нуныжым пӧръеҥ бензопила дене огеш пӱчкеде, а тидлан… адакат шке ыштыме оҥай ӱзгар дене пайдалана. Геннадий Васильевич бензопилан улыжат ик ужашыжым, пилажым, гына кучылтеш. Тудыжым электромоторыш келыштарен да чыла! Ынде теве пум пӱтыркален-пӱтыркален, модмыла веле пӱчкеда. Тиде ӱзгарже ток дене пашам ышта. Но тудыжым «пила» шуко огеш пытаре, палдарыш кидмастар.
Изиш умбалнырак шинчалан эшеат оҥай «набор» перныш. Тиде — ӱстел-теҥгыл трансформер. Теве гына ончылнет ӱстел ден кок велым теҥгыл-влак шогат, а вара, «легким движением руки» манмет семын тудо каналтен шинчаш келшыше верыш савырна!
Ачаж ден чӱчӱжӧ-влакым ончен, Геннадий Васильевичын Дима эргыжат тиде сомыллан шӱмаҥын. Тудо, мутлан, «Багги» спортивный машинам поген. А ончыкылан нунын вес шонымашыже уло — снегоходым келыштарынеже.
Суртозан шкенжынат шонымашыже ятыр. Мутлан, интернетыште ик сайтыште технике, кӱртньӧ гыч ыштыме тӱрлӧ оҥай «изобретений»-влак поснак келшат. Южыжым, мутлан, кӱртньӧ гыч мотор сӱретым таптен, тошкалтыш периллан, печышкышт келыштарынеже. Ойлатыс: шонымаш уло гын, тудо кунам-гынат садак шукталтеш. Тиде ешыш вес гана унала толына гын, ятыр ойыртемалтше паша дене мемнам эшеат ӧрыктарат дыр…
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
М.Скобелевын фотожо.
