Виян, таза, ушан лийышт манын…
Регионнан кажне районыштыжо, школлаште военно-патриотический клуб-влак почылтыт. Амалже – самырык тукымым тазам, патырым ушаным, шочмо верым йєратышым кушташ, армийлан ямдылаш.
Таче лудшына-влакым Морко район Унчо кыдалаш школышто ОБЖ-ым, историйым туныктышо Вячеслав Григорьев, ты школысо «Онар» военно-патриотический клуб, тудын пашаж дене лишкырак палдарена.
Школышко мийымекына лач строевой смотрлан ямдылалтыт ыле. Коеш: ӱдыр-рвезе-влак тӱрлӧ упражненийым тыршен шуктат.
– Школышто «Онар» военно-патриотический клуб кум ий пашам ышта. Тушко тӱҥ шотышто 9-ше ден 10-шо класслаште тунемше 21 еҥ коштеш. Занятийым программе почеш эртарена. Тудыжо ныл ийлан ышталтын. Тылеч посна кажне вӱргечын кружок эрта, – умылтара ОБЖ-ым туныктышо Вячеслав Андропович. Эше арняш ик гана практике лиеш. Тушто автоматым рончен-погат, строй дене чын кошташ тунемыт. Тыгак пневматический винтовко гыч лўйкалаш туныктена.
Ты школын тунемшыже-шамыч салтакыш каяш шушо ийготан икшыве-влак коклаште эртаралтше спартакиадышкат кумылын ушнат. Район кӱкшытыштє призёр радамыш логалыт. Кызыт кеҥеж спартакиадылан ямдылалтыт. Тений 9 майыште 21 йочам юнармий радамыш пуртат, удостоверенийым ямдылат. Тудыжо ача-аван келшымыж дене ышталтеш.
– Ме тыгак республик кӱкшытан «Авангард» военно-патриотический рўдерыште вич кечаш сборышто лийынна, – паладара умбакыже Вячеслав Григорьев. – Тушто лач тынар кече армий илышым «тамлат». Тидыже пайдале, шонем. Такшым чылажат пеш оҥайын эртен. Тӱрлӧ вер гыч тӱрлӧ еҥ дене вашлиймаш лийын. Мутлан, ДОСААФ-ыште тыршыше, ракетный дивизийыште служитлыше-влак миеныт. Тыге рвезе-влаклан профессийым ойырымо шотышто изиш куштылгырак лиеш. А военный службым ойырышылан, кўлеш гын, полышымат пуаш сєрат.
Тўрлыжат лиеда. Южгунамже южыштын тыгай сборыш авашт ынешт колто. Сандене тидын кӱлешлыкше нергенат умылтараш логалеш, вет программе почеш 35 шагат пуалтеш. А ты обязательный программым эртыде, вес классыш огыт кусаре.
Молан тыгай клуб?
Унчыш пурымаште Онар патырлан кӱм шогалтеныт. Такшым, легенде почеш, тудо республикыштат палыме чолга патырлан шотлалтеш.
– Мемнан дене ты лӱм дене кылдалтше йоча организацият уло. Тунемше-влакым чыла шотыштат пеҥгыде койыш-шоктышан, таза капкылан лийышт манын ямдылаш тыршена, – ойла туныктышо. – Легенде почеш национальный марий герой лач Унчо кундем гыч каен.
Ты школыштак генерал Василий Андропович Григорьев тунемын, икмыняр ӱдыр-рвезе военный корным ойырен, ӱшанлын служитлат, подполковник, полковник мартеат кушкын. Мутлан, ўдырамаш-влак коклаште Елена Веткина – Озаҥ олаште юстицийын подполковникше. Тугеже уло кӧн деч примерым налаш.
Школышто йоча-влакым военно-патриотический шўлышеш куштымашлан кугу тӱткышым ойырат. Ӱдыр-рвезе-влак спорт денат пеҥгыде кылым кучат, таҥасымашлаште ойыртемалтыт. Телым оборонно-массовый да военно-патриотический паша месячникыш кумылын ушнат, тӱрлӧ сынан конкурсым, мероприятийым эртарат. Кугу Отечественный, тыгак локальный сарлаште лийше ветеран, тылын труженникше-влак дене вашлиймашым эртарат. Тек самырык тукым историйым пала.
– Адакшым тыште район кӱкшытан семинар-влакат эртаралтыт. Лишыл жапыште, Сеҥымаш парадлан ямдылалтыт. Ӱдыр-рвезе-влак «Бессмертный полкыш» кумылын ушнат, – ойла Вячеслав Андропович. – Кугезе кочаштын фотоштым ямдылат, нунын нерген сочиненийым возат, сӱрет конкурсым эртарат. Тылеч посна ачаштын, изаштын кушто служитлымышт нергенат серат, вет тидымат нуно палышаш улыт, шке историйым палет гын веле ончыкылыкна волгыдо лиеш. Лач икте кумылым волта: пытартыш жапыште книгам шагал лудыт. Шукыштым сото телефон, компьютер сымыстарат. Тидыже тазалыкымат изиш лушкыдемда. А урокым эртараш тӱрлӧ йӧным кычалына. Йоча-влак ончыкылыкнан ӱшанле икшывышт лийын кушкышт, манын шонена. А лекше чаракым жапыштыже кораҥдаш тыршена.
Тек чыла шонымаш шукталтеш да тиде школышто тыршыше коллективын творческий шӱлышыжӧ у деч у шонымаш дене пойдаралтеш.
Е.ЭШКИНИНА
