Марий самырык тукымын X слётшо чолга марий ӱдыр-рвезе-влакым Шернур район Марисола селаште2 гыч 8 июль марте эртен. Тений тудо Волонтёрын идалыкшылан пӧлеклалтын.
Шернур велыш Марий Элын икмыняр районжо, Башкортостан, Татарстан, Удмурт республикла, Киров, Свердловск областьла, Пермь кундем, Санкт-Петербург ола гыч 100 утла ӱдыр-рвезе погынен.
Слётым Марий Элын Образований да науко, Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто, Самырык-влакын политикышт, спорт да туризм министерствыла, Марий тӱвыра рӱдер, Мер каҥаш пырля эртареныт. Ӱдыр-рвезе-влакым ятыр оҥай мероприятий, мастер-класс, лекций, тренинг вученыт.
Лекций-влак калыкнан историйжым, тӱвыражым, йӱлажым, молымат авалтеныт, оҥай да пайдале лийыныт. Культурологий шанче доктор профессор Г.Шкалина «Марий калыкын вашполыш койышыжо», историй шанче доктор профессор А.Бахтин «Марий калыкын сарзе сымыктышыже», историй шанче доктор профессор В.Патрушев «Марий калыкын историйже – археологын шинчаж дене», Марий Эл Республикын самырык-влакын политикышт, спорт да туризм министрын алмаштышыже И.Камаева «Ял туризмым вияҥдымаш», филологий шанче доктор профессор Л.Абукаева «Марий калыкын ойӧрыжӧ», педагогике шанче доктор профессор С.Фёдорова «Тачысе самырык еҥын калык койышыжо» теме-влаклан пӧлеклалтше лекцийлам лудыныт.
Кажне эрдене ӱдыр-рвезе-влак капкылыштым гимнастике дене шуареныт, мастер-класслаште усталыкыштым вияҥденыт. Ик тӱшка пу гыч тӱрлӧ арверым пӱчкедаш тунемын гын, весе тӱрлаш, кумшо рывыжупшым ургаш, нылымше мураш кумылан лийын. А теве слётын виктержым вуйлатыше, Пошкырт кундемын чолга эргыже А.Ибулаев ик кечын шӱвырымат ышташ туныктен. Тыгак ӱдыр-рвезе-шамыч (кажне лужа) проектымат ямдыленыт, тудым араленыт.
Слётчик-шамыч Марисолан шӱдыржӧ-влак денат вашлийыныт. Тиде касыш ятыр лӱмлӧ еҥ миен. Нунын коклаште МАССР-ын сулло туныктышыжо З.Ермакова, поэтессе З.Дудина, Марий писатель-влак ушем вуйлатыше С.Григорьева, писатель Ю.Соловьёв, актёр-шамыч С.Мамаев, А.Мамаева, А.Егошина да ятыр молат лийыныт. Тыгак самырык-шамычлан слёт жапыште «Мунло» марафонышто уш пӱсылыкым тергаш, КВН-ште койышланаш, спортышто виян улмым ончыкташ (ГТО нормым сдатлымаш, спорт ориентирований) йӧн лийын. Шернур кундемымат ончал савырненыт. Йыван Кырлян шочмо Купсола ялышкыже миеныт, Шабдар Осыпын шочмо Лужалу кундемышкыже да тудын лӱмжым нумалше Мустай школыш унала пуреныт.
Слётым почмаште йылме йодышымат тарватеныт. Ӱдыр-рвезе-влак мер-пашаеҥ-шамычлан ятыр тургыжландарыше йодышым пуэныт, улшо нелылык гыч кузе лекташ лийме шотышто темлымашат пурен. Айдемын праваж шотышто Марий Элыште уполномоченный Л.Яковлева «100 еҥ уло калыкын шонымашыжым вашталтен ок керт, но кажныже шке кундемыштыже марла кутыраш тӱҥалеш гын, паша верже гыч тарвана» манын каласен. Тидыже чынак. Чылажат мемнан дене кылдалтеш, лач ӧрдыж гыч гына ончен шинчыман огыл, а сапым шке кидышке налман.
Мутат уке, слёт эн ончыч марий калыкын тӱвыражым, йылмыжым аралымаште кугу надырым ышта. Марий Эл деч ӧрдыжтӧ илыше самырык марий ӱдыр-рвезе-влакым шочмо калыкшым пагалаш туныкта. Тидыже Марисола селаште «Пеледыш пайрем – Шернур мландын шочшыжо» марий тӱвыра фестивальыште моткоч шижалте. Слётыш чумыргышо самырык тукым лач тушто марий улмыжым эшеат чотрак шижын, калыкнан поян тӱвыраже, йӱлаж дене лишкырак палыме лийын. Тыгодым нуно тидым ӧрдыж гыч ончен огытыл, а шкештак кажне таҥасымашыш, йӱлам эртарыме радамыш кумылын ушненыт.
Поснак Шернур районысо Сердыж ял шотан илемын Корак сӧрмарий пайремым ончыктымо радам шке йырже ятыр еҥым чумырен ыле. Слётын еҥже А.Юнусов, А.Ибулаев, А.Гаврилов, ӱдырамаш-влакын Шернур сӱан вургемыштым чиен, верысе такмакым устан муралтен, чӱчкалтен пуэныт. Тидын дене нуно ончышо калыкым моткоч ӧрыктареныт, эсогыл тиде рвезе-влак тавалтат манын ӱшаненат огытыл. Туге келыштарен моштеныт. Кугэҥер ял шотан илемын Агавайрем пайремым ончыктымо радамышкат шуко ӱдыр-рвезе ушнен. Нуно, совлашке чиялтыме муным пыштен да тудым умшашке чыкен, кӧ эн писын куржын толеш манын таҥасеныт, тулото гоч тӧрштылыныт, кӱкшӧ пушеҥге гоч муным кышкеныт. Пытартышыже осалым кораҥда манын ӱшаненыт.
Тыгак пайрем жапыште каче-влак шке коклаштышт «Чолга марий рвезе» конкурсышто таҥасеныт. Чылаже тушто мастарлыкым кандаш еҥ ончыктен. Кумшо верыш Волжский кундемын эргыже А.Гаврилов лектын. А икымше-кокымшо верым Параньга велын полмезышт А.Алексеев ден И.Смирнов пайленыт.
Черетан слёт историеш кодын, но тудо умбакыжат илаш, вияҥаш, марий ӱдыр-рвезе-влак коклаште чолга еҥым кушташ полшаш тӱҥалеш. А черетан сл1т Морко район Унчо кундемыште эрта.
Лидия ШАБДАРОВА.
М.Скобелевын фотожо.
