КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

«Марий артист-влакым йот эллашке луктеш

Кумдан чапланыше руш балерине Галина Уланова лӱмеш фестиваль Йошкар-Олаште 2002 ий годсек эртаралтеш. Тений тудо 9 гыч 18 мартыште лиеш. Тыгайым эртараш Э.Сапаев лӱмеш опер да балет академический театрын тунамсе художественный вуйлатышыже, а кызыт республикын тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министрже Константин Ивановын шонымашыже лийын. Фестивальым кажне гана кумданрак эртараш тыршат, тушто Россий балетын могай гына шӱдыржӧ мастарлыкым ончыктен огыл!? Кеч-могай постановкыш калык шыҥ-шыҥ погына. Тиде амал денак тенийсе фестивальым ойыртемалтшым ышташ шонен пыштеныт да продюсержылан Айдар Шайдуллиным ӱжыныт.

Балет артист

А.Шайдуллин – Российын сулло артистше. Тудо Башкортостанын рӱдолаштыже шочын-кушкын. Уфаште Р.Нуриев лӱмеш хореографий училищым тунем лекме деч вара паша корныжо Башкортостанысе опер да балет театрыште тӱҥалын. Тунам сценыште спектакль-влакым Юрий Григорович шынден. Самырык артистлан кумдан чапланыше хореограф дене пашам ышташ кугу чап лийын. Лач тушто тудо кушкын, мастарлыкым поген. Тунам Кугу театрын солистше-влакым: Юрий Васюченком, Мария Былова, Юрий Ветровым, Ирина Архиповам да молымат – чӱчкыдынак ӱжыныт улмаш да нунын дене пырля ик сценыште лиймым А.Шайдуллин кугу пиаллан шотла. Артист моло дене пырля США-ште, Голландийыште, Францийыште, Бельгийыште… гастроль дене лийын.

Тиддеч вара икмыняр жап Челябинскыште М.И.Глинки лӱмеш опер да балет театрыште куштен. Ият пеле гыч А.Шайдуллиным Москош «Кремлёвский балетын» труппышкыжо ӱжыныт. Тиде жапыште тыштат Юрий Григорович дене кылым кучаш тӱҥалыныт. Тушто «Ромео и Джульетта» спектакльлан куштымашым шынден. Самырык артист тыштат кугу кӱкшытыш шуэш да балетын премьерже марте кушкеш. Тыге тудлан ятыр постановкышто тӱҥ партийым кушташ ӱшанат, но трукышто тудо чот сусырга.

– Тидлан кӧра куштымашым ик жаплан коден каяш перныш. Операций деч вара врач иктаж индеш тылзе каналтыман манын. Мыланем тиде жап моткоч кужун чучын, сандене тудым арам йомдараш огыл манын, юридический шинчымашым налаш Паша да социальный кыл академийыш тунемаш пуренам. Адакшым мый изиэм годымат юрист лиймем шуын. Шонымашем вийвал пагытыште шукташ пижам манын, ик ганат шонен омыл, – каласкала Айдар Мирсаетович. – Икымше курсым очно тунем лектым, а молыжым – очно-заочно.

Продюсер паша

Икана гастроль дене Латинский Америкыште лиймышт годым Айдар Шайдуллин турын продюсерже-влак дене палыме лийын. Тӱрлӧ нерген мутланымышт годым артистын организатор лийын кертмыжым нуно шижын шуктеныт да Российысе иктаж коллективым Латинский Америкыш гастроль дене лукташ темлен онченыт. Продюсер семын икымше гана тудо 2005 ийыште Воронеж гыч руш калык музыкым, мурым да куштымашым чапландарыше «Балалайка» фольклор ансамбльым луктын.

Классический академический балет школым тунем лекше да Российын тӱрлӧ сценыштыже чапланыше артист трукышто фольклор коллектив дене пашам ышташ тӱҥалмыж нерген тыгерак ойлыш:

– Хореографий училищыш тунемаш пурымеке, ончыкыжым шкемым калык куштымашым куштышо семын ужынам. Молан манаш гын, ача-авам театр искусство деч тораште улыт. Коктынат нуно врач улыт, а коча-ковам-влак туныктышо лийыныт. Но училище шке шонымашым вашталтен, вет классический балет школым тунем лекше кеч-могай направлений дене пашам ыштен кертеш.

Икымше гана Российысе коллективым йот мландыш гастроль дене намиен кондымыжо Айдар Мирсаетовичлан моткоч келшен. Калыкат нуным шокшын вашлийын, ты коллективын 500 дискшымат пеш вашке налын пытареныт. Латинский Америкыште руш-влак шукынак улыт да калыкын тӱвыражым сайын палат улмаш. Тиддеч вара А.Шайдуллинын продюсер пашаже воранен каен. 2009 ий гыч – «Глобэкс промоушен» продюсер кампанийын генеральный директоржо. Тудо йот элласе да Российысе коллектив-влакым гастроль дене турыш лукмо, тӱрлӧ фестивальым эртарыме пашалан вуйын шога. Нине радамыш Рудольф Нуриев лӱмеш балет да тыгак «Танцуй и пой, моя Россия!» фестиваль-влакат пурат. Кокымшыштыжо кок ий ончыч мемнан республик гычат «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбль мастарлыкым ончыктен.

– Тӱҥалтыште кок фестивальыш ме тӱнямбалне чапланыше коллектив-влакым веле ӱжынна, а 2019 ийыште мероприятийыш вашталтышым пуртенна да Российын рӱдолаж гыч торасе кундемла гыч профессиональный коллектив-влакым ӱжаш шоненна, – каласкала продюсер. – Нунын коклаште «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбль лийын. Кремль полатыште марий калыкын йӱлажым, тӱвыражым почын пуышо куштымаш-влакым ончышо-шамыч моткоч шокшын вашлийыныт. Марий артист-влак мастарлыкышт дене чотак ӧрыктареныт! Сандене ындежым мемнан кылна пеҥгыде лиеш да икте-весым чӱчкыдынрак ужаш тӱҥалына манын, ӱшанен кодам.

Марий республикна дене Айдар Мирсаетович 2008 ийыште палыме лийын. Тудын тыршымыж дене Йошкар-Олаште Испаний, Израиль гыч коллектив-влак ӧрыктареныт.

– Поснак Америке гыч Лула Вашингтонын балетшым калык шарна докан. Сценыште афроамерикан-влак гына куштеныт, – ешарыш продюсер.

Уланова лӱмеш

Э.Сапаев лӱмеш театрын балет труппыжо кызыт Галина Уланова лӱмеш балет фестивальлан кыртмен ямдылалтеш. Мероприятийын продюсержылан А.Шайдуллиным ӱжмеке, балетын ончычсо артистше уло кумылын келшен. Тудо марий балет дене шукертсек палыме, артист-влакын профессиональный мастарлыкыштымат сайын пала да кӱкшын акла.

– Марий балет – йот эллаште Марий Элын визитный картычкыжлан шотлалтеш, – ойла Айрат Мирсаетович. – Тиде коллективын Китайыште, Мексикыште, Араб Эмиратыште да моло элыште гастроль дене лиймыжлан кӧра тушто илыше да тушко унала мийыше-влак Марий республик нерген пален налыныт. Ӱшанем, ты ганат фестиваль ӱжмӧ уна-влаклан кужу жаплан шарнашышт кодеш.

Уланова лӱмеш балет фестивальыште тӱҥ партийым кӧмыт кушташ тӱҥалыт? Ты шотышто Айдар Шайдуллинлан тыршаш логалын. Лач тудо Российысе да тӱнямбалсе театрлаште чапланыше солист-влакым ӱжын. Нунышт Мариинский, Михайловский, Кремлевский балет, Москосо К.С.Станиславский ден В.И.Немирович-Данченко лӱмеш музыкальный, тыгак Кугу театрла гыч ик эн чапланыше артистышт улыт.

Фестиваль «Анюта» балет дене почылтеш. Тудым режиссёр, балетмейстер, СССР-ын калык артистше Владимир Васильев шынден. Спектакльын премьерышкыже режиссёр-постановщик шкежат толаш сӧрен, маныт. «Анюта» балет Российысе да тӱнямбалсе театр-влакын репертуарыштышт 40 наре ий уло, сандене мемнан денат тудо калыкын ик эн йӧратыме постановкыжо лиеш манын ӱшанена.

– Фестивальыш толмекышт, ӱжмӧ солист-влак кок кече тысе кардебалет, оркестр дене пырля репетицийыште лийыт. Кызыт нунын дене онлайн йӧн дене пашам ыштена, каҥашена, – ешарыш А.Шайдуллин.

Икманаш, фестивальым вучаш веле кодеш. Чынжымак моткоч чаплын да кӱкшын, чылт куштымаш пайрем семын эртышаш.

 

Алевтина БАЙКОВА

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий