УВЕР ЙОГЫН

Кӱдырчан йӱр деч вара эре чевер кече ончалеш

Тӱжвач ончымаште Параньга район Яҥгетсола ял гыч Надежда Иванова – шуко моло гаяк тыглай ӱдырамаш. Но самырыкше годым илыш корныжо могай лийме нерген пален налатат, чылажымат кузе чытен лектын, алят изи ӱдыр гай веле койшо тиде ӱдырамашын кузе вий-куатше ситен манын шонен ӧрат. Юмылан тау, вараже пиалешыже сай марийлан марлан лектын. Пелашыже тудым моткочак йӧрата да чамана! Тидыже пӧръеҥ дене икмыняр мутым вашталтымекак вигак шижалте. Но тымарте мо гоч эрташыже логалын огыл?!.

 

Ойго ден куан, товатат, йыгыре коштыт

Верысе школым тунем пытарымекше, ӱдыр тунамсе колхоз столовыйышто озанлык шаланымешке поварлан ыштен. А вараже мӧҥгыштыжӧ вольыкым ончаш тӱҥалын. Тиде – кӱчыкын ойлаш гын.

Надян школым тунем пытарыме жаплан коваже ош тӱня дене чеверласен. Кок ий гыч ачажын ӱмыржӧ кӱрылтын. Тылеч вара кочаже парализоватлалтын. Тудым, тыгай черлым да коштын кертдымым, Надя ончен. А аваже, очыни, чыла тиде ойгым чытен кертде, арака дене чотак таҥлалтын да ик жап гыч шочмо ялышкыже илаш каен. Но, пӧръеҥын колымекше, ава уэш шке ӱдыржӧ деке пӧртылын.

1991 ийыште Надя шкежат ава лийын. Тыге лектын – шочшыжын ачаже тудым огыл, а весым марлан налын. Тунам самырык ӱдырамашын чонжылан, мутат уке, чот неле лийын дыр. Но нимом от ыште – тидымат чытен лекташыже пернен.

Пиалешыже, тудым вес качымарий йӧратен шынден. Туге, качымарий. Кызытсе пелашыже, Александр Иванович, каче лийын. Надя шочшан улмаш гынат, тидым ончыде, рвезе тудым 1994 ийыште кугу морко сӱан дене Тумер ялыш марлан наҥгаен. Тушто вате-марий идалык иленыт. Но Яҥгетсолаште кочаже чыла озанлыкым Надялан возен коденат, илыдыме сурт-оралтым ала-момат ыштен кертыт манын тургыжланен, ӱдырамаш тышке толаш темлен. Марийже тореш лийын огыл. Тыгодсек нуно ты ялыште илат. Но тиде жапыште Саня, пелашыже тудым тыге манеш, шканышт кузе келшен, пӧръеҥ семын туге вашталтыл чоҥен.

Шочмо ялышкыже пӧртылмеке, ӱдырамаш шке аважым ончаш тӱҥалын. Тудыжо ты жаплан парализоватлалтын улмаш. Икманаш, Надялан ончыч коважым, вара кочажым, пытартышлан аважым ончашыже пернен.

 

 

Икшыве-влак

1994 ийыште вате-марийын ӱдырышт шочын. Тудлан Екатерина лӱмым пуэныт. Кызыт Катя Параньгаште пожарный частьыште диспетчерлан пашам ышта.

Икшыве-влак нерген мутланымына годым пӧръеҥын ик ойым коклашке пуренак манме гай каласымыже тунар чот келшыш да чонышкемак логале: «Ӱдыр-шамыч коктынат мыйынак улыт!» – мане. Ойлатыс: пӧръеҥ ӱдырамашым йӧрата гын, весе деч ыштыме шочшыжымат йӧрата… А Рената чолга ӱдыр лийын кушкын. Кызыт ешыж дене Йошар-Олаште ила. Шке жапыштыже Марий Элын «Мариэлочка» ӱдырамаш футбол командыштыже модын. Эсогыл капитан лийын! Ик эн тале футболисткылан шотлалтын. Арам огыл тудо тыгай лӱм дене ик гана веле огыл палемдалтын. Тидым пеҥгыдемдыше Чап грамот ден дипломжо, тӱрлӧ наградыже ятыр. Унала мийымем годым нуныштым шкеат ужым. Мом ойлаш: молодец ӱдыр! Шкенжын, ешыжын лӱмнержым нӧлтен да кумдан палымышке савырен. Аважын самырыкше годым шкетын ончен-кушташ тыршымыж годым йоктарыме шинчавӱдшӧ кызыт тевыс кугешнымаш да чапланымаш дене пӧртыл толын…

 

Кидмастар

Паша деч ярсымеке, очыни, неле илыш нерген шонкалаш жап ынже код манынак Надя школышто тунеммыж годымак кидпашалан шӱмаҥын. Эн ончычак тудо тӱрлаш тунемын. Икымше кидпашаже юмылук солык лийын.

– Тудым мый тӱрленам да мӧҥгыштӧ вигак сакенам. А вараже кӱпчыквалым, занавескым, покрывалым, молым пӱшкышт сӧрастаренам. Юмылук солыкшым гына тунам мыняр тӱрленам?! Иктаж латвизытым докан! – палемдыш ӱдырамаш.

– Тугеже мом тӱрленда – марлан кайымыда годым чыла кӱлеш лийын? – йодым.

– Туге, – мане. – Марлан каяш мо кӱлмым чыла шке ямдыленам.

А кызыт Надежда Ильинична крючок дене пидаш кумылаҥын. Поснак – тӱрлӧ пеледышым.

– Лилийым, ландышым, висвисым крючок дене нигунам пидын омыл ылят, нуным ыштен ончымем шуын. Могай лийшашыжым ушыштем шукертак сӱретленам, лач кидем але марте шуын огыл ыле. А ынде теве шонымем шуктен кертынам, – кумыл нӧлтын палдарыш кидмастар.

– А мемнан мӧҥгыштӧ солыкышто, вазыште веле огыл, кудывечыштат, пакчаштат – чыла вере пеледыш. Мый южыжым фотографироватленам, – ик жап шып колышт шинчыше марийже мутланымашке ушныш да телефоныштыжо фотографий-шамычым ончыктыш.

Чынак, могай гына уке?! Нунын гыч «альпийский курыкым» монь ыштылын. Эсогыл тӱрлӧ укш коклашке келыштарен шында.

– Ик кугу гына укшым коктын шӱдырен конденна! Тудыжым эше кучылтын огыл, – шыргыжал ешарыш пӧръеҥ.

Тидын нерген кутырен шинчымына годым озавате шкенжын телефонышкыжо ыштыме фотографий-влакым ончыктыш. Туштак пеледыш-шамыч да кидпашаже-влак улыт ыле. Нимом от ман: мо мотор гын, моторак!

Вараже мӧҥгыштыжӧ мыняр аралалтшыштымат луктын ончыктыльо. Нуныжо тунаре погыненыт!

– Тиде эше чыла огыл, – мане.

– Тынарже дене мом ыштеда? – йодым.

– Пуэда. Тугакшат мыняре пуэден! – ватыжын вашештымыж деч ончычак палдарыш марийже. Да тиде жапыште пелашыже ӱмбаке шыман шыргыжалын да кугешнен ончале.

– А эше мыняр сӱретем лийын?! Чот шуко! – пелештыш ӱдырамаш.

Пелашыже ешарыш:

– Ой, сӱретлаш тудо пеш кертеш!

Мо оҥайже, ешыштышт тыгай мастарлык иктынат лийын огыл. Лач Надян гына. А вара Рената ӱдырышт кумылаҥын. Аважын ойлымыж почеш, ик жапыште тудын ден коктын ӱчашен-ӱчашен манме гай сӱретленыт!

– Пытартыш жапыште сӱретлаш кумылем уэш лектын, но тидын дене шинчылташыже гына ом ярсе, – мане кидмастар.

– Такше кумыл уло гын, жапым муаш лиеш, ойлат… – чоянрак каласышым. Тыгодым шкеат шижым: ойлымемже шылталыме семынрак шоктыш. Тидым пӧръеҥ умылыш, витне, да ватыжым вигак пыдал нале:

– Чынак, жапше укеак. Эрденак кынелат да эре паша. Вольыкым пукшаш, ушкалым лӱшташак мыняр шогылташ кӱлеш, вет ме икмыняр сӧснам, кок ушкалым, тунам ашнена. Йӧра, кызыт аппаратым налме. А ончычшо ушкалым эре кид дене лӱштымӧ. Мыят лӱштенам. Вара шӧрым сдатлыман, сурт кокласе моло сомылат – ситышынак.

Тыгайым колын, паледа, чонемлан адакат кузе сайын чучо! Пелаш гын, пелаш: кӱлмӧ годым – мокталта, шылталынешт – пыдал налеш! Чын пӧръеҥ, шотан марий лач тыгай лийшаш!

 

Паша – паша дене…

А эше Надежда кумылжым нӧлташ, чонжым кандараш Яҥгетсола тӱвыра пӧрт пелен чумырымо «Ший шымаш» ансамбльыш коштеш.

Чынакыс, айдеме сурт сомылка, еш, паша дене гына илышаш огылыс! Муралташ, кушталташ, шкем да весым куандараш гын, илышыжат веселарак лиеш!

Тиде ешлан, тиде ӱдырамашлан ончыкыжымат тыгаяк лийын кодаш гына тыланыме шуэш. Вет мо кӱлеш, нунын чыла уло: икте-весе коклаште йӧратымаш, пагалымаш, чаманымаш, аклымаш…

Любовь КАМАЛЕТДИНОВА

Фотом соцкыл гыч налме

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий