Марий Турек район Китне ял гыч Г.Пасынков шке вӱташтыже шагал огыл вольыкым ашна, пакчасаскам ончен кушта.
Ӱмыр мучко — трактор дене
Геннадий Александровичлан кызыт кудло куд ий темын. Шоналташ гын, ийгот погынымек, шочмо суртышто каналташ, уныка-влакым ончаш полшен, куанен гына илаш ыле. Уке, Пасынков изинекак кресаньык шӱлышеш кушкын, тудлан шӱмаҥын да пӱрымашыжымат тудын денак кылден. Манаш веле,ончычсо Ленин лӱмеш колхозышто кумло кок ий эре механизаторлан ыштен, МТЗ, вара ЮМЗ маркан тракторым виктарен.
Кодшо курымын 70-90 ийлаштыже колхоз йытыным ончен куштымыж дене чапланен. Лач нине ийлаште тудо йытыным куштышо звеном вуйлатен. А тиде кушкылым ончен куштымо пытартыш кок ийыштыже эсогыл республикыште эн ончыко лектын. Тыге озанлыклан чапле пашажлан икымше ийынже пӧлек шотеш ЮМЗ тракторым, вес ийынже УАЗ автомашинам пуэныт. А Пасынковлан радиоприемник логалын, тыгак вичияшын ударникше чап лӱм дене палемдалтын.
— Мыланем тунам «Знак Почета» орденым пуаш документым колтеныт ыле, — шарналта Геннадий Александрович. – Но коммунист омылат, награде весылан логале. Тунам пагытшак тугай лийын, КПСС член отыл гын, тыйым вес семын онченыт, акленыт.
Фермер радамыште
Колхоз панкрутыш лекмеке, Пасынков паша деч посна кодын. Пенсий марте эше кок ийым вучыман. Мом ышташ? Тудо пагытыште пашадыме-влаклан калыклан пашаверым ситарыме рӱдер предприниматель-влак радамыш шогалаш шонышо-влаклан полышым пуэн, 58,8 тӱжем теҥгем ойырен. Геннадий Александрович тиде окса дене кок презым налын да ончен куштен. Шукын тыгай полышлан эҥертеныт. Но ик ий деч шукырак предприниматель радымаште лийын огытыл. Налогым ий еда тӱлыман, а парышыже кугунак уке. Пасынковланат тыгак ышташыже пернен.
Тудо жаплан Пасынковын пасушто шкенжын пел гектар мландыже да тынарак аважын лийын, тылеч посна пел гектарым олыкышто налын. Тунам лиеш ыле налаш ятырлан шукырак кумдыкым. Колхозышто ондак ыштыше южо еҥ тыгак ыштен. Но пасужо кужу жап яра кийыме деч вара мӧҥгеш пӧртылташыже пернен. Техникет уке, кугыжаныш ок полшо гын, мо дене пасум пушкыдемдет? Тидым ужын, Геннадий ешартыш пасум налаш тореш лийын. Адакшым ийготшат сулен налме канышыш лекме татыш лишемын.
Геннадий кызытат ушкалым, тунам, кок презым, сӧснам, кроликым ашна. Шєрым, моло сатум йодмо почеш райрӱдыш ужалаш наҥгая.
— Кодшо ийын кок ушкалем ыле. Иктыже черланыш де сдатлаш перныш, — каласкала Геннадий Александрович. – Туна ынде тӱжаҥаш кушкын шуын. Сӧснаигым кодшо шошым апрельыште конденам ыле, теният тыгай жапыштак налам. Курго шотышто кугу нелылыкак уке. Шудым шкалан ситышым ямдылена. Манмыла, кеч-кунар соло. Пырчым гына налаш перна.
Геннадийын техникыжат уло. Тошто ЮМЗ тракторым налын да ачален. Вет ӱмыр мучко техникым виктарышылан тудым погаш да ачалаш нимо йӧсыжат уке. Тылеч посна пареҥгым лукмо копалке, тыгак культиватор, окучник, тележке, плуг улыт. Чыла тиде технике пашаште кучылталтеш. Тракторым утларакшым тукым шольыжлан виктараш пуа. Теве шошым пакчам куралме годым тракторым виктараш йӧршынат куштылго огыл, 50-100 метр кужытан пакчаште педальым тошкыштын, йол ноя. А Геннадий Александровичлан тидым ышташ куштылгак огыл.
Пасынков ончычсо колхоз деч яра шинчыше, леведышдыме гаражшым налын. Пырдыжше гына кодын улмаш. Тудым леведын, шке шотан складыш савырен да тушан пушеҥгым обрабатыватлыше станокым вераҥден. Кызытат яра жапше лийме годым йодмо почеш вагонкым, молымат ямдыла.
Парышан ковышта
Ончычсо фермер ковыштам, йошкарушменым, кешырым ончен кушташ кумылаҥын. Тиде сомыллан тӱҥалтышым 1991 ийыштак ыштен. Ковыштам, мутлан, коло сотыкыш шында. Ончычшо озымым «Овощевод» совхоз гыч налын конден. Ынде шкеак кушта. Тидлан кок кугу теплицыже уло. Нуным кермыч, брус да янда гыч ыштен. Геннадийын шочмо шӱжарже, Н.Казанцева, Курыкмарий районышто ила да фермер пашам шукта, пакчасаскам ончен кушта, кум ушкалым куча. Микрак селаште голландский урлык пакчасаска нӧшмым ужалыме оптовый кевытым почмо. Тушечын Геннадийын шӱжарже латкум тӱжем теҥгеаш урлыкашым налын конден. Ынде Пасынков тудым ӱдаш ямдылалтеш.
Ончен куштымо ковыштам Геннадий шинчалтен ужала. А ик ийын вич тонным райбольницыш сдатлен. Шӱдӧ гыч кумшӱдӧ литр марте пурыман пу дене ыштыме, тыгак пластик вочкыжо-влак улыт. Ковыштам тамлен ончышна. Моткоч тутло. Шинчалташ памаш вӱдым гына кучылтеш. Тыгак сӧсна коя гыч чапле шпикым ямдыла. Манмыла, умшашет шула. Тидыжым тамлен ончымына гыч пален нална. Рецептыштым «Сурт-пече» газетыште лудса.
Геннадийын икымше пелашыже илыш дене чеверласен. А кызытсе, кокымшо пелашыже, Роза Васильевна, Сысоево кундемысе Изи Руялеш шочын- кушкын. Ончыч Москва воктенсе Клиныште латшым ий дояркылан ыштен. Икмыняр ий ончыч Роза Васильевна Китньымучаш ялыш пайрем годым унала толын улмаш. Геннадият шочмо ялышкыже миен. Тушто Розам вашлийын. Ужмекыже вигак шоналтен: тиде ӱдырамаш мыйын пелашем гына лийже ыле. Шонымашыже шукталтын: тылеч вара вате-марий улыт. Розанат икымше пелашже тиде тӱня гыч каен улмаш.
— Ковышта озымым ончен куштен, Параньга район Руш Лажмарийыш, тыгак шкенан район Косолопыш, Сысоевыш, Марий Турек посёлкыш ужалаш луктына. Ик озымжым кандашлу ырлан темлена. Ий еда кумло-нылле тӱжем теҥгеашым ужалена, — манеш Роза Васильевна.
Вучыдымын толшо туткар
2014 ийыште Пасынковмыт ешыш кугу ойго толын, чумыр суртышт йӱлен. 24 июльышто Марий Турек посёлкышто илыше эргыжын шочмо кечыжым палемдаш миеныт. А Роза пелашыже Моско кундемыш уныкажым ончаш каен улмаш. Надя ӱдыржє дене латик шагат жапыште мӧҥгӧ пӧртылыныт.Тунам лийшаш туткар нерген нимоат шижтарен огыл. Вара кенета пожар ылыжын. Манаш веле, кум сӧсна, ятыр кролик, йолыштымаште шогышо пий тулеш пытеныт. Кум тележке прессоватлыме шудо йӱлен. Йӧра, кеч кок ушкалым, тынарак презым утарен сеҥеныт. Кок туна гыч иктыже когарген да кудывечешак йӧралтын. Геннадий ден Надя ӱдыржє йӱлышӧ пӧртыш документым утараш пуреныт, мӧҥгеш лекташ корным тул петыренат, окнам пудыртен, тушечын тӧршташышт пернен. Тыгодым Геннадий янда дене эрдыжым сусыртен. Сурт-пече деч посна кодшо еш вич кече гычак у пӧртлан негызым пышташ пижын.
— Тиде пӧртым вич тылзе жапыште чоҥен шуктенна, — каласкала Генадий Александрович. – 30 июльышто негызым кӱнчаш тӱҥалынна, 30 декабрьыште илаш пуренна. Пєртым чоҥаш пошкудо-влакат полшеныт, ик тӱжем теҥге гыч оксам погеныт. Оралтым кудшӱдӧ тӱжем теҥгелан страховатлыме ыле, тышечын кумшӱдӧ кандашле тӱжемым веле пуышт. Тудыжымат жапыштыже ышт ойыро. У пӧртым нӧлтымӧ жаплан гаражыш илаш куснаш перныш. Йӱштӧ гынат, У ий марте туштак илышна.
Кызыт кок пачашан, чыла шотыштат йӧнан у пӧртышто Генадий Роза пелашыже, Надя ӱдыржӧ да Антон веҥыже, кок уныкаже пырля илат. Кугу ойго, манмыла, ешым утларак чак ыштен.
Пасынковмытын пӧртыштым, моло оралтыштым ончен савырнышна. Пӧртым кок пачашаным чоҥымо. Кӱшкӧ кӱзаш ыштыме чапле тошкалтыш куандара. Пӧлем-влак йоҥгыдо, волгыдо улыт. Вӱташтат тыгаяк сӱрет палдырна. Монча ончыл пєлем пелен мелнам кӱэшташ, моло кочкышым ямдылаш лӱмынак коҥгам оптымо.
— Неле-йӧсӧ пагытым илен лекме. Ынде уэш йол ӱмбаке шогалаш кӱлеш. Тидлан вольыкым, сурт янлыкым ончена, пакчасаскам куштена. Тӱҥ эҥертышыжат лач тудак веле, — каласыш Геннадий Александрович.
В.Смоленцев.
Авторын фотожо.
