УВЕР ЙОГЫН

Калык календарьым лышташлен

18 июнь (изарня). Катлыше тылзе – Презыште. Тиде – сай лектышан шӱдыр пале (вож писын кушмо жап). Сад-пакчазын календарьже почеш, тӱрлӧ кушкылым: томатым, шере ден кочо пурысым, киярым, баклажаным, редисым, кавуным – шындаш ик эн йӧнан кече. Таче – вара шушо сорт пеледышан ковышта росотам йыраҥыш луктын шындаш келшыше жап. Тыгак кресс-салатым, вара шушо шпинатым, тӱрлӧ йӧр шудым (ужаргылан), брокколи ковыштам, росота дене ончен куштымо йошкарушменым, петрушкым пакчаш кусарен шындаш йӧнан жап. Кушкылыш вӱдым шаваш, ешартыш кочкышым пуаш, ӱяҥдаш келшыше кече. Пеледышым ончышылан шукияш ден вож, шоган дене шукемын шарлыше пеледышым, декоративный кушкылым, розам шындаш, кусарен шындаш ик эн сай пагыт. Но таче кушкылым ик вер гыч весыш кусарен шындаш, вож йырысе рокым тарваташ огеш темлалт. Тыгак саскам пуышо пушеҥге ден вондым, изымӧрым, кугымӧрым вожаҥдаш, тудын ӧрышыжым рокыш ураш ок лий. Пече воктенысе шӱкшудым солаш, пуаҥше пушеҥге ден вондо укшым кораҥдаш, эмлык шудо вожым ямдылаш келшыше жап.
Калык календарь почеш таче – Дорофейын кечыже.Ты кечын ожно кугезына-влак мардежын кудо велым пуымыжым эскереныт. Православий черке орланыше святой Дорофейын кечыжым таче палемда. Ты кече деч вара идалыкыште ик эн кӱчык – пӧрткайык – йӱд-шамыч (22 июнь марте) шогаш тӱҥалыт. Лачшымак Дорофей кечылан кӱдыроҥгыр пеледалтме йӱлат калык коклаште ила.
Кугезына-влакын шонымашышт почеш, ты пеледыш пуйто ончыкылыкым мужедше виян. Йӱдым еҥын малымыж жапыште тудын ончыкылыкшо могай лийшашым ончылгоч палдарен кертеш, маныныт. Садлан шӱведыше, мастар, эмлызе-влак эрдене эрак кӱдыроҥгырым погаш каеныт. Погымо кушкылым йӱштӧ памаш вӱдыш пыштеныт да тура кечываллан веле луктыныт.
Ончыко мо лийын кертшашым палдарыше омым ужаш але чоным кужу жап тургыжландарыше йодышым рашемдаш вашмутым муаш полшаш манын, малаш вочмо деч ончыч южо еҥ кӱдыроҥгырым кӱпчык йымак оптен.
Озавате-влак эр эрдене пакчаш лектын, кияр кузе кушмым онченыт. Кушкылышто исыр пеледыш шуко гын, тошто йыдалым луктыныт. Тудым йолварняш чийыме гай чыкалтен, йыраҥ кокла мучко шӱдырен наҥгаеныт да «кузе писте йыдал чоткыдын тодалт пидалтын, кушкылат тыгак сайын пуналтше, киярат чӱчкыдын шочшо» манын, лышташ коклаш кудалтеныт.
Ты кече дене кылдалтше шкешотан йӱла ден калык пале-влак:
• Мардеж йӱдвел-касвелым пуалеш – ночко кеҥежым мужедеш. Эрвелым тарвана – шуко еҥым авалтыше чер пижын кертме нерген ончылгоч шижтара. Йӱдвелым пуалеш – ончыкыжым икмыняр кече почела ояр игече шогаш тӱҥалеш. Кечывалвелым лыжга мардеж лектеш – идалык чапле пакчасаска лектышан лийшаш.
• Кече шокшо да ояр гын, шурно пырче шолдыра лиеш.
• Мӱкш-шамыч эрдене пасуш огыт чоҥеште, омарта кӧргыштак ызген шинчат – вашке йӱр пура.
• Эрдене шудо молгунамсе деч чот ӱпшалтеш гын, йӱрым вученыт.
• Пылан игечын шичме деч ончыч кече волгыдын йоҥгалтеш гын, лавыртыш, ночко лиеш. Шиште мура, йӱдвошт тумна кычкыра – южвӱд кугемеш, йӱр толеш.
• Вӱд ӱмбач тӱтыра иеш – поҥго лектышан шыжым вученыт.
• Эҥыремышвот шуко гын, игече кужу жаплан саемеш.
• Таче кечывал деч ончыч пакчаш шӱкшудым сомылаш лекташ гын, тетла нуно огыт шоч.
• 17 гыч 18 июнь йӱдым ужмо омо ончыко лийшашым пеш тӧр мужедеш да пеш вашке шукталтеш.
• Таче эр велеш ужмо омо писын ок шукталт, идалык гыч лачшымак тиде кечын мо лийшашым чын мужедеш,.
• 18 июньышто шочшо еҥ пеленже улшым пеш куштылгын лыпландарен кертше кумылан да ӱшаным шыҥдарен моштышо виян лиеш. Нунлан аралтыш семын топаз кӱ гыч ыштыме арверым да аралтышым пелен коштыкташ темлалтеш.

Р.ЧЕПАКОВА ямдылен

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий