ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ

Йӱшаш вӱдланат, вургемым шӱалташат

Волжский районысо Ӱлыл Азъял да тудын калыкше нерген газетыштына ик гана веле огыл возымо. Тыге гынат, мыят тиде кундемым ужын коштмем да тушто илыше-влак дене вашлийын кутырымем гыч икмыняр шомакым каласен кодынем…

Мылам калыкын унам вашлийын моштымыжо, кундемже нерген йӧратен каласкалымыже да пашалан кожмак улмыжо моточ келшыш. Тудо корным ма кӱварым, уремысе сценым ма стелым ала-кӧн ӧрдыж гыч толын ачалымыжым, чоҥымыжым вучен огеш шинче, кушто мом да кузе ышташ кӱлмым радамлен, кӧ мыняре кертеш, тунаре оксам поген, иктыжым чылт шке кӱшеш, весыжым верысе калыкын тӱҥалтышыжлан полшымо программыш пурен олмыкта але йӧршын уым нӧлтен шында. Тыгак лийын Леонтий ачан святитлыме Казанский Шочынаван памашыж дене…

Кодшо ийын калык кундемысе тӱрлӧ пашам шукташ 138 тӱжем теҥгем поген. Тышечын пелыжым наре памашым тӱзаташ кучылтын. Тыге, пӧръеҥ-влак мланде помыш гыч йоген лекше вӱдан кумдыкым, манмыла, леведыш йымак пуртеныт: кӱртньӧ профиль да профнастил дене памашлан окнан, омсан да кӱваран чатка «пӧртым» (снимкыште) чоҥеныт.

Ял кыдач шуйналтше йолгорно дене корем лапыш волышым да пуйто йомакыш логальым, ой, уке, очыни, йоча пагытыш пӧртыльым! Чевер кече шокшо йоллаж дене тупем вӱчка, йошкар пеледыш гыч кандыш, канде гыч нарынчыш чоҥештылше тӱрлӧ тӱсан да кугытан лыве еш шинчам йымыкта, кайык ден шудышырчык хор пылышем чыгылта, а тутло кушкыл пуш чонем рӱпша… Ончылнем – кок коремым ушышо кужу кӱвар (снимкыште). Верысе книгагудым вуйлатыше Лидия Романован мутшо почеш, тудым ӱмаште ял калыкын погымо оксаж денак кундемысе пӧръеҥ-влак чоҥеныт. Пеҥгыде кӱвар гоч ала-могай «озанлыкыш» (снимкыште) логальым: кӱжгӧ оҥа дене келыштарыме кужу-у-у ӱстембал, кок велныже – тыгаяк кужу олымбал, подсакыш, мангал (йымалнышт шукерте огыл тулымат олтымо)…

– А тиде ял калыкын ик эн йӧратыме верже. Ме тышке Тройчын, ял да моло пайрем годым веле огыл, кугу пашам пытарыме деч варат иквереш погынена. Шӱрым шолтена, шылым жаритлена, мурым мурена, куштена да ончыкыжым ыштышаш сомылнам радамлена. Илен-толын, ӱстембал-олымбал кумдыкым леведыш йымак пурташ шонена, йӱран игечыштат иквереш погынаш лийже манын, – рашемдыш Лидия Васильевна. (Марий чонан тиде ӱдырамаш книгагудыш шочмо йылме дене лекше чыла газет ден журналым, книгам налеш. Ялысе 16 ӱдырамашым «Сельчанка» клубыш чумырен, «Азъял сем» фольклор ансамбльыш коштеш, концерт программылан кугезе йӱла гыч «Вопса» гай сценке-влакым ямдыла. Йоча-влак денат, кугурак-шамыч денат пеҥгыде кылым куча).

Кундемын чолга ик еҥже нерген мутым луктым гын, молыштымат палемден кодаш кӱлешан, поснак старосто Василий Очетовым, оргкомитет вуйлатыше Любовь Григорьевам, казначей Любовь Павловам, «Азъял сем» фольклор ансамбльым вуйлатыше Галина Негмоновам, почеламутым серыше Эльза Кузьминам… Тиде спискым умбакыжат шуяш лиеш, но калык кундемым тӱзатыме пашамат, пайремым эртарен колтымо сомылымат тӱҥ шотышто нине еҥ-шамычлан виктараш ӱшанен. Оргкомитет ыштышаш пашам икмыняр ийлан ончыко палемден: каныме верым веле огыл, стеле воктенысе сценымат леведыш йымак пурташ, йоча площадкым келыштараш…

Кечыште шийын волгалтын шинчыше у оралтыш волышым, петырыме омсам почын, шоргыктен йогышо вӱдан памашын юалге пӧртышкыжӧ пурышым. Мыйым, йот еҥым, омса ваштареш вераҥдыме Казанский Шочынаван юмоҥаже шекланенрак вашлие да ӱмбакем пуйто шымлен-эскерен ончале. Тудын деч суапландарымашым йодын, тутло пушан йӱштӧ вӱд дене шӱргем шӱалтышым – тугай ласкан чучын колтыш, пуйто шинчамат почылто. Памаш вӱдым урзышкем налын подыльым – кӧргышкем пуйто бальзам логале, йӱштын-шокшын чучын, тӱрлӧ шотышто вургыжмыжым монден, чонем юарлаш тӱҥале. Йоча, полмезе жапыште туржмо вургемым памашыш шӱалташ коштмым порын шарналтен, шуарвондым ала-могай шергакан арвер семын кидышкем нальым да эсогыл шыргыжалынат колтышым. Мланде помыш гыч ташлен лекше ший гай вӱдын сылнын йӱкланен йогымыжым ончаш олымбаке шинчым… Тыгай сӱрет, тыгай шижмаш – мут дене каласенат мошташ огеш лий.

Памаш дечын кӧргӧ вийым налын, мӧҥгеш тарванышым. Омсам петырен, кававомышыш ӱжшӧ гай тошкалтыш (снимкыште) дене эркын кӱзышым…

Калыкын вийже кугуак… Иквереш погынен, пашалан пижеш гын, лектышым шукак вучаш огеш кӱл – чыла ышта. Тидымак пеҥгыдемда Волжский районысо Ӱлыл Азъял ялын икоян калыкше. Тек тудо умбакыжат вияҥеш да молылан пример лиеш… Вет арам огыл тиде кундемын тачысе илышыжым эсогыл «Культура» телеканал сниматлаш толын да моткоч оҥай фильмым войзен.

М.ИВАНОВА

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий