Кеҥежым кечан шокшо игечылан кеч-кӧат куана. А ялозанлыкыште тыршыше-влак тидлан ик эн чот йывыртат. Вет тыгай кечын шурным погаш, чыла моло пашамат шонымо семын ышташ лиеш.
Кодшо рушарнян моткочак сай игече шогымо дене пайдаланен, У Торъял районысо «Икымше май» колхозышто пасушко икымше кече шурным погаш лектыныт. Чынрак каласаш гын, озанлыкын тений налме «Акрос» у комбайнже Тошто Крешын ял воктенсе пасушко кудал тольо да мемнан ончылнак пырчым погаш тӱҥале.
— Шурным погымо тургым таче тӱҥалеш, — кумыл нӧлтын, тунамак тургыжланенрак палемдыш озанлык вуйлатыше Аркадий Арсентьевич Новиков. — Эре гаяк йӱран игече шогымылан кӧра уржа-сорла пагыт кум арнялан шеҥгек шӱкалалтын. Моло ийлаште тыгай жаплан шурным пелыже утла наре поген налына ыле. А кызыт тӱҥалына гына. Но тачыжат эше ончалме шот дене веле ик комбайным луктынна. Ик бункерым погымекше, пырче вӱдыжгылыкым шымлена. Тудын вӱдыжгылыкшӧ 25 процент марте гын, шурным погаш моло комбайнымат луктына. Тылеч вӱдыжгырак гын, таче тетла огына ший. Уке гын КЗС-шамыч пырчым коштен шукташ огыт тӱҥал.
А пырчым коштымо да эрыктыме кугу комплекс тиде озанлыкыште кум вере: Чӱксолаште, Шӱвылакыште да Тушнурышто – уло. Икымшыже деч молыштыжо жапын йодмыжлан келшышым, газ дене пашам ыштышым, вераҥденыт.
— Озанлыкнан чылаже 14 комбайнже уло. Утларакше — йотэлыште ыштыме. Россельмашын «Акрос» комбайнжат сай. Тудым уэмдыме «Дон» манашат лиеш. Ялозанлыкыште тыршыше, вуйлатыше-влак ты техникым моктат. Санденак меат тений тудым налаш лийынна. Адакшым ятырлан шулдырак. Тыге комбайным ме кредит деч посна, вигак оксам тӱлен налынна. Кеч тудын акше шым миллион наре теҥгешке шуэш. Россий ялозанлык министерствын ялозанлыклан полыш шотышто программыж почеш 25 процентлан шулдынрак налаш йӧн пуалтеш. Меат тиде йӧн дене пайдаланенна. Колхозлан кажне ийын могай-гынат у техникым налаш тыршена. Озанлыкым вияҥдаш шонет гын, тидын деч посна огеш лий. Тошто технике дене пашам шуко ыштен от керт.
Аркадий Арсентьевичын палемдымыж почеш, кажне комбайнлан суткаште 600-700 центнер наре пырчым погаш логалеш. Кокияшышт начаррак, а икияш шож, шыдаҥ сайынрак шочыныт.
— Ик гектар гыч коло-кумло центнерже дене лектеш, шонена. Рапсат сай лектышан лийшаш, — ӱшанен каласыш колхоз председатель.
Тиде озанлык эше, райграс шудым куштен, шудыгичкыжым ужала. Тудым тӱрлӧ кундем гыч налаш кумылан-влак улыт. Татарийыш, Нижний Новгородыш ятыр колтат. Но поснак шуко Москвашке наҥгаят.
— Элнан рӱдолаштыже чыла гаяк газоным мемнан колхоз гыч наҥгайыме шудыгичкым ӱден ужартеныт. Сандене Москвашке мийымыда годым кушто ужар шудым ужыда гын, тиде – «Первый Май» колхозын, — шыргыжал палемдыш Аркадий Арсентьевич. Вара мутшым шуйыш: — Кызыт пасушто вич комбайн солен оптымо кашта гыч шудыгичкым пога. Ончыч тудымат июль тӱҥалтыштак погена ыле. А кызыт ты паша тыгак почеш кодын ышталтеш.
Кӧ тений кукурузым ӱден гын, адакат игечылан кӧра нелылыкыш логалын.
— Ме тений ты культурым молгунамсе деч шукырак ончен кушташ шоненна да ятыррак ӱденна. Но кылмымылан верчын кукуруз кушкын кертын огыл. Тидлан кӧра початокшо лийын огеш шу дыр манын шонена. А тиде кушкылын тунам веле пайдаже уло, кунам силосышто початокшо лиеш. Тунам гына шӧр лӱштышым кугемдаш полша. Лийын огеш шу гынат, арам ыштыме деч телылан садак поген налына. Но утларакше шож пырче йӧршан сенажым пукшаш тӱҥалына. Тидат – вольыклан пайдале кочкыш, шӧрым ешараш полша. Тудым тений шукырак ямдылена.
Озанлык вуйлатышын палемдымыж почеш, кызыт чыла гаяк паша иктеш толын шуын: шурнымат погыман, кормамат ямдылыман, шудыгичкымат поген налман. Ик тылзе моткочак тургым жап лиеш. Тӱҥжӧ — игече гына эре сай шогыжо ыле.
Любовь Камалетдинова.
