14 июль. Тиде кечым Российысе калык изин-кугун тургыжланен вучен, вет Марий Элын рӱдолаштыже Инвалид-влакын III всероссийский кеҥеж спартакидышт торжественно почылто.
«Марий Эл» ий полат ончылно кас велеш калык моткоч шуко погынен. Нуным Национальный президент сымыктыш школын всемарийский йоча духовой оркестрже сылне сем дене вашлийын.
А ий полатыш пурымеке, шинча «шарлен»: йырваш кумылым нӧлтышӧ сем йоҥген, тӱрлӧ вургеман спортмен-влак трибуныш вераҥыныт. Пайремым почмашке 2,5 тӱжем утла еҥ чумырген. Нунын коклаште спартакиадын участникше, организаторжо, тренерже, волонтёржо да республикыште илыше-влак лийыныт. Кажныжын шинчаштыже куан тул йӱлен, кажныже таҥасымаш нерген шоналтен тургыжланен, но тыгодымак, йывыртен, совым кырен. Ий полат ты кечын тӱрлӧ тӱс дене волгалтын, йӱк-йӱан дене чо-о-отак гӱжлен. Спартакиадым почмашке погынышо-влакым йӱла почеш кинде-шинчал дене вашлийыныт. А варажым спортсмен-влакын парадышт куандарен. Инвалид-влакын III всероссийский кеҥеж спартакидышкышт Российын 65 регионжо гыч кок тӱжем утла еҥ ушнен.
Пайремыш погынышо-влакым Марий Эл вуйлатыше Александр Евстифеев, Российын спорт министржын алмаштышыже Марина Томилова, Юл кундем федерал округышто Россий президентын полномочный представительжын полышкалышыже Владимир Колчин, РФ Федерал Погынымашын Федераций Советшын тунямбал паша шотышто комитетшын председательжын алмаштышыже, Российысе Паралимпийский комитетын президентше Владимир Лукин саламленыт.
— Тендан кокла гыч кажныже кӱкшӱ результатыш шунеже, паралимпиец лийнеже да тӱнямбал кумдыкышто Российын чапшым аралынеже. Россий Президент Владимир Путин паралимпийский сборныйлан каласен: «Те еҥ-влакым цельыш шуаш таратеда, нунылан вийым ешареда, тыршымыда дене нелылыкым сеҥаш, кӧргӧ вий-куатан лияш да сайлан ӱшанаш кумылаҥдеда, воктенда улшо еҥ-влаклан, обществылан да эллан пайдале лияш ӱжыда». Республикыштына спортым вияҥдаш кугу тӱткышым ойырена. «Демографий» национальный проектын «Спорт — илышын нормыжо» федеральный проектше илышыш сайын шыҥдаралтеш. Спорт инфраструктур вияҥеш, тидлан кӧра республикыштына илыше да тазалык шотышто экшыкан еҥ-влак кокла гычат спортлан шӱмаҥше ий еда ешаралтыт», — палемден регион вуйлатыше.
Александр Евстифеев тазалык шотышто экшыкан марий спортсмен-влакын сеҥымашышт нерген каласкален. Федерал кӱкшытан спорт мероприятийым эртараш ӱшанымылан Россий Федерацийын правительствыжлан да спорт министерствыжлан таум ойлен. Тидым 2015 ийыште эртаралтше спартакиадын данныйже дене пеҥгыдемден: элын 51 регионжо гыч 1084 участник, а ты гана Российын 65 субъектше гыч 1278 спортсмен.
— Поснак коллеге-губернатор-влаклан спортлан кугу тӱткышым ойырымыштлан да пагалымыштлан кугу таум ойлем, — ешарен Марий Эл вуйлатыше да рӱдолашкына толшо уна-влаклан чыла сайым тыланен, тиде весела тат кужу жаплан шарнаш кодеш манын ӱшанен каласен.
— Спартакиаде жапыште те мемнан куаннам шижын кертыда, вет ме кажне гана уна-влакым поро кумыл дене вашлийына. Участник-влакан сай стартым, а ончышо-шамычлан весела кумылым, сай шарнымашым тыланем, — палемден республик вуйлатыше.
Марина Томилова Российын спорт министрже, Олимпийский чемпион Павел Анатольевич Колобков деч чылалан кугу саламым каласен да участник-влаклан тазалыкым, чытышым, сай результатым да шуко сай йолташым муаш талынен.
— Мемнан эн тӱҥ задачына – тӱшка спортым да физкультурым вияҥдаш. А спартакиаде самырык-влакым, поснак тазалык шотышто экшыкан-влакым спортлан шӱмаҥдаш полша. Те чылалан пример улыда. Тендам ончен, ӱдыр-рвезе-влак коклаште спорт дене кылым кучышо-влак ешаралтыт. Спорт таҥасымаш деч посна тыланда оҥай да пайдале экскурсий программым ямдыленыт. Сандене Йошкар-Олаште лиймыда нерген кужу жап порын шарнаш тӱҥалыда, — Юл кундем федерал округышто Россий президентын полномочный представительже Игорь Комаровын саламлыме шомакшым лудын тудын полшкалышыже Владимир Колчин.
Пайремым сылне вургемым чийыше ӱдыр-рвезе-влак Шернур вел сӱан сем тӱмыр, шӱвыр йӱк почеш куштен почыныт. Тыгодым чылан рӱж совым кыреныт. Тиддеч вара Спартакиадын флагшым луктыныт. Тиде сомылым Марий Элын сулло тренерже Юрий Кудрявцевлан, Россий да тӱнямбал таҥасымаште сай результатым ончыктышо спортсмен-влак Сергей Мухлыгин, Алена Романова да Кирилл Печенинлан (спартакиадыште Марий Элын командыжым вуйлата) ӱшаненыт. А кунам Россий гимн йоҥгалте, залыште улшо чыла еҥ, рыҥ шогалын, кугешнен, тудым колыштын, мурен. Пайрем программе шуко куштымашлан, мурылан поян лийын. Поснак йоча-влакын куштымашыштым ончаш куанле ыле. Сценыште спортын тӱрлӧ видше дене кылым кучышо-влак иканаште мастарлыкым ончыктеныт. Нунын коклаште футболист, волейболист, хоккеист, боксёр, гимнастке, дзюдоист-влак да молат лийыныт. Кажныжын чурийыштыже куан койын, вет нунат Российын ик ужашыже улмым шижын шуктеныт, шонем. Коляскыште шинчыше-влакланат чоным тарватыше муро почеш кушташ йӧн лийын. Тыгодым кумыл тодылалтын, а чоным кугешнымаш ырыктен.
Кенета йошкарге, ошо да канде тӱсан шӱдыр-влакын (шар) кӱшкӧ «чоҥештен» кӱзымышт залыште шинчыше-влакым чотак куандарен, тыгодым кажне спортсмен сеҥымашке шуаш манын, ӱшанен ойлен, шарым ужатен.
— Моткоч сайын ямдылалтында! «10 +» отметкым шындем! — палемден Российын спорт министржын алмаштышыже, — Йошкар-Ола моткоч шуко унам вашлийын, чылалан чыла келша, нигӧм нимо ок тургыжландаре. Чынжымак Марий Элын рӱдолаже тидлан кӱкшын ямдылалтын. Ме шуко спорт мероприятийым эртарена, но але марте тыгай кӱкшын ямдылалтмым нигуштат ужын огынал. Ӱшанем, тиде кечылаште республикыште илыше-влак спатакиадын шӱлышыж дене илаш тӱҥалыт.
Владимир Лукинат ты шотышто шке шонымашыжым ойлен:
— Тыгай кугу мероприятийым эртараш — куштылгыжак огыл. 2014 ийыште Сочиште эртаралтше паралимпиаде деч вара тыгай чаплыжым нигуштат ужын омыл. Умылем, шуко тыршымеке веле тыгай саскам налаш лиеш. Тиде – республикын кугу сеҥымашыже. Тидын нерген Москошто чылалан ойлаш тӱҥалам. Тек тидым чыла вере ужыт да чылан пален налыт!
Уна-влак деч вара регион вуйлатыше Александр Евстифеев иктешлен ойлаш вашкен огыл, а спартакиадыш ушнышо 65 субъектлан таум ыштен да мероприятийым эртарымым мучаш марте эскерыме нерген палемден.
— Тачат, вес кечат спартакиаде жапыште лекше чыла йодышым рашемден кертына да умбакыжат кугу кӱкшытыштӧ эртарен колтена шонем. Спортсмен-шамычат, командат сай результатым ончыктат манын ӱшанем, — ойлен Марий Эл вуйлатыше.
Икманаш, Инвалид-влакын III всероссийский кеҥеж спартакидыштым почмо моткоч сайын, поро шӱлыш дене эртен. Тиде тат республикын рӱдолашкыже унала толшо-влакланат, спартакиадын участникше ден организаторжо-шамычланат шуко жаплан шарнаш кодеш.
А таче Спартакиадын визымше кечыже. Палемдыме чыла спорт объектлаште спортсмен-влак таҥасат. А кастене Волжский ден Шернур районысо усталык коллектив-влак мастарлыкым ончыкташ тӱҥалыт.
Алевтина Байкова
Д.Речкинын фотожо
