Паша дене республикысе ик селасе школышто лияш логале. Марий йылмым туныктышым вашлийнем ыле, но ыш логал: «тудын шагатше шагалат, кечывал деч вара гына лиеш» маньыч.
Школ коридорысо теҥгылыш шинчымат, ик пашаеҥ дене кутырен шинчена. Воктечна перемен жапыште тышке-тушко изирак класслаште тунемше-влак куржын колтат, юарлат. Кутырымыштым колыштам: шке коклаштышт рушла ойлат. Мыйже рашемдынем:
– Руш йоча-влак улыт мо?
– Уке, марий икшыве-шамычак, – вашештыш ик туныктышо. – Но нуно руш йылмылан утларак шӱман улыт.
– Кузе тыге?
– А нунын дене кокытат пеле-кум ияш гычак рушла веле кутырат гын, шочмо йылме дене мутланымышт шуэш мо? Мый школ пеленысе йочасадыште пашам ыштем. 95 процентше марий икшыве-влак улыт, тышеч 85 процент нарыже тӱҥалтыште марла ойлат, умылат, но идалык гыч марла ойлышо 20-25 процент марте иземеш.
– Молан тыге?
– Ойлышым вет: йочасадыште воспитаний паша руш программе дене гына кая. Вот эше… Ик оҥай, шонаш таратыше случай нерген каласкалынемак. Шыжым мемнан деке садикыш ик йочам ача-аваже лишыл ял гыч кондышт. Тудлан улыжат кок ият пеле гына ыле. Ойленже марла гына, вес йылмым йӧршеш пален огыл. Туге гынат чылалан келшен шинчын: ошалге-кӱляш да кудыр ӱпан, волгыдо шинчан да чумыраш шӱргывылышан. Йырже изижат, кугужат, эсогыл рушла ойлышо воспитатель-влакат лияш йӧратеныт. Иктыже мый декем толынат, ойла: «Мыйымат марла мутланаш туныкто, тиде изи дене пешак кутырынем».
– А кызытше тиде йочаже кушто?
– Чаманаш ала йывырташ гына кодеш, кок тылзе гыч тудым ача-аваже мӧҥгеш ялыш наҥгайышт. Умылтарышт: икшыве изинек шочмо йылме дене гына ойлышаш, тудын кӧргыжым локтылаш огеш лий».
Звенигово районысо ик школышто лиймем ушышкем тольо. Тушто ик туныктышын шинчавӱд йӧре ойлымыжо уло кӧргемымак тарватыш.
– Ынде куш шумеш илен шуктенна: мыйын изи эргым йочасад гыч толешат, рушла мутланаш тӧча. Мый тудлан ойлем: «Ава дене марла кутырыман».
– Уке, воспитательница шӱден: мӧҥгыштыда рушла гына ойлыза, – манеш тудо да шорташ тӱҥалеш. Мыйже мом ышташат ӧрам веле…
Тиде мо тыгай? Могай келгытыш пурен тиде чер – марий йочам рушаҥдымаш? Ешым пеле гыч шелмаш кая: Ик могырышто марла ойлышо ача-ава-влк. Вес велым – рушыш савырнен толшо икшыве-влак. Умбакыжат тиде сӱрет вияҥын толаш тӱҥалеш гын, 20-25 ий гыч калык семын йомынат шуктена. Тунам мыланна ны марий телевидений, радио, газет-журнал, театр огыт кӱл лиеш. Але вара ме, марий-влак, тидым ончен, чытен илышаш улына?
Йылмынам аралаш туныктымо системыш кызытак кугу вашталтышым пурташ кӱлеш, но эн ондак – ача-ава-влакын вуйушышкышт. Марий яллаште, селалаште, оласе йочасадлаште марий йоча-влакым марий программе дене туныктыман. Школлаште марий йылмым да литературым туныктымашым арнялан 5 шагат марте кугемдыман, тунам гына марий йоча-влак марияк лийын кодыт.Тыгак пособийым, литературым, грамматикым ешарен савыктыман.
Республикланна 100 ий темеш, а мемнан суртыштына тынар шуко экшык погынен. Але вара акрет йылмынам йомдараш пуэна? Але вара ончыкылыкнам арален налаш кӧргӧ вийна, чапна йӧршешак пытен? Але вара тиде калыкын пӧръеҥышт пытеныт, авашт да ковашт кугезе йӱлаштым, сугыньыштым йӧршынак монденыт?…
А.ПОТКЭ
