ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ ЯЛОЗАНЛЫК

Шонымашна волгыдо, полыш гына лийже

«Шонымашна волгыдо, полыш гына лийже», манеш Советский район Вечын ял администрацийым вуйлатыше В.Кукарев

   Вечын села совет пагытыште республикыштат кумдан палыме илем лийын. Тунам тиде селам, чынжымак, чыла шотыштат вияҥше, тӱзланыше посёлкыш савырышаш верч шуко ыштыме. Тыште илыме верым, социальный учреждений-влакым, корным да молымат чоҥаш республике кугу оксам ойырен. Тӱҥ шонымашыже – республикыште ик озанлыкым образцовыйым ышташ, йот элла, Совет Ушемын вес кундемлаж гыч толшо делегацийым лач тиде селасе, тиде озанлыкысе илыш дене палдараш. Тӱшка озанлыкланат вияҥашыже эн сай йӧным ыштеныт, шуко чоҥеныт. Илыме верым шуко чоҥымылан да паша вер улмылан кӧра тышке пашам ышташ республикнан веле огыл, вес кундемла гычат еҥ-влак еш дене кусненыт.

   Тудо пагытыште тиде озанлык, чынжымак, ик эн вияҥше радамыш логалын. 1967 ийыште «Рассвет» колхозым Ленин орден дене палемденыт, а озанлык Всесоюзный танасымашлаште латкок гана сеҥышыш лектын. Колхоз вуйлатыше В.Новиковлан 1973 ийыште шӧр ден шыл лектышым кугемдымаште сай лектышыш шумылан Социалистический Пашан Геройжо чап лӱмым пуымо. Икмыняр гана СССР Верховный Советын депутатше лийын, Советский районын почетан гражданинже.

    Таче ондак чапланыше тиде посёлкышто да тиде кундемыште могай сӱрет палдырна, могай вашталтыш лийын? Села мучко да Шернур кугорно гыч Ӧрша велыш шуйналтше асфальтан корно дене кудал эртымына годым ужна: сӱрет пешыжак ыш куандаре: шӱкшудо коклаш йомшо шурнывече, тыгак яра кийыше  пасу кумылым огыт нӧлтӧ. Ончычсо куатле колхозын лунчырген пытыше, яра шинчыше оралтыже, тыгак озанлыкын кум пачашан чапле правлений пӧртшӧ тулыкла койын, окна деч посна шинча. Кумылым волтышо тыгай сӱретым таче кажне гаяк районышто ужаш лиеш.

   Кызыт Вечын кундемысе калык кузе ила, патартыш жапыште могай вашталтыш лийын, ончыкжым ял калыкын илышыжым саемдышаш, куштылемдышаш верч мо ышталтеш? Тидын нерген ял администраций вуйлатыше В.Кукарев дене мутланышна. Владимир Григорьевич шочынжо тиде районысо Алисолаште, МарГУ-м тунем пытарен, МВД системыште тыршен, вара суд пристав лийын. Талукат пеле ончыч Вечын ял администрацийым вуйлаташ тӱҥалын.

   – Владимир Григорьевич, кундемда дене палдарыза, пожалуйста.

   –  Вечын ял администрацийым Ӧрша кундем дене ушымеке, коло кок яллан вуйын шогена. Талук тӱҥалтыште 3135 еҥ илен, кодшо ий деч 64 еҥлан шагалемын. Калык ий еда шагалем толеш, сайрак илышым, кугурак оксам кычалын, райрӱдыш але олалашке кусна. Сӱан ялыште ынде пеш шуэн лиеш, йоча-шамычат шагалын шочыт. Южо ялыштыже ик-кок пӧрт веле кодын. Теве Вершинята ялыште улыжат ныл еҥ ила, Жиганыште кум еш кодын, Шоптрэҥерыште кок еш шотлалтеш. Южо суртыш кеҥежлан даче семын илаш толыт. Ме изи яллашке шуйналтше корнымат телым лум деч эрыктена. Рӱдӧ илемыште, Вечын селаште, талук тӱҥалтыште 1777 еҥ илен. Тыштат калык ок ешаралт. Селаштак аграрно-строительный техникум верланен.

   – Ончыч ял калык, тӱҥ шотышто, чапланыше колхозышто пашам ыштен. Кызытше паша верым кушто муэш?

   – Техникумышто, социальный учрежденийлаште тыршат. Ятырын «Акашевский» сурткайык фабрикыш коштыт. Тылеч посна ялозанлыкыштат тыршат. Ончычсо «Рассвет» колхозын мландыжым «Земледелец» ушем арендыш налын ыле, но тудо панкрутыш лекте. Ынде тыште да эше Роҥго кундемыште пасум арендыш «Рассвет» ООО налын. Тыгак «Онар» озанлыкланат шукияш шудым кушташ мландым ойырымо. Ӧрша кундемыште ончычсо «Броненосец Потемкин» колхозын мландыжым «Молочный родник» ООО арендыш налын. Тудо тыгак кок фермыште вольыкым ашна. Тысе калык, тӱҥ шотышто, тиде озанлыкыште тырша.

   – Верысе калыкын тӱҥалтышыжлан полышым пуымо программе почеш тендан дене мом ыштыме?

   – Тыгай программе ял калыкын илышыжым ятырлан куштылемдаш полша. Теве кодшо ийын Ӧршаште сарыште вуйыштым пыштыше-влак лӱмеш шарныктышым шогалтыме, Вечыныште йоча площадкым ыштыме. Тений пӱтынь районыштыжат кок проектым гына сайлан шотлымо, да нуно илышыш шыҥдаралтыт.

     Шонымашна волгыдо, окса гына лийже. Теве яллашке корно шуко вере начар. Вечыныште рӱдӧ корным совет пагытыштак ачалыме да тидын деч вара чотак локтылалтын ыле. Кодшо ийын 7,9 миллион теҥге субсидийым ойыреныт. Тыге 1 километрат 79 метр кужытыш тӱрыс асфальтым шарыме. Тений эше ик уремышке тыгыде кӱм шараш шонена. Тенияк Дружба уремыште кандаш меҥгым шогалтыме, светильник-влакым сакалыме. Тыге ынде пычкемыш годым уремыште волгыдо. Тылеч посна рӱдӧ площадьым оласе среда программе почеш  ачалыме, асфальтым шарыме. Кызыт тӱвыра пӧрт олмыкталтеш, тидлан 11 миллион теҥгем ойырымо. 2024 ийыште Ӧрша тӱвыра пӧртымат тыгак ачалаш лийме. Рӱдӧ паркыште шарныктышым уэмденна. Но посёлкышто пушеҥге-влак утыждене шуко улыт, нуным шагалемдаш кӱлеш. Тиде пашамат окса деч посна от ыште.

   – Яллыште вольыкым ашнат?

   – Вечыныште шуко еҥ ила гынат, ушкалым кучышыжо кумытын гына улыт. Моло яллаштат ты вольык уке гаяк. Казажымат пеш шагалын ашнат. Ял калык вольык деч йӱкшен, шӧрым, шӧр кочкышым ынде кевытыште налеш.

   – Калык шкалан пӧртым чоҥа?

   – Теве Вечыныште Тополиный урем тӱрыснек шкалан пӧртым чоҥышо-влак кӱшеш почылтын. Кодшо ийын ты уремыште светильник-влакым сакалыме, а тений «Единый Россий» партийын ойырымо субсидийже дене тыште корныш тыгыде кӱм шарынена. Тиде программе почешак Ӧршасе ик уремыш светильник-шамычым сакалынена.

   – Ялеш самырык-влак кодыт мо?

   – Кодшо курымын индешлуымшо ийлаж кыдалне Вечын тӱвыра пӧртыштӧ эртаралтше дискотекыш кумшӱдӧ наре ӱдыр ден рвезе погына ыле, кызыт латвизыт-коло еҥ гына толеш. Тидыжат ялыште самырык-влак кунар улмым раш ончыкта. Ӱдыр ден рвезе-влак школ деч вара кугурак олалашке каяш тыршат, мӧҥгешыже огыт пӧртыл гаяк.

  – Шӱкшакым погымо шотышто нелылык уке?

   – Яллаште контейнер-влакым вераҥдылме, тушечын шӱкым контейнеровоз график почеш наҥгая. Нелылык лектын ыле шолдыра шӱкшакым наҥгайыме шотышто. Тыгай шӱкым наҥгаяш машинам ола гыч ӱжыкташ пернен. Ынде  районысо коммунальщик-влак шкеак оптышо куатле машинам налыныт. Нунылан йыҥгыртена, договорым ыштена. Тыге тиде йодышым рашемдыме.

В.СМОЛЕНЦЕВ

   Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий