УВЕР ЙОГЫН

Шарнымашна могай, чапна тугай

Тиде ий мемнан элыште Шарнымаш да чап идалык семын увертаралтын. Таклан огыл, вет тений 9 майыште Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан 75 ий темеш. Чыла вере гаяк ты кугу датылан ямдылалтме паша вийым налын. Сарын участникше-влакым чапландарыме, нунын илышыштым куштылемдыме паша дене пырля ты шучко пагытым шарныктыше объект-влакым эл мучко уэмдат, нуным угыч почыт.

Ӧрыктарыде огеш керт, ты пашам поснак верлаште еҥ-влак шке кумыл дене ыштат. Пырля-пырля  шийвундым погат але проектым возат, спонсор-влакым муыт да шарныктышым почыт я уэмдат. Санденак тачысе кечылан республикысе муниципальный образованийлаште лачшымак мыняр тыгай обьект улмо нерген каласаш нелырак. Кеч Марий Элын Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствыжын Тӱвыра поянлык объект-влакым аралыме, пайдаланыме да оролымо шотышто управленийже ты пашам шке контрольыштыжо куча, тудын реестржымат уэмденак толеш. Марий Элын официальный интернет порталыштыжат республикысе военный-мемориал объект-влак нерген увер савыкталтеш. 

75 ий теммылан ямдылалтына

Кугу Сеҥымашын 75 ияш лӱмгечыжлан ямдылалтме амал дене Марий Элыште лӱмын правительстве кӱкшытыштак оргкокомитет эше кодшо ийынак ышталтын. Тудо планымат палемден. 60 наре кугу мероприятийым, але пашам манаш лиеш, ворандарат. Тӱҥ шотышто — тиде сар дене кылдалтше шарныктыш-влакым уэмдымаш, увер-пропаганде да культурно-массовый паша. Тыгак сарын участникше ден инвалидше, нунын дене тӧр праванлан шотлалше еҥ-влакын социально-экономический илышыштым куштылемдымаш. Тачысе кечылан Марий Элыште сарын участникше 200 деч шагалрак кодын. Сеҥымаш кече вашеш Россий президентын указше дене нунылан 75 тӱжем теҥге дене пуат, тылын труженникше-шамычлан  — 50 тӱжем теҥге дене. В.Путинын палемдымыж дене келшыде огеш лий, сеҥыше-влак тукым гыч лекшыже кажне ийын шагалракын кодыт, сандене нунылан пагалымашым ончыктыманак.

Марий Элын Социальный вияҥмаш министерствыжын увертарымыж почеш, тачысе кечылан республикыште сарын ветеранжылан да тыгаяк праванлан шотлымо еҥже  — 227. Тышеч сарын инвалидше — 44, инвалид лийше участник — 146, блокадник — 20, ийготыш шудымо жапыште концлагерьлаште лийшыже — 45, сар жапыште действующий огыл армийыште лийше военнослужащий – 22, тыгак тылынн турженникше — 4790 еҥ.  

Марий рӱдолаште

Йошкар-Олат Сеҥымаш кече вашеш у сыным налшаш. Тачысе кечылан тыште Кугу Отечественный  сарым шарныктыше икмыняр объект уло. Республикысе правительствын, оласе администрацийын тыршымышт дене нуно уэмдалтынак толыт. Тидын шотышто эсогыл правительствын посна комиссийлаштыжат йодышым каҥашат. Марий рӱдолаштына «Курымашлык тул» мемориал, Сеҥымашлан пӧлеклалтше посна тӱвыра полат улыт. Пытартышыжым тений тыгак капитально олмыкташ палемдыме. А шукерте огыл олаште ты датылан пӧлеклалтше эсогыл посна парк почылтын. Тушто чылажат шинчам куандара да шучко сар пагытым кузе сеҥен лекмым самырык тукымлан шарныктара. Таклан огыл вет ойлат: «Эртыше пагытын историйжым палыдыме тукымын ончыкылыкшо уке». Патриот шӱлышеш у тукымым ончен куштымо паша мемнан республикыште начарын огыл кая.

 Сеҥымаш парк шке сынже денак куандара. Икшывым тыш кондет гын, сар нерген тудлан каласкалаш полшышо уверат ятыр. Тыштак сар годым тылыште тыршыше-влаклан шарныктыш шога, тӱрлӧ военный техникым ужына. А шукерте огыл «Герой-влакын аллейыштым» келыштарыме. 14 стендыште Совет Ушемын 56 Геройжын подвигыштым шарналтена. Тыгак Российын 5 Геройжо, Чап Слава орденын 16 кавалерже нерген пален налын кертына. Нуно  чыланат Кугу Отечественный сарын, Афганистан да Чечняште лийше боевой действий-влакын участникышт лийыныт. Кажныж нерген кӱчыкын каласкалыме. А тичмашын шошым пален налаш лиеш. Тидлан смартфоным QR-код ӱмбаке виктараш гына, Йошкар-Оласе историй тоштерысе лаштык почылташ тӱҥалеш.  

Сурокышто — шарныктыш

 Вес уверат куандарыде огеш керт. Кугу Отечественый сар годым Сурокышто колышо-влакым тойымо верыште военный мемориал ышталтеш. Тунам тушто сарыш колтышашлык салтак-влакым чумырымо часть лийын. Чаманен каласыман, сарыш миен шудеак, тушто шукышт коленыт. Чыла тидыже чер, шужымылын, кылмымымылан, вуйлатыше-влакын осалланымыштлан, нунын продуктым, вургемым  шолышт ужалымыштлан кӧра лийын. Ойлат, тунам эсогыл Ворошилов тушко лӱмын толын коштын да часть вуйлатышым салтак-влак ончылно шкежак лӱен пуштын.

Теве тыгай шучко жапым да верым шарныктыше мемориал лиеш. Тидлан 400 квадрат метр кумдыкым ойырат. Тудым тений апрельыште ыштен шуктышаш улыт. Вара тушан Курымашлык тулымат вераҥдаш палемдыме.  Эшежым республик вуйлатышын кӱштымыж почеш, тусо шарныктышыште у лӱм-влакым ончыкташат верым кодат, молан манаш гын тушто пеш шуко еҥ колен… Ты шотышто поисковик-влаклан таум каласыман, у деч у лӱмым эре рашемдат. Каласен кодыман: тений Российысе поисковик-влакын ушемыштым ыштымыланат 30 ий темеш. Пӧлкаже мемнан республикыштат уло да чолган пашам ышта. Тудым Дмитрий Шипунов вуйлата.

Сарын кочо тамже — кажне ешыште

Кугу Отечественный сар элыште, республикыште илыше кажне ешым тӱкен, очыни.  Тынар ий эртен гынат, тудо шкеж нерген садак палдара. Тачысе кечылан сарын участникше веле огыл, тылыште ыштышыжат шагалемыт.  Санденак нунын нерген кажне шарныктыш мыланна шерге.

А тыгай шарныктышыжым уэмдаш але олмыкташ полышым пуэн кертше республикыште кок программе уло. Иктыже верысе калыкын тӱҥалтышыжлан полышым пуа гын,  весыже тачысе илышлан келшен толшо оласе кумдыкым тӱзатымаш дене кылдалтын.

Мутлан, кодшо ийын гына, икымше программыжлан эҥертен, республикыште  шуко сай паша ышталтын. Теве Медведево районысо Кыдал Озакъялыште Кугу Отечественный сарын участникше-влаклан памятникым уэмденыт да  тушкак кажне участникшын лӱмжым возыман пырдыжым нӧлтеныт. Тидын дене пырля туштак «Шарнымаш аллейым» шынденыт да  тӱзатеныт.  Ты пашалан тӱрысшӧ  531 626 теҥгем кучылтыныт. Озакъял илемыш пурышо латик ял гыч сарыш 596 еҥ каен гын, 287-ше веле пӧртылын.

Кодшо ий мучаште тыгак верысе инициативе программын полшымыж дене Юбилейный посёлкышто «Чап аллейым» тӱзатен шынденыт. Сай тротуарым ыштеныт, светильникым сакаш меҥге-влакым шогалтеныт, олымбалым, урным келыштареныт, йырым-йырым ужар кушкыл дене сылнештареныт.

Волжск олаштат «Шарнымаш пырдыж» проектым илышыш шыҥдареныт. Кугу Отечественный сарыште колышо герой-влакын лӱмыштым мрамор да гранит гыч ыштыме пырдыжеш возен шынденыт. Морко районысо Красный Стекловар посёлкыштат тыгайракак  «пырдыж» ышталтын. 

 Параньга посёлкыштат Кугу Отечественный сарыште лийше-влаклан тошто обелискым верысе тӱҥалтышлан полшышо программе почеш уэмденыт.

А теве Медведево районысо Нурма селаште, республикыште верысе тӱҥалтышлан полышым пуымо программылан эҥертен, сарыште лийше-влаклан гранит гыч эсогыл у шарныктышым шогалтеныт. 444 тӱжем теҥгеаш объектым ышташ 32 тӱжем теҥгежым верысе администраций ойырен гын, тынарак верысе калык чумырен, молыжым республикысе бюджет колтен.  

Йошкар-Ола воктенысе Семёновко селаштат ынде шарнымашан кугу мероприятийым эртараш сай вер ышталтын. Республиканский программе полшымо денак «Сеҥымаш аллейым» тӱзатеныт да тушто Совет Ушем Герой В.С.Архиповлан бюстым шынденыт. Воктенысе школат лач ты геройын лӱмжым нумалеш…

Светлана НОСОВА

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий