16-18 декабрьыште Йошкар-Олаште тӱнямбал кӱкшытан «Тӱвыраште – у» форум эрта. Икымше кечын Т.Евсеев лӱмеш нацональный тоштерын тӱҥ корпусшым торжественно почыныт. Тушко Марий Эл вуйлатыше Александр Евстифееват миен.
Тоштерым олмыктымо паша Марий автономийым ыштымылан 100 ий теммым палемдыме план кышкарыште эртаралтын. Тоштерат курымаш лӱмгечыжым тений палемдымыж дене лач келшен толын. Уэмден олмыктымо пашалан чылаже 14,5 миллион утла теҥгем кучылтмо. Тушто окнам пӱтынек вашталтыме, янакшымат ачалыме, пырдыжым, кӱварым, тувырашым, зданийын фасадшым тӧрлымӧ да чиялтыме, тыгак тошкалтышым, фойем, выставке залым, гардеробым да молымат ачалыме. Тиддеч посна экспозиций-влакымат шотыш кондымо.
Тоштерын историй пӧлкажын кугурак шанче пашаеҥже Сергей Свечников Александр Евстифеевлан «Марий Эл Республикын национальный тоштержылан 100 ий» выставке нерген каласкалыш да культур учрежденийын вияҥме тӱҥ йыжыҥже-влак дене палдарыш.
Мутлан, музейыште кабинетым икымше вуйлатыше, агроном Петр Алексеевич Зелецкийын, годсо гайымак ыштыме. Тудыжым пелашыж дене пырля Марий Элыш Санкт-Петербург гыч ӱжыктымӧ улмаш. Нуно пӱртӱс материалым, сӱрет радына-влакым погеныт. А эше тӱҥалтышым ыштышылан Тимофей Евсеевич Евсеевым шотлыман, лач тудын лӱмжым тоштер нумалеш. Кугу тӱткышым тудо этнографий пашалан ойырен. Икымше вуйлатыше да тӱрлӧ жапыште пашам ыштыше-влакын тыршымыштлан кӧра кызыт тоштер республикнан тӱвыра поянлыкшылан шотлалтеш да Марий кундемнан поян историйжым, мотор пӱртӱсшым да калыкын ойыртемжым раш почеш.
Регион вуйлатыше «Лач тиде тоштер» выставкымат ончен савырнен. Олмыктымо пашам шуктымо годым 6 диорамым уэмдыме нерген пӱртӱс пӧлкам вуйлатыше Татьяна Жданова каласкален. Ты сомылым М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын сӱретчыже, Российысе «Шӧртньӧ маске» национальный театр премийын лауреатше Сергей Таныгинын вуйлатыме творческий коллективше ыштен. Диораме-влакым сӧрастарымаште Йошкар-Оласе художественный училищын студентше, республикысе театр-влакын декораторышт ден бутафорышт-влак полшеныт.
«Чыла диорамым пӱртӱс материал дене ыштыме. Нуно мемнан деке толшо-влакым куандараш да ӧрыктараш тӱҥалыт манын ӱшанена», – ешарен Татьяна Жданова.
Тоштерын пашаеҥже-влак ончыкыжым интерактивный кибинет-лабораторийым ышташ шонымышт нерген каласеныт, вет тудо йоча-влакланат да кугурак-шамычланат оҥай лийшаш.
«Марий Элын поликультурный картше» выставкым ончымыж годым Александр Евстифеев кажне районын шкешотан улмыштым да нунын шке ойыртемыштлан келшышын вияҥ толмыштым палемден. Тидлан Россий Президент Владимир Путинын тӱҥалтышым ыштымыж дене регионлаште национальный проект-влакын илышыш пурталтмышт йӧным ыштат.
Республик вуйлатыше эртарыме олмыктымо пашам сайын аклен да тоштерын коллектившым чолга, пашам йӧратыше да усталык шӱлышан улмыштлан тауштен.
«Тоштер тудын дене сай, тыште экспонат-влак историй могырым шергакан улыт. Музейым да экспонат-влакым республикнан 100 ияш лӱмгечыже вашеш уэмден олмыкталтыныт. Тоштер кугурак-влаклан, йоча-шамычланат уверлан поян. Тысе пашаеҥ-влак чынжымак усталык шӱлышан улмыштым ончыктеныт», – палдарен Александр Евстифеев.
Республик вуйлатыше тоштерын могай направлений дене пашам ыштымыштымат палемден.
«Пытартыш жапыште республикнан туризмым вияҥдаш йӧнжӧ кумдаҥеш. Мутат уке, пӱртӱс, калыкнан ойыртемже дене палдарыше тӱвыра, тоштер программе-влак кӱлыт. Тидын шотышто республикыште тоштер – ончыл верыште. Эше ик направлений – школ программе дене пашам ыштымаш. Тидат моткоч кӱлешан, молан манаш гын шочмо кундемнан эртен толмо корныжым, йӱлажым, илыш радамым ончыктышаш улына, вет нунышт марийын да республикыште илыше моло калыкынат ойыртемалтше», – палемден Марий Эл вуйлатыше да республикыштына илыше ден турист-влакым у тӱсым налше тоштерыш толын каяш ӱжын, вет лач тушто ӧрыктарыше Марий кундемна нерген утларак пален налаш лиеш.
У ий каныш годым тоштер шке пашажым 2 январь гыч тӱҥалеш.
А.БАЙКОВА
Д.Речкинын фотожо
