КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

Таза да сай ончыкылыкым шонен…

27 ноябрьыште Мер-политике рӱдерыште Марий Элын общественный палатыжын Молодежный политике комиссийжын «йыргешке ӱстелже» йыр мутланымаш эртен.

Республикын Образований да науко министерствыжын, общественный палатын еҥже да культур ден искусство аланыште тыршыше-влак погыненыт. 

Каҥашымаште кок йодышым тарватеныт: «Дистанционный йӧн дене тунеммаш – жапын йодмыжо да у йӧн-влак» да «Национальный президент школ-интернатым, Национальный президент искусство школым да И.С.Палантай лӱмеш культур да искусство колледжым ушымаш – план да вучымаш».

16 ноябрь гыч 6 декабрь марте республикысе школлаште тӱҥалтыш класслаш коштшо-шамычым «ушан» каникулыш колтеныт, а 5-11 класслаште тунемше-влак дистанционный йӧн дене шинчымашым налыт. Тидын шотышто кызыт шукын тургыжланат, соцсетьлаштат тӱрлӧ семын возгалат. Ты шотышто Образований да науко министерствын Общий да дошкольный управленийжын начальникше Ольга Майкова тыгерак палемдыш:

Шошым дистанционный йӧн дене тунемме деч вара тыгай режимыш куснаш чыланат утларак ямдылалтше лийыныт. Тидлан «Цифровая образовательная среда» нацпроект йӧным ыштен. Тудын дене келшышын, педагог-влаклан образовательный организаций-влаклан жаплан келшыше 1900 ноутбукым налме. Тунеммаште у технологийым кучылтмо моткоч кугун полша. Тидын шотышто нелылыкыш логалше-влакат ятырын улыт, но лекше йодышым шинчымашым пуышо организаций кажныж дене верыште посна решатла. Ик тунемшат педагогын вниманийже деч посна огеш код.

Тыгай йӧн дене тунеммаш  – тиде пагытын йодмыжо, адакшым тудо жаплан веле. Тидым ача-ава-влакат чылаумылат да сандене дисциплиным кучаш тыршат. А 6 декабрь деч вара тунеммаш кузерак эрташ тӱҥалеш? Шукынжо тургыжланат. Но шкат палена, тидлан эпидемиологий ситуацийым шотыш налман.

А образований системым вияҥден колташ у йӧн-влакат кучылталтыт. Тений тунеммашке икымше гана у фоматым пуртымо. Урок-влакым эртараш телевиденийым кучылтына. «МЭТР» телеканал дене моткоч сай проектым тӱҥалынна да умбакыжат пырля пашам ыштена манын ӱшанем. Тыгак республикысе вуз-влак дене пырля пашам ышташ да проект-влакым вияҥден колташ йӧным муынна. Тидлан педагог, ача-ава да йоча-влакат сай акым пуэныт. 

Дистанционный йӧн дене шинчымашым налме жапыште тунемше-шамычын образовательный программым умылымо шотышто шымлымаш умбакыже шуйна.

А тыгай йӧыш куснымо дене педагог-влакат цифровой технологий дене сайынрак пашам ышташ тунемын шуыныт. Йошкар-Оласе Бауман лицей тунемме программыште эше кандаш ий ончычак цифровой технологийым кучылташ тӱҥалын.

Кызыт йоча, ача-ава-шамычлан веле огыл, туныктышо-влакланат куштылгыжак огыл. Икте-весым умылен пашам ышташ манын, ме ача-ава-влак дене чӱчкыдынак онлайн йӧн дене погынымашым эртарена. Тыгодым пашам пырля ыштыме нерген мутланена, – каласкала Бауман лицейын генеральный директоржын алмаштышыже Ольга Гусева. – Урок-влак пайдалын эртышт манын, шкеныштым кӱлеш семын кучышаш улыт. Мутлан, видеоконференций годым чылан камерым чӱктышаш улыт. Тиддеч посна мутланымаш-влак соцкыл, чат, электрон почто полшымо денат эртат.

Адакшым тиде школышто дистанционный йӧн дене налме шинчымашым сайын шыҥдараш манын, Просвещений министерствын темлымыж почеш, расписанийым предметын нелылыкшым шотыш налын ыштеныт.

– Мутлан, онлайн йӧн дене ныл предмет дене урок эрта, а молышт — дистанционный йӧн дене, – рашемдыш О.Гусева.

Жапын йодмыж почеш дистанционно тунемаш куснымо нерген шуко шочшан ача, оньыжа, общественный палатын председательжын алмаштышыже Эдуард Александроват шке шонымашыж дене палдарыш.

– Тыгай йӧн дене тунемаш куснымо чылаланак йӧнан огыл, поснак шуко шочшан еш-влаклан. Тудо еш кокласе кылым «пужа». Ик шочшан ешлан куштылгырак, вет йоча кеч-могай пӧлемыште шинчен тунемын кертеш. Мемнан, мутлан, ныл йочана дистанционно тунеммаште улыт. Нунын кокла гыч коктынжо вузышто, а коктынжо школышто тунемыт. Кажныжлан пачерыште верым келыштарыман да кажныжлан гаджетым налман. Чыланат интернет дене пайдаланат, тыгодым тудын скоростьшо иземеш. Тидыже преподаватель дене мутланымашым начарешта.

Эдуард Васильевичын чоным почын мутланымыже да тунеммаште вашлиялтше нелылык шотышто ойлымыжо келшыш. Тидым шкеат моткоч сайын палем да шуко шочшан еш семын тудым умылем. А кызытсе илышыште кажне йочалан компьютерым налаш  – манаш веле! Садлан утларакше кызыт телефоным кучылтыт, но тидыже, мутат уке, шинчам пеш локтылеш.

Но мом ыштет, жапын йодмыжым садак шотыш налман. Илышыште тӱҥжӧ – тазалык. А дистанционно тунеммаш – жаплан веле. Тидлан моткоч ӱшаныме шуэш. Тыгай пагытыште туныктышо-влаклан эшеат йӧсырак, вет нунылан урокым йӧршын вес семын эртараш тунемман да кажне йочам «шинча ончылно» кучаш тыршыман.

 

Кокымшо йодышым каҥашымаш шокшын эртыш. «Национальный президент школ-интернатым, Национальный президент искусство школым да И.С.Палантай лӱмеш культур да искусство колледжым ушымаш – план да вучымаш».

Национальный президент школ тӱҥалтыштак И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжлан (жапше годым музыкальный училище) келшышын ышталтын. Но 2007 ийыште школым кокыте пайлышт, тидыже пешыжак  пайдале лийын огыл.

НПШИ ден колледж коклаште кыл эреак пеҥгыде лийын. НПШИ деч вара колледжыш тунемаш пурышо кажне ийын шагалемеш. 50 процент выпускник школ деч вара вес тунемме заведенийыш шинчымашым пойдараш кая. Педагог-влакын палемдымышт почеш, нылымше классыште тунемшыланат школым кудалтен каяш логалеш. А тидыже кугыжаныш шийвундым пайдалын огыл кучылтмылан шотлалтеш, – палемдыш И.С.Палантай лӱмеш колледж вуйлатыше  Алексей Паскичев. – Кызыт НПШИ-ште стандартный предпрофессиональный да общеразвивающий программе-влак почеш пашам ышта. Лач тыгайже денак республикысе 40 наре искусство школ тырша. Школ-влакым колледж дене ушымеке, школышто йоча-влакым марла туныктыман. Тыге икшыве-шамыч шке коклаштышт але туныктышо-влак дене марла мутланен кертыт. Тидым ме ыштен шуктена гын, искусство аланысе тунеммаште у йыжыҥ лиеш.

Тиде шонымашым М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын художественный вуйлатышыже Василий Пектееват сайлан шотла.

Йоча-влак интернат-школышто индеш ий тунеммеке, вигак колледжын студентше лийын кертыт. Тыге ме нуным умбакыжат эскерен кертына. Мыйым, мутлан, музыкально-театральный курс тургыжландара. Тиде ешартыш шинчымаш огыл, а базовыйлан шотлалтшаш. Вет 1960-шо ийлатыше школ-интернатым почмеке, тушто базовый шинчамашым налаш тӱҥалыныт. Лач тудымак марий калыкнан кумдан палыме еҥже-влак: Иван Ямбердов, Сергей Маков, Вениамин Захаров да молат – тунем лектыныт, — палдарыш Василий Александрович. – Адакшым тудо школ-интернатлан шотлалтеш. Тушто республикнан тӱрлӧ районжо гыч талантан икшыве-влак шинчымашым налыныт. Лӱмынак тунемме идалык тӱҥалме деч пел ий ончыч комиссий районлаш лектын коштын да эн талантанже-влакым тунемаш ӱжыныт. А кызыт тиде школышто оласе-влакат тунемыт, сандене интернатыште яра вер уло.

Жапше годым школ-интернатыште марий йоча-влак тунемыныт да туныктышо-влак денат марла мутланеныт. Тиддеч вара нуно музыкальный училищыште, консерваторийыште, академийыште тунемыныт, сандене рушлат, марлат моткоч сайын мутланеныт. Садлан ончыч национальный кадр шотышто йодыш пӱсын шоген огыл. Лач тиде школ гыч марий композитор, сӱретче да молат лектыныт. Тидланак кӧра тудым почыныт. Арам огыл тунам чуваш, татар-влак кӧраненыт. Лач тиде школ мемнан театр-влаклан, филармонийлан пашаеҥым куштышо апшаткудылан шотлалтшаш.

Кум тунемме заведенийым ушымеке, йоча-влак интегрироватлыме тунемме программе дене шинчымашым налаш тӱҥалыт.

– Национальный президент школышто 17 ий пашам ыштем. 2008 ийыште школ-интернатым образовательный да искусство школ-влаклан шелмеке, йоча-влакым туныктымо да воспитатлыме паша вестӱрлемын. А кызыт мемнан общеобразовательный школ йодмашан, а искусство школ пуйто ешартыш шинчымашым пуышо веле… Школым уэмден ыштымым моткоч сайлан шотлена, тыге ме тошто тунемме планыш пӧртылын, кажне тунемшым шинча ончылно кучен кертына, – каласыш Национальный президент искусство школын директоржым алмаштыше Наталья Секретова. 

А уэмден ыштыме у тунемме верлан «Талантан икшыве-влаклан национальный сымыктыш лицей» лӱмым пуаш шонат. Но тидын шотышто вашталтышат лийын кертеш. 

А.БАЙКОВА

Авторын фотожо

 

 

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий