Марий Элын кугыжаныш йылмыже-влак шотышто правительстве комиссийын тенийсе икымше заседанийышкыже (тудо 17 майыште лийын) Россий Федерацийыште таче кечын эн пӱсӧ да шуко калыкым тургыжландарыше теме дене кылдалтше йодышым луктыныт. Вет РФ Кугыжаныш Думын икмыняр депутатшын «Россий Федерацийыште образований нерген» 273-ФЗ Федеральный законыш тӧрлатымашым темлымышт илышыш пурталтеш гын, ончыкыжым школышто национальный йылме-влакым шке кумылын гына ойырен тунемаш тӱҥалын кертыт.
Комиссий председатель, Марий Эл Правительстве председательын икымше алмаштышыже М.Васютин теве мом рашемдыш: РФ Кугыжаныш Думын депутатше-влак тудым заседанийыштышт колышташ тӱҥалыныт, но тӱрысшӧ шыжымсе сессийыште ончышаш улыт. Адакше законопроектым регионлашке каҥашаш колтеныт. Нунышт шке позицийыштым каласышаш улыт. Российысе чумыр субъект-влак кокла гыч пелыж утла законопроектым кӱлешлан шотлат гын веле тудым Кугыжаныш Думын ончышаш паша радымышкыже пуртат.
Республикыштына палемдыме йодышым тӱрлӧ кӱкшытыштӧ каҥашат да кӱлеш кагазымат ямдылат. Шукерте огыл Марий Элын Туныктыш да шанче министерствыже туныктышо да тунемше, тыгак ача-авалан шкешотан памяткым ямдылен. «Марий ушем» мер организацийын январь мучаште эртарыме йыргешке ӱстелыштыже республикысе кугыжаныш да шочмо йылме-влакым илышыш пуртымо шотышто законодательный базе да опыт нерген мер еҥ-влакат, министерстве велымат, эсогыл РФ Президент пелен межнациональный кыл шотышто советын образований да исторический просвещений йодыш дене комиссийжын еҥжат шонымашыштым луктын каласеныт. А йылме-влак комиссийыш Марий Элын образований да науко туныктыш да шанче министрже Н.Адамова республикысе образовательный учрежденийлаште Марий Элын кугыжаныш йылмыже-влакын кучылталтмышт шотышто концепцийын проектшым каҥашаш темлыш. Комиссийын еҥже-влак тудым тӱҥ шотышто сайлан шотлышт.
Тиде документ образовательный учреждений кышкарыште кугыжаныш йылме-влакым арален да вияҥден колтымаште моло деч ончыч ыштышаш ошкыл, цель да задаче-влак гыч шога. Концепцийым пеҥгыдемден, тудым илышыш пурташ келшыше йӧным кучылташ тӱҥалмеке, теве могай лектыш лийшаш. Эн ончычак тӱҥалме да шукталтше пашам вияҥден колташ полшышаш, марий йылмым туныктымо, марла туныктымо да воспитатлыме пашам илышыш пуртымо йӧн, ача-ава-влакын, мер калыкын шонымашышт сай велыш вашталтшаш. Тыгак туныктышо да вуйлатыше-влакым профессионально ямдылыме да квалификацийыштым нӧлтымӧ программе уэмдалтшаш. Концепций икшывылан марий йылмым калык йӱлалан эҥертен куштышо ешым кӱкшын аклаш полшышаш.
Ончыкыжым концепцийым илышыш пуртымо программе ышталтшаш.
Заседанийыште Марий Элын информатизаций концепцийжын илышыш пурталтмыж нерген республикысе информатизаций да кыл департамент вуйлатышын пашажым шуктышо А.Кадыков, тыгак Марий Элын тӱвыра, печать калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Г.Ширяева кумдан палдареныт. Республикысе исполнительный кучем ден верысе самоуправлений орган-влак шке пашашт нерген уверым Марий Элын кугыжаныш йылмылаж дене шарышаш, телекоммуникаций сетьымат кумдан кучылтшаш улыт. Тидым 2006 ий 27 июльышто лекше «Информаций, информационный технологий да информацийым аралымаш нерген» 149-ФЗ Федеральный закон йодеш.
Марий Элын 100 ияш лӱмгечыж вашеш содемдарыме (просветительстве) да савыктыш пашам вияҥдыме кышкарыште МарНИИЯЛИ ныл кугу проектым илышыш пурташ палемден. Тидын нерген заседанийыште институт директор Е.Кузьмин радамлыш. Кум проектшым 2018-2019 ийыште ышталтшаш гын, иктыже — «Электрон версиян рушла-марла мутержым» — 2019 ийыште.
Шуко томан «Марий Элын историйже акрет пагыт гыч таче марте» книгам (3000 экз.) чумырымашке коло утла еҥым ушымо. У савыктышым ямдылаш 4 миллионат 250 тӱжем теҥге кӱлеш. Кок томан «Марла-рушла фразеологий мутерлан» (1000 экз.) 5 миллионат пеле теҥгем ойырыман. Тудым ыштымаште 9 еҥ тырша. «Увер технологий да марий йылме» проект (МарГУ ден Марий тӱвыра рӱдер дене пырля) негызеш марий йылмын калыкле (национальный) корпусшын интернет-сайтше (20 миллион мут ден муткылдыш) ышталтшаш. Тудо 4 миллионат пеле теҥгеш шуэш. Электрон версиян мутерым чумыраш 16 еҥым ушымо. 5000 экземпляран савыктышым ямдылаш 2 миллионат 500 тӱжем теҥге кӱлеш.
Заседанийыште кажне йодыш дене пунчалым пеҥгыдемденыт.
С.Пехметова.
(Фотом Марий Элын
Культур, печать да калык-влакын пашашт шотышто
министерствын пресс-службыж гыч налме.)
