Тыгай лӱман фермер озанлык Медведево районысо Ежово селаште ынде коло вич ий утла пашам ышта.
Механизатор фермер лийын
Одо йылме гыч марий йылмыш «кенеш» мутым кусараш гын, ушем манмым ончыкта. Тиде икоян озанлык эше кодшо курымын инедшлымше ийлаштыжак шочын. Петр Николаев ешыж дене (кум эрге, кок ӱдыр да пелашыже) кудлымшо ийла мучаште Марий Турек район гыч Ежово селашке илаш куснен. Тыште тудо Марий совхоз-техникумышто (кызыт аграрный колледж) комбайным виктараш тӱҥалын. Элын экономикыштыже вашталтыш лиймеке, еш оза фермер озанлыкым почын. Мландым арендыш налын, кӱлеш техникым чумырен, шурным ончен кушташ, вольыкым ашнаш тӱҥалын. У пӧртым шындаш, озанлыкын базыжым ышташ келшыше верым ойырен налын. Лишнак ер верланен. Кумда пӧртым, вольыклан вӱтам, пырчым эрыктен кошташ, аралаш сай левашым чоҥен.
Озанлыкыште фермер шкетын гына тыршен огыл, эргыже-влакымат мланде пашалан шӱмаҥден. Тудын илыш гыч кайымекыже, фермер озанлыкым Виталий эргыже вуйлаташ тӱҥалын. Тудынат илыш дене чеверласымек, озанлык кумшо эргын, Анатолийын, кидышкыже куснен.
— Озанлыкнам еш озанлык манаш келшен толеш, лӱмжымат тудлан келшышын ойырен налме. Иктеш, пырля ушнен тыршымым ончыкта, — ойла Анатолий Петрович.
Ме фермер дене октябрь тӱҥалтыште лийна. Тунам «шӧртньӧ шыже» озаланен, шке тӱсшым тӱрыснек ончыктен: игече ояр, шокшо шоген. Тиде кечын Анатолий Петрович ден Евгений эргыже пасу гыч трактор дене олым рулоным шупшыктеныт, ферме воктене курык гай орален оптеныт. Паша деч ярсымек, пєртышкыжє пурышна.
Пӱтынь еш дене
— Мый шкеже изинекак мланде пашалан шӱмаҥынам, — калакала фермер озанлык вуйлатыше А.Николаев. – Эше школышто тунеммем годымак ачамлан комбайныште полышкалыше семын ыштенам. Вара техникым шкеак виктараш тунемынам. Марий политехнический институышто (кызыт Юл кундем кугыжаныш университет) тунем лектынам, инженер-строитель спецальностьым налынам. Ачам фермер озанлыкыштыже ышташ ӱжын. Вет паша вий кӱлын: пєртымат, моло оралтымат чоҥыман, тыгодымак пасуштат тыршаш кӱлын. Евгений эргымат ынде мемнан коллективыште тырша. Тудо шӧрым палымына, родына-влаклан, тыгак моло вереат шупшыкта. Тыгак шыл, ковышта, пареҥге улыт, нунымат ужалыман. Оксажым тыгак веле ышташ тыршена.
Кызыт кугу озанлыкыште нылытын тыршат. Ача ден эрге деч посна эше Анатолийын акажын Василий эргыже, тыгак Анатолийын Виталий изажын Алексей эргыже тыршат. Василий Сапожников Марий совхоз-техникумышто зоотехниклан тунем лектын, Алексей – агрономлан. Василий вольыкым ончымаште кугу эҥертыш. Тудо рацоным ямдыла, ушкал презым ыштыме годым эскера, кўлеш годым эмлаш шотым муэш. Алексей урлыкашым ӱдымӧ годым специалист семын тырша, сеялкым шотыш конда, пырче мыняр вочшаш нормым палемда, ӱяҥдышым мыняр лукшашым рашемда, кушкыл озымыш аярым шава. Кажныже техникым виктарен мошта.
Фермер озанлыкыште лийме годым тыгай шижмаш шочеш, пуйто изирак тӱшка озанлыкыште улат. Кудывечыштак тӱрлӧ технике шога, пырчым аралыме леваш-влак, лишак ферме верланен.
— Пелашем, Алевтина, Ежово школышто математикым туныктен, тыгак завуч лийын, — мутшым шуя Анатолий Петрович. – Кызыт вольыкым ончаш полша, тыгак уныка-влак денат лияшыже перна.
Тений шурно чапле шочын
Кызыт Николаевмытын нылле ныл гектар мландышт уло. Мутышт почеш, тиде кумдык шагал. Ончыч эше коло гектар пасум арендыш налыныт улмаш, но аренде акым латкок пачаш кӱзыктымеке, ты нурым мӧҥгеш озажлан пӧртылташ пернен. Ынде Ким ялыште верланыше племенной сурткайык ферме деч витле гектарым арендыш налаш лийыныт. Шонымышт шукталтеш гын, фермер озанлыкын пашаже утларак воранен кая ыле.
Тений сай лектышан шурным ончен куштеныт, чумыржо 98 тонн пырчым шийыныт. Шожым, мутлан, гектар гыч кокла шот дене 32,9 центнер дене поген налыныт, шыдаҥым – 30, пырля ӱдымӧ шӱльӧ ден викым – 32 центнер дене. Чумыр гаяк пырчым вольыклан пукшаш кучылтыт. Арнялан ик гана дробилкеш коло ныл мешак пырчым йоҥыштат. Тыгыдемдыме тынар пырче (ик тонн наре) лач шым кечылан сита. Пареҥгым ныл гектарыш шынденыт ыле. Тудым комбайн, тыгак копалке дене луктыныт. Верысе калыкым полшаш ӱжыныт. Тиде вожсаскат ты гана сай лектышан шочын. Кодшо ийын ик фура машина пареҥгым Азербайджаныш колтеныт, тыгак Йошкар-Оласе столовый ден кафелашке ужаленыт. Утен кодын да эсогыл шошым луктын кышкаш пернен.
— Техникына пеш тошто. Мутлан, МТЗ-82 тракторна 2000 ийыште лукмо, тыгак 1991 ийыште ямдылымымат эше пашаште кучылтына. Комбайнат, моло техникат пыкше коштыт, эре ачалыман. Ончычсо фермер-влаклан грантым огыт пу, тӱҥалше-влак веле тыгай полышлан праван улыт, — тургыжланен ойла А.Николаев. – Кӱчык жаплан кредитым налнена ыле, но тудат ыш логал.
Вольык – тӱҥ эҥертыш
Фермер озанлыкын тӱҥ доходшо – вольык озанлык сату деч. Лӱштымӧ шым укшалышт уло. Кызыт тышечын кумытшо запускышто. Тыгак кум тунашт, латкандаш презышт, шыллык герефорд урлык индеш ӱшкыжышт уло. Ежово ӱдырамаш монастырь гыч кок ӱшкыжаш презым пукшен ӧрдыктараш налыныт. Тылеч посна игым ыштышаш вич ава, ик узо, пукшен ӧрдыктарымаште шогышо шым сӧснашт уло. Ушкал, тыгак сӧсна шылым оласе кочмывер ден кафелашке колтат.
Фермер озанлык вуйлатыше деч ончыкылык паша радамда могай манын йодмылан тыгерак вашештыш:
— Ончыкыжым пашам ышташ утларак неле да неле лиеш. Мыланемат ынде кудло кум ий темын. Ийгот шкенжыным налеш. Шонымаш тыгай: фермер озанлыкнан кажне членжылан пашам посна ышташ тӱҥалаш, посна озанлыкым почаш. Тек самырык-влак шке корнышт дене каят. Пареҥгым, мутлан, шагалрак шындаш лиеш. Тиде паша шуко вийым да жапым налеш. Вольыкымат шагалемдынена. Мутлан, сӧснам. Тергыше-влак утларак ешаралтыныт. Ончыч тыгай-влак шагалынрак лийыныт.
Ме фермер озанлыкын Томшар ял деч мӱндырнӧ огыл верланыше клевер пасуштыжо лийна. Латик гектарым айлыше нурышто шукияш шудым кокымшо гана соленыт. Фермер озанлык член В.Сапожников ден жаплан тарлыме механизатор П.Шушарин кошкышо клевер шудым тракторышт дене рулоныш пӱтыреныт.
— Таче ты пашам пытарена гын, эрла озанлыкышкына шупшыкташ тӱҥалына, — ойлыш Василий Геннадьевич. – Игече кызыт пеш келшыше шога.
Петр Николаевын негызлен кодымо фермер озанлыкын пӱрымашыжым эргыже, уныкаже-влак умбакыже шуят. Тек тудо кужу ӱмыран да пиалан лиеш.
Вячеслав СМОЛЕНЦЕВ
Авторын фотожо
