Марий калык погынын «Калыкын ончыкылыкшо» секцийым икымше оналмаш Валерий Мочаев вӱден. Ончыкылыкна нерген шонымаш тӱрлӧ: иктышт йылмына йомын кертме шотышто тургыжланат, весышт эсогыл ӧрыктарыше ойымат луктын каласышт: калык йылме деч поснат илен кертеш… Валерий Александровичын ойлымыж почеш, таче калыклан ончыко вияҥаш ныл тӱҥ негыз лийшаш, тиде – тӱвыра, йӱла, йылме да эртык. Санденак, секцийыш погынышо-влак ныл тӱшкалан шелалтын, посна-посна нине йодыш шотышто каҥашеныт: кузе таче марий калыкын тӱвыраже, йӱлаже, йылмыже да эртыкше вияҥыт? Тыгодымак ончыкыжым шушаш 50 ийыште мом эше вучыман? А мучаште кажне тӱшка шке иктешлымашыж дене палдарен да калыклан ты але вес йодыш шотышто вияҥаш полшен кертше темлымашым ыштен.
Кажне тӱшкаштыжат пӱсӧ мутланымаш лийын. Поснак йылмым вияҥдыме да эртыкым шымлыме шотышто. Молан манаш гын марий йылмым калыкна таче шке вийже дене вияҥдаш тырша манаш лиеш, вет кугыжаныш «национальный йылме-влакым вияҥдыме пашалан кидшым лупшалын». Марий калыкнан эртыкшымат шымлыме шотышто ситыдымаш уло, латвизымше курымысо деч ончычсыжым сайын огына пале. Шанчызе-шамычат йот йылмым палыдымылан кӧра вес кугыжанышласе архивлаш лектын огыт кошт.
Тӱвырана сайын вияҥеш, молан манаш гын кугыжаныш чот полша. А тыгай полышлан кӧра тӱвыра пашаеҥ-влакын лектышыштат куандарыше. Йӱланат начарын огыл вияҥеш. Юмыйӱла ушемын тыршымыж дене Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын полшымо дене эсогыл марий отына-влакым пӱртӱс памятник кугыжаныш аралтышыш йымаке налме. Кызыт нуным регистрироватлыме паша республикыште умбакыже шуйна.
Илышнам саемден колтымо шотышто темлымашыжат ятыр лийын. Поснак самырык-влак коклаште национальный самосознанийым нӧлталме, нунын кокла гыч лидер-влакым куштымо шотышто, вет лач нуно мемнан ончыкылыкна улыт. Кузе, могай йӧным кучылташ, кузе нуным кымалаҥдаш?..
Поснак мылам «Передовик» ялозанлык артельын председательже Юрий Игнатьевын ик темлымашыже келшыш. Рвезе еҥым ушан-шотаным, ача-аважым, калыкшым, йылмыжым, йӱлажым пагалышым да шуйышым, шке шинчымашыжым пойдараш ямде улшым ончен-кушташ манын, эн ончыч «кугурак-влакын сугыньлымо документыштым» ямдылаш да илышыш пурташ кӱлеш.
Пошкырт велысе марий-влакын «Ош виче» мер ушемыштым вуйлатыше Валентин Васюковынат темлымашыже кӱлешанла чучо. Тудо Йошкар-Олаште марий-влакым чумырышо кеч-могай кугу мероприятийым ола воктенысе отыш лектын кумалме гыч тӱҥалаш темлыш. Тиде мемнам лишкырак ыштен кертеш мане…
Секцийыште йонгалтше чыла ой-канашым Марий калык погынын резолюцийышкыже да Мер Канашын паша радамышкыже пурташ темленыт.
С.НОСОВА
