Пластик ате гыч 3D принтерлан воштыр, оласе кумдыкым эрыкташ механический да южышто кечыше электролиний воштырыш кылмен шичше ийым кораҥдаш изи кугытан устройство-влак, йӱаш йӧршӧ торыкым ыштыме технологий, биоктивироватлыме пырче ден кечшудо полшымо дене киндым кӱэштмаш… А, можыч, тыйынат, 30 ияш марте ийготанын, кӱкшӧ технологиян у проектет уло да тудым илышыш пуртынет? Тугеже федерал кӱкшытан Инноваций-влаклан полышым пуышо (але Изи форман предприятий-шамычлан вияҥаш полшышо) фондын «УМНИК» лӱман программышкыже ушно да шонымашыш шуаш грантым сеҥен нал! Тудыжо пытартыш латвич ийыште Юл кундем кугыжаныш технологий университетыште шыҥдаралтеш да ий гыч ийыш вияҥеш: ты жап гыч таче марте кок тӱжем наре йодмаш пурен да кумшӱдӧ утла молодёжь разработко грант дене палемдалтын.
Российын лу эн сай вуз радамыштыже
Тений 3 февральыште Россий Федераций правительствын пунчалже почеш шочшо кугыжаныш коммерческий огыл организацийлан 30 ий темеш. Тидын вашеш ме фондын еҥже, Россий естествознаний академийын науко да образований шотышто сулло пашаеҥже, кумшӱдӧ наре шанче паша ден нылле наре патентын авторжо, ПГТУ-н ректорат пеленысе советникше, технический науко кандидат, профессор, вузышто шанче да инноваций паша виктемым вуйлатыше Юрий Андрианов (снимкыште) дене вашлийын мутланышна. Лач тудын вуйлатымыж почеш, университетыште «УМНИК» программе илышыш пурталтын да лектышыжат кугу: результатше дене ПГТУ Российын лу эн сай вуз радамыш пура.
Эн ончычак – молодёжьлан
– Кумло ий тиде фонд эре пашам ышта: тудым нимогай реформо вашталтен огыл, ончычсо семынак инноваций кумдыкым вияҥдымаште тырша, – тӱҥале шке ойжым Юрий Семёнович. – А тӱҥ шонымашыже – шанче-технический сферыште ыштыше самырык учёный ден изи бизнесын предприятийже-влаклан окса полышым пуымаш. Мутлан, когыльым ыштыше да тудым ужалышылан огыл, а шанче-технический разработкым шонен лукшо да тудын почеш сатум ямдылыше-шамычлан. Чылажат конкурс йӧн дене эрта. Вузна 2009 ий гыч фондын представительжылан шотлалтеш, тӱҥ пашана – республикысе структур подразделений-влаклан да молодёжьлан окса полышым пуымо дене кылдалтше мероприятийлам организоватлыме пашам ворандарен колташ. Эн ончычак – молодёжьлан. Молан? Республикыштына ты мер фондын представительже – мемнан университет. Фонд ден Марий Эл правительстве коклаште ты шотышто ойпидыш ышталтын. «УМНИК» программыже лачак шанче-технический сферыште молодёжьын моштымашыжым вияҥдаш виктаралтын. Мутлан, предприятийым вуйлатыше самырык еҥ шке призводствышкыжо у шанче-технический разработкым шыҥдарынеже, но окса ок сите. Тудо, «Умник» программыш ушнен, сеҥышыш лектын, грантым налын кертеш.
Лектыш кумылаҥда
Юрий Семёновичын мутшо почеш, тыгай сеҥымаш таче кечылан республикын чыла структурыштыжат уло. Тидыжым табдице почын пуа:
Тематике почеш 2007-2023 ийлаште Марий Элысе молодёжьын «УМНИК» программыш ушынмо лектышыже
Тематике Участник-влак Сеҥыше-шамыч
Цифран технологий 206 43
Медицине да тазалыкым перегыше технологий 187 38
У материал да химий технологий 92 51
У прибор да уш-акыл интеллектуал производство технологий 1072 168
Биотехнологий 324 43
Ресурсым перегыше энергетике 26 8
Палемдыме жапыштак сеҥыше-влаклан шканышт шанче-технический разработкышт тыгай лектышым конден:
– Проект негызеш чылаже 42 изи инноваций предприятий ышталтын;
– Программыште сеҥыше 72 еҥым изи инноваций предприятийыш пашаш налыныт, тушто нунын разработкышт производствышто кучылталтеш;
– 85 объект интеллектуал собственность лийын;
– 62 еҥ кандидат науко учёный степеньлан диссертацийым арален.
Вагонла гыч сакыр мешакым ястараш огыл, а…
– «УМНИК»-ын программыже дене келшышын, университетыштына кажне ийын конкурсым эртарена. Самырык еҥ-влакын шанче-технический разработкыштым аклыше комиссийыште эреак реальный бизнесын еҥже-влак улыт. Тудын тӱҥ шонымашыже – молодёжь проектлан полшаш. Кажне сеҥыше 500 тӱжем теҥге кугытан грант дене палемдалтеш. Тиде окса разработкым ыштыше студентын картычкышкыже толеш. Шанче паша илышыш пурталтше манын, сеҥышыш лекше еҥ фонд дене ойпидышыш ышта. Икманаш, ты окса ала-куш огыл, а айдемын уш-акылышкыже, вий-куатышкыже пышталтеш, а кумданрак ончалаш гын – науко вияҥмашке. Чыла тиде самырык-влакым кумылаҥда, сандене программыш ушнышо-влакын чотышт шукем толеш. Шкак шоналтыза, студент-шамычлан ончычсо семын, мутлан, вагонла гыч сакыр мешакым ястараш огыл, а уш-акыл дене пашам ышташ йӧн пуалтеш. Тиде йӧным чын кучылташ гын, тудо ончыкылык илышлан сай негыз лийын кертеш, – каласыш Юрий Семёнович.
Оҥайлан, программыш ушнышо студент-влак кокла гыч иктыже – Мурат Шакуров – эсогыл кум гана сеҥышыш лектын! Пытартыш шанче-технический разработкыжо, мутлан, тиде – «Оласе кумдыкым эрыкташ механике устройство». Тудын дене уремысе шӱкшакым поген каяш лиеш – шӱкен гына кошт. Икманаш, уш-акылет виян пашам ышта – шоно, ыште да илышыш шыҥдаре манын каласаш гына кодеш.
Г.Кожевникова
М.Скобелевын фотожо
