«Сурт-пече» газетын 27-ше №-ан газетыштыже лудаш темлена
Тылзе календарьым лышташлен
21, 22 июльышто Кушшо тылзе кокла лектышан Ӱдыр шӱдыр палыште лиеш. Укропым, фенкельым да ужаргынек кӱрын кочкаш йӧрышӧ моло пакчасаска нӧшмым тиде жапыште ӱдаш ик эн келшыше кече. Пакчасе кугымӧрым, снегым поген налме деч вара тудым уэш шындаш, вес вере кусарен шындаш йыраҥым ышташ, пасынковатлаш, кушкылыш вӱдым шаваш, кеч-могай вожсаскалан минеральный, органический ӱядышым шаваш шотлан толшо жап.
Утыжымат шуйналтын нӧлталтмыж деч, томат шудо мучашым чывышталын, кушмыжым эркемдаш мондыман огыл.
Пеледышым ончышылан – икияш кеч-могай пеледышым шындаш да шукияшым шеледен, у верыш кусарен шындаш, кушкыл вургым пӱчкын налын вожаҥдаш тӱҥалаш сай кече. Тыгак нине кок кече коклаште нӧшмым лазырташ, нӧрташ, лӧчыктараш пышташ шотлан ок тол.
Садыште – декоративный пушеҥге ден вондым шындаш, укшыжым вожаҥдаш манын, мланде пелен тайылтен пыштен, рок дене уралын петыраш, кушкылын кошкышо, пуаҥше, черланыше да уто иге укшыжым пӱчкын кораҥдаш, газонлык шудым ӱдаш вараш кодман огыл.
Тиде жаплан лийын шушо емыж-саска дене компотым, сокым, вареньым шолташ, киярым консервироватлаш, томатым мариноватлаш, шинчалташ, тӱрлӧ саскам кошташ, кылмыкташ пышташ, эмлык шудо пеледышым, вожым погаш йӧнан кече.
Православий черке эрла 1579 ийыште Озаҥ олаште Юмын Аван Казанский иконыжым мумо кечым палемда.
Калык календарь почеш 21 июль – тӱредше Прокопийын, кеҥеж Казанский кече. Ожно ты кече деч вара эн шокшо кеҥеж жап шуэш маныныт да Прокопий кечым уржа-сорла тугым почмылан шотлатше пайрем семын палемденыт. Икымше гана уржам тӱред онченыт. Пасуш пелен киндым, шинчалым, шолтымо муным налыныт да, 9 уржа кылтам тӱред шогалтымеке, отылан аҥаште шудо коклаш погынен шинчын, кечывал кочкышым ыштеныт. Шудым копнаш поген, «иланаш» оптен коденыт. Туп ынже коршто да шылыж ынже корж манын, тӱредше-шамыч икымше шурнывуйым пӱчкыныт да кыдалыш кылдыме ӱштышкышт шӱшкалыныт. Тыгак кугу пасу пашам тӱҥалме деч ончыч, полышым йодын, Прокопийым пелештен кумалыныт.
Икымше кылтам, тӱрлымӧ солык дене пӱтыралын, Юмым Шочыктышо Эн Святой Аван Леведмыже лўмеш Покро пайрем (14 октябрь) марте пӧрт ончыл лукыш сакен араленыт. Покролан шудым вольыклан пукшеныт. Тыге ыштыде, телылан ямдылыме кургым, уке гын вольык йол йымакше кышкен, шудым арам ыштен кочкаш тӱҥалеш маныныт. Икымше тӱредме калтасе шудо сурт гыч таракан ден кармым, шыҥам поктен лукташ полша манынат шоненыт.
Ожно лачшымак ты кечылан модо сайын кӱын шуэш маныныт. Модо кӱын – уржат шуын.
Тыгак ты кечын куэ укшым выньыклан тодыштын, лышташым кӱрыштын, йытырым руэн, пушеҥге воктене иктаж шӱкым кудалташ тоштын огытыл. Прокопий кечын нине ойӧрем садак ыштыше айдеме ончыкыжым уке гын идалык мучко окса чӱдылыкым шижын да чытен илаш тӱҥалеш маныныт.
Кресаньык-шамыч ожно Прокопий кечым Петро кече (12 июль) ден Илян кече (2 август) кокласе кече семын онченыт да тӱрлӧ ялозанлык пашам шукташ посна срокым ончылгоч рашемденыт. Мутлан, Петро гыч Прокопий марте шудым ямдыленыт да уржам тӱредаш лектыныт гын, тылеч вара Илян кече марте кокияшым ӱденыт.
Ты кече дене кылдалтше моло калык пале-влак:
- Чодыраште модо кӱын гын, кокияш уржам тӱредаш лекташ лиеш.
- Прокопийлан игече могай, Илян кечыланат тыгайымак вучыман.
- Тиде кече У тылзе шочмылан толеш гын, август мучко могай игече лийшашым ты кече мужедеш.
- Мӱкш осалрак лийын – кужун шуйнышо шокшо игечым вучыман.
Р.Чепакова ямдылен
Фотом интернет гыч налме
