ИЛЫШ ЙЫЖЫҤ УВЕР ЙОГЫН

ТО-МА-ША!

Поро мут чоным ырыкта

Ик кечын ола урем дене ошкылам. Ваштарешем толшо рвезе «Здрасте» манын рушла пелештыш. «Тиде рвезым мый ом палыс. Ала-кӧ палымыж гае койынам, витне, ужат, кузе саламлалтеш» манын вуемым пудыратылмем дене вашештенат шым шукто. Такшым савалтымылаже ыштышым.

Вес ганаже пелашем дене ошкылына, урем лук савыртышыште самырык пӧръеҥ эртен кайышыжла адак «Здрасте» манын саламлалте. Ик арняште кокымшо ганалан тыгай сӱрет. Сандене почешыже лӱмын – умыла ма уке ма – марла пелештышым:

– Салам!

Тудат шеҥгек савырнен мане:

– Салам, салам! – ала мыланем, ала пелашемлан. Иктаж-кудынан йолташ але родына лиеш гынже, чарнен шогалын, мутым вашталта ыле чай.

– Палымет мо? – марием умылынеже.

– Уке. Можыч, тыйын ожно пырля пашам ыштышет. Шоҥгемынат да, чалемынат да, пален шуктен огыл, – воштылам.

– Уке, мыят ом пале. Тугеже изи кугызат, – нержым кадыртышын коеш. Изи кугыза мемнан велне пӧржмарийым ончыкта. Вуйжо суремын, а самырык годсо ушкалыме койышыжо, ох, пытен огыл, коеш. Ала мыскарам ышта.

– Ок вурседыл вет. Поро мут дене саламлалтеш гын, молан вашешташ огыл? – манам.

Паша верышкем миен шумаште корно гоч светофор меҥге шога. Ужар тул чӱкталтмым вучем, а вес велне – илалше пӧръеҥ. Мый ваштарешыже вончышым, а тудо – верыштыжак: кидшым кок велыш шаралтен, мыланем шыргыжеш:

– Поро эр! – рушла саламлалте.

Мыйжат саламлалтым.

– Те тӱняште эн мотор ӱдырамаш улыда! – воктечше эртен кайыме жапыште кугу йӱкынак мане.

Кудло ийыме эртымек, могай моторлык, самырык годсо сӧрал чурий шукертак шапалген. Умылетыс, пӧръеҥжымат пӱртӱс изишак обижатлен ашнен. А мутшо мом шога!

Изиш ошкылмек, лӱмын савырнен ончальым. Корным вончышо самырык ӱдырымат тыгак кидым шаралтен вашлие, «Те тӱняште эн мотор улыда!» манмыжат шоктыш. Шулдыраҥын, пашашке куржынак колтышым.

 

Айдемым тӱжвач ончен гына аклыман огыл

Банк карт – тоя гае кок мучашан, тидым шукерте огыл умылышым. Ик велым, тудын дене пайдаланаш моткоч йӧнан: окса калтам нумалышташ ок кӱл, ӱдырамашын тугакат кырча-марча дене тич темше сумкаштыже пычырик гына верым налеш, ыршийым шотлен шогылташ ок кӱл – тушкалтышыч, пик! шоктыш, да чыла.

Вес велым, тудлан кӧра тӱрлӧ томашаш логалат. Эсогыл каргашен вурседылмашкат шуат. Теве ик гана… Олаште тӱшка транспортышто кудалмылан окса олмеш банк карт дене шулдырак, сандене шукынжо тудын дене тӱлат. Мыят. Троллейбусышто кажне шичмылан 3 теҥге аныклалтеш. Такшым 3 теҥге 300 огыл, 30 теҥгеат огыл, но лу гана шичмылан саде кумло теҥгет погына, манмыла, кӱсенетым ок шӱтӧ.

Но «оза» кидыште улшо коммерческий  транспортышто ак эшеат кугурак. Мый маршрут такси нерген ойлем. Ик кечын, тиде кодшо ийын лийын, кечывал жаплан эмлымверыш миенамат, пашаш шуаш манын, пеш писын маршруткыш куржын пурен шинчым. Картемым шуялтышым – водитель мӧҥгеш пуа.

– Срокшо лектын. Картдам вашталтыза, – манеш.

Чу, кузе тыге, шонем. Кызыт гына, теве вич минут ончыч, пӱэмым эмлымылан тӱлен лектымыс. Тиде карт денак. Эрденат тиде карт денак троллейбус дене пашаш кудальым.

– Можыч, тендан терминалда ок ыште. Кондыза-ян, шке тушкалтен ончем, – ойлем.

Молан тыге маньым? Ик-кок гана тыге лийын: мӧҥгеш картым пӧртылтен, оксам йодмылан шке чотрак темдалат – пикет муралтат.

– Те але тӱлыза, але волыза, – водитель келесырын пелештыш.

– Уке, – манам, – мый тӱлаш ямде улам. Налза теве, мыйын оксам картыште. А терминалда ок ыште гын, мый титакан омыл – шижам, шыдем овара.

Шкеже тунарат чот вуем пудыратылам, ала сумка пундаште иктаж коло-кумло теҥгеже пӧрдалеш, шонем. Лиешыс тыгела. Но раш умылем: ни кагаз, ни кӱртньӧ оксам укеак.

Мыланем тугак торешланаш перна. Кассовый аппаратымак титаклем.

– На-за мыйын картем! – кенета самырык ӱдыр шке картшым шуялтыш. Олмешем тӱла манын, мыйже кузе ынде таушташ манын шонашат тӱҥальым, а тудо ойла: – Аппаратдам тергыза, ӱдырамашлан ончыктыза, мыйын карт гыч окса тӱлалтеш вет.

Тӱлалте! Томаша!

Водитель ок кудал. Лӱмын пасажир-влакым вучыкта. «Мый палем тендан гай-шамычым, яра коштын тунемында! Пенсийым налыда, а оксадам чаманеда!» манмыжлан, мыскараче Комаровла, ну сырышым вет! Кеч тыгеже ынже ойло ыле. Адакшым вет шӱвылвӱдшӧ кок век шыжа, пуйто тунар осал пашам ыштенам.

– Мый тендан озаланда вуйым шиям! Кузе лӱмнерда? Кушко йыҥгыртыман? – так, йылме тӱганыме деч пелештышым. Волен кодын, ик остановкым йолын ошкыльым.

Кастене паша деч вара уэш саде номеран маршруткышкак шинчаш перныш. Водительже весе. Картем тушкалтышым – уке, пик манмет ыш шокто. Мӧҥгеш пӧртылтыш. Мый нимом ышташ ӧрмем дене шып шогем, кечывалымсыла вурседылмем ок шу. Самырык пӧръеҥ «Светлана, шкетын ит толаше, паша деч вара мием да чыла ыштем» манын телефон дене мутланымыж дене ала мондыш, ала мыйым чаманыш, ала аппаратшынак чыгынымыжым пала – ик йӱкымат ыш лук.

Ала-мыняр кече гыч банкыш пурен, картем содыки вашталтышым. Тылеч вара саде номеран маршруткыш шинчаш «пиал» логалын огыл. Остановкышто шогышемла онченже кодам, но саде водительым ужмаш уке.

 

Окса шерге огыл, кумыл (пошкудо) шерге

Адак саде карт дене томаша лийын кайыш. «Ситышаш» шоналтышым да, уныка дене коктын ик изи ате сокым да шоколадкым налын, кугу кевыт кассе деке лишемна. Акше кугу огыл гынат, ыш сите вет!

– Изишак вучалтыза, сейчас вес карт гыч кусарем, – кӱсен гыч телефоным лукшыла кевытчылан ойлем.

– Мый тендан олмеш тӱлем. Ида тургыжлане, – шеҥгелнына шогышо самырык рвезе пелештыш да шке картшым шуялтыш.

Йӧнан ыш чуч, но чонлан сае: содыки пашаже оксаште огыл вет, а кумылышто!

 

Вургемжым ончен вашлийыт, ушыжым ончен ужатат

– Ончал ынде, 17 ияш уныкам мом налын! – пошкудо ӱдырамаш кевыт гыч кондымо вургемым луктеден-луктеден мыланем ончыкта. – Джинс йолашыжым пулвуй тураштыже молан тынар кушкед пытареныт? Тиде свитырже, мотор яшката капкылжым шылтен, тулупла койын кеча… Ок лий мо мемнан годсыла мучко полдышан чатка кофтычкым чияш?

Пошкудым пеш умылем. Ӱдыремын самырыкше годым модный, ойыртемалтше вургемым йолтаган коштымеш ик гана веле кычал кошташ пернен: кевыт едат, пазарыштат. Иктым темлет – «Ой, шоҥго кува-шамыч тыгайым чият», весым темлет – «Мый эше шоҥго омыл» манын кычалтылеш ыле.

Тылеч вара ола урем мучко ошкылшемла я автобусышто шинчын кудалшемла лӱмын эскераш тӱҥальым. Чынак вет! Илалше, эсогыл шоҥгырак ӱдырамаш-влакшат туге моторын чият, южышт паярын ватылак койыт. Кажне парняштышт манме гай – шӧртньӧ шергаш. Тыгай годым саде анекдотет шарналтеш: шеҥгечын – пионер, а ончычын – пенсионер! «Красиво жить не запретишь», манытыс.

Кызыт вургемжымат эре икгайракым ужалат, у тувырым чиен, урем мучко каен колтет – тыгаяк тувыраным вашлийде от код. Самырык-влаклан пеш йӧнан огыл. Чаманет веле. Бренд вургемын акше пеш шерге, а самырык ешлан оксам ситараш нелырак. Вет пачерлан, йочасадлан, школлан тӱлыман.

Тыге возымем дене мом ойлынем? Шеклане-е-енрак каласынем: ала меже, шоҥгырак-влакше, ийготланна келшышын вургемым ойырен налын чияш тӱҥалына ыле…

 Иктымат титаклаш, мыскылаш, вурсаш тӧчымаш уке. Чылан ме тӱрлӧ улына. Койыш-шоктыш денат, чурийвылыш денат, воспитаний да культур шотыштат… Тидыже сайыс! Тыге ме икте-весынам ешарен, пойдарен, ик пеҥгыде тичмаш калыкыш чумыргена.

А кунам еҥ ден еҥ коклаште келшымаш уке, умылыдымаш лектеш, тунам каргашымаш, кучедалмаш тарванат. Кунам эл ден эл, ик ойыш шуын кертде, ваштареш шогалыт – тунам сар ылыжеш. Юмо аралыже!

 Л.СЕМЕНОВА

Авторын фотожо

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий