Марий калыкын Россий кӱкшытан XII погынжын программыж дене келшышын пашам ыштыше вич секций кокла гыч иктыже «Еш да тазалык» ыле. Тымарте тушто тыгай секций лийын огыл.
Тудо кок кечынжат, 1 да 2 ноябрьыште, Йошкар-Оласе сӱрет галерейыште эртыш. Да кок кечынжат секцийыште выступатлыше-шамыч моткочак кӱлешан теме-влакым нӧлтальыч. Икымше ойлышынак, Йошкар-Оласе медицине колледжын директоржо Леонид Викторович Рыжковын, каласкалымыже шукыштлан келшыш, шонем. Россий Федераций здравоохраненийын сулло пашаеҥже, Марий Элын сулло врачше тазалыкым аралымашым вияҥдыме шотышто Кугыжаныш программе нерген ойлыш. Презентацийыштыже тӱрлӧ цифр дене палдарыш, а молыжым, ик мутымат кагаз гыч лудде, чыла шке гыч каласкалыш. Тидын денак кажне шомакше манме гаяк ушеш кодо. Тӱҥ шонымашыже тыгай ыле: таза илыш-йӱлам кучыман, тазалыкым изинекак шуарыман да пеҥгыдемдыман. Леонид Викторовичын ойлымыж гыч ик ужашыжым пуртымак шуэш. Тудо тыге палемдыш:
– Шинча торашкат, лишкат ончышаш. А школышто урок жапыште икшыве эре доскашке да туныктышо ӱмбаке гына онча. Тыге шинчаже ноя. Тиде амал дене тудо окнашке ончаш тӱҥалеш, вет тунам шинчаже кана. Но южо туныктышо тидым огеш умыло да йочам вурсаш тӱҥалеш: «Тый молан уремыш ончен шинчет? Тушто коракым шотлет мо?» Тыге школышто тунеммыж жапыште икшывын шинчаже утыр да утыр начарын ужаш тӱҥалеш.
Весе. Паша верыште вуйлатыше пашаеҥже-влакын тазалыкышт верч тургыжланышаш. Тидлан эн ончычак икте-весе коклаште вашумылымаш, вашкыл ласка лийышт манын азапланышаш. Вет кунам коллективыште вурседылмаш, умылыдымаш озаланат, тунам пашаеҥ-влакын тазалыкышт лунчыргаш тӱҥалеш, да нуно чӱчкыдын черланат, больничныйыш каят. Сандене ты шотышто вуйлатыше-влак чот тыршышаш улыт.
Кумшо. Ешыштат икте-весе коклаште вашкыл ласка да куандарыше лийшаш. Мыят, мутлан, ватемым витле ий марте воспитыватленам, а вара чарненам. Кызыт гын утларак ӧндалам да шупшалам гына.
Пытартыш ойжо-влакым, очыни, мыскара йӧре каласыш, но вет тиде моткочак чын! Таклан огыл ойлатыс: «Айдеме мӧҥгыштыжӧ пиалан гын, тудо шкенжым тӱрыс пиалан еҥлан шотла». А тыге гын, нерве системыже огеш пужло, да тазалыкше пеҥгыде лиеш. «Все болезни от нервов» манме калыкмут арам шочын огыл.
Моло врач-влакат тазалыкым аралаш да пеҥгыдемдаш кӱлмӧ нерген тургыжланен ойлышт. Нунат чылажат еш гыч тӱҥалеш манын палемдышт. Спортсмен-шамычат выступленийлаштышт тидын нергенак чон вургыж ойлышт. Уке гын, мутлан, кузе палдарыш республикысе наркологий диспансерын пӧлка вуйлатышыже Нина Данилова, наркоман ден аракам йӱшӧ-влакын чотышт ешаралт толеш. Да мо ӧрыктараже, самырык-влак веле огыл, кугыеҥ-шамычат наркотик дене утларак пайдаланаш тӱҥалыныт.
Башкортостан Республик Пӱрӧ оласе эмлымверын хирургий пӧлкажым вуйлатыше Дмитрий Ишмаевич Ибашевын «Мӱшкыргӧргысӧ орган-влакын черышт – хирургын шинчаж дене» теме дене выступленийжымат секцийыш толшо-влак тӱткын колыштыч. Шонымашыже икте ыле: айдеме шкенжым хирург марте шуктышаш огыл. А тидлан тазалыкым эскерыман да пеҥгыдемдыман. Шке ойжым тудо мыскара йӧре тыге иктешлыш: «Мый эре ойлем: «Хирург-влак дене лучо ӱстел коклаште але ӱстел йымалне палыме лияш, но тольык операцийлан ӱстембаке вочмеке огыл».
Мемнан коллегына, журналист Елена Эшкинина «Марий Эл» газетыш спорт нерген воза да секцийыште «Яндар юж, вӱд, кече – тазалык пече» теме дене ойлыш. Каласкалымыжым моткочак сай презентаций дене пеҥгыдемден пойдарыш. Шижалте: спорт дене пеҥгыде кылым кучышо тыглай еҥ ден тале спортсмен-влак нерген колышташ погынышо-влаклан чотак келшыш.
Шукыштын ойлымышт деч вара погынышо-влак ятыр йодышым пуэдышт. Тидыже палдарыш: нӧлталме темышт пӱсӧ, сандене тургыжландарыше йодышыштлан вашмутым пален налнешт.
Выступатлыше-шамыч кажныже шке темлымашыштым каласышт але кагазыш возен пуышт, да секцийым вӱдышӧ Маргарита Тойшева нуным резолюцийыш пурташ темлат манын, пытартышлан иктешлен каласыш.
Секцийын пашаже «Йыргешке ӱстел» дене мучашлалте. Тушто марий ӱдырамаш-влакын «Саскавий» мер ушемыштым вуйлатыше Людмила Ивановна Кошкина организацийын шуктымо пашаж дене, тыгодым тазалыкым пеҥгыдемдышаш верч мо ышталтме нергенат кӱчыкын палдарыш.
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
