27 январьыште М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыште писатель, поэт, драматург, критик, кусарыше, самырык-влаклан Олык Ипай да Шкетан лӱмеш кугыжаныш премийла дене палемдалтше, Марий Элын калык писательже Вячеслав Абукаев-Эмгаклан пӧлеклалтше кас эртаралте. Тений 5 январьыште шочмыжлан 65 ий темеш ыле, но ош тӱня дене чеверласымыжлан 15 ият эртен. Туге гынат лӱмжӧ тудын усталыкшым пагалыше, возымыжым лудшо, поро йолташыже-влакын да родо-тукымжын шӱмыштышт тачат ила. Поэтын почеламут корныж дене лӱмдымӧ «Мый пӧлеклем ыле…» касым театрын коллективше ямдылен. Шарнымаш пайремым Светлана Сандакова ден Артем Асмаев вӱденыт.
Икымше ужаш тӱҥалтыште «Ший памаш» поро кумылым ончыктышо сылнымут фонд вуйлатышын (Россий писатель ушемын еҥже, прозаик, 2-шо ранган капитан Василий Краснов) Марий Элыште ӱшанъеҥже, «Марий издательстве» савыктыш пӧртын директоржо Эдуард Иманаев марий тӱвырам, йылмым, сылнымутым вияҥдымаште тыршыше-влаклан у семын велыме шарнымаш медальым кучыктен. Эн ондак В.Абукаевын шочмо кундемже гыч толшо уна-влаклан: Башкортостан Республик Мишкан районысо муниципальный советым вуйлатыше Вячеслав Сабировлан, тӱвыра пӧлкажым вуйлатыше, «Эрвел марий» калыкле-тӱвыра автономийым вуйлатыше Радион Плотниковлан да Башкортостан кугыжаныш университетын Бирск оласе филиалыштыже марий йылмым да литературым туныктышо Алена Илиевалан. Молышт-влаклан верлаште кучыкташ тӱҥалыт.
– Чынжымак, Пошкырт кундем гыч ятыр лӱмлӧ еҥ лектын, нунын радамыште – мемнан Мишкан районын шочшыжо Вячеслав Александрович Абукаев-Эмгак. Шукерте огыл районысо Марий историй-тӱвыра рӱдерыште тыгак шарныме касым эртарышна. Тушко марий йылмым да литературым туныктышо, тунемше, писательын йолташыже-влак шукын толыныт. Марий Мер каҥаш вуйлатыше Эдуард Александров да Российысе марий-влакын калыкле тӱвыра автономийыштым вуйлатыше Лариса Яковлева деч саламлымашан телеграммым налынна. Тушто тыгай тыланымашым возымо: чапкӱм шогалташ. Ме шотыш налына да тиде пашам шукташ тӱҥалына. Чумыр Пошкырт кундемыште илыше, Мишкан районысо марий калык Вячеслав Александрович Абукаевым эре шарнен, шарна да ончыкыжымат шарнаш тӱналеш, – ӱшандарен каласен Радион Плотников.
Марий Элыште илыше да пашам ыштыше-влак кокла гыч ты кечын медальым театрын сценыштыже теве кӧмыт налыныт: «Марий увер агентстве» кугыжаныш автоном тӧнеж директорын икымше алмаштышыже Александр Абдулов, М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрын сылнымут пӧлкажым вуйлатыше Светлана Белкова ден режиссёр Василий Домрачев, РФ-ын да Марий Элын сулло, Марий Элын калык артисткыже Зоя Берникова, Марий самырык театрын художественный вуйлатышыже Олег Иркабаев, Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министржын алмаштышыже Михаил Матвеев, Марий Элын калык артисткыже Светлана Осипова, Марий Элын калык поэтше Геннадий Сабанцев, прозаик Юрий Соловьев, Российын сулло сӱретчыже Иван Ямбердов.
«Медальым марий тӱвыра, йылме да сылнымут аланыште тыршыше моло йолташна-влаклан умбакыжат кучыкташ тӱҥалына», – палемден коден Э.Иманаев.
В.Абукаев тӱрлӧ жанр дене возымо усталык мастарлыкше дене ойыртемалтеш. Чылаже 10 утла книгаже савыкталтын, 10 утла пьесым да драматургийлык материалым возен, сандене шарнымаш кас пӱтынек тудын творчествыж дене кылдалтше лийын. Мутшылан возымо «Чеверынат-чеверын…», «Илышлан тый ит ӧпкеле» муро-влакым марий калыкын йӧратыме мурызыжо Зоя Берникова пӧлеклен, а эрвел марий такмак-влакым йоҥгалтарымыж годым пошкырт уна-влак дене пырля кумылан-влакат тавалтеныт.
Концерт программым мурызо-влак Иван Смирнов («Кукун мурыжо», «Эх, ох, ах!»), Любовь Купсольцева («Полан»), Светлана Осипова («Ал-гӱл», «Памаш»), Анатолий Зарецких («Ах, чевер ӱдыр-влак»), Светлана Яндукова («Ош йӱксӧ») сӧрастареныт. Нине мурылам В.Абукаевын «99 муро» книгашкыже пуртымо. Икмынярже «Чоныштем илет» марий кинолан лӱмын возалтыныт.
«Ший памаш» фондын лауреатше лӱмым тӱрлӧ ийлаште сулен налше-влак: Владимир Матвеев, Вера Горохова ден Татьяна Соловьева – мурышт да такмакышт дене куандареныт.
Курымашлык кӱчык ӱмыржын пытартыш ийлаштыже В.Абукаев М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрын сылнымут пӧлкажым вуйлатен. «Мый Вячеслав Александровичын ик ганат шонен омыл, теве тыге эр гыч йӱд марте куанен пашам ышташ лиеш улмаш манмыжым кызытат сайын шарнем», – мане театрыште пырля пашам ыштыше Алевтина Соловьева.
Ты касыш толшо калык тӱҥ театрын В.Абукаевын возымо пьесыж почеш шындыме «Кайыккомбо кашта» (артист-влак М. Медикова, Алексей Тетерин), «Алиса, Анфиса, Аниса» (Р. Алексеев, А. Егошина, Н. Казанцева да Г. Иванова), «Молан вашлийым тыйым» (С. Данилов, М. Почтенева), Марий самырык театрын «Изуремыште кугу сӱан» (Л. Купсольцева ден Е. Ибраев) спектакльла гыч ужаш-влакым куанен ончен.
Поэзий деч посна кузе? Касым почмо годым Артем Асмаевын «Мый пӧлеклем ыле…», театрынак артистше-влак Генрих Тимиряевын «Почеламут ӱстелеш ок возалт», Светлана Филиппован «Авамлан», «Тыйын лӱмеш» почеламут-влакым лудмышт годым ме пуйто поэтым шкенжымак ужна, колна, пырля тургыжланышна.
Молан, кузе да мом шарнаш?
Вет тыйым, шергакан авай,
Йӧратыме шӱмбел таҥем,
Ялем, лыжга лӱҥгалтыш гай,
Да шочмо-кушмо кундемем,
Мый нигунам шым керт монден.
Тӱвыра министрын алмаштышыже Михаил Матвеевын медальым налмыж годым ойлымыжо иктешлыме мут семын келшен толеш:
– Вячеслав Абукаев дене ятыр ий пырля пашам ыштенна. Чаманаш гына кодеш, ӱмыржӧ кӱчык лийын, но кӱчык ӱмырыштыжӧ тынар шуко ыштен шуктен, южо еҥжылан тидым ышташ лу илышым илаш кӱлеш. Поэт, прозаик, а Шкетан театрлан мыняр пьесым ямдылен. Тыште ойлышт кусарен манын, но вет тудо такшым кусарен огыл, а марлаҥден. Кеч немыч, кеч руш авторын возыжым туге марлаҥден, лудат я спектакльым ончет гын, тидыже марий еҥ дене тыге лийын манын ӱшанет, – каласен Михаил Иванович. Тудо тыгак «Ший памаш» фондлан самырык ӱдыр-рвезе-влаклан полшен шогымыжлан кугу таум ойлен.
Марий Элын калык поэтше Геннадий Сабанцевын шарнымашыже, Славик йолташыжлан пӧлеклыме почеламутшым лудмыжо чонеш логалыныт, ятыр еҥын шинчавӱдшым луктыныт:
Осыгечынже чытке-чытенак
Шинчавӱдым кава йоктарен.
А эрлажым мотор кече дене
Ужатале Измар-Токтарет.
Кумылетым шуктен, тыйым волтыш
Имне дене, орвашке пыштен,
Ял мучаш гычын йӱкдымӧ отыш,
Да кылдалте пытартыш пышкем.
Сценарийым театрын сылнымут пӧлкажым вуйлатыше, Марий Элын сулло журналистше Светлана Белкова возен. Мутмастарын илыш корныжым, усталык пашажым, шӱм-чон вургыжмыжым, куанжым-ойгыжым сцене гыч калык дек намиен шуктымыжлан кугу таум каласыман.
Вӱдышӧ-влакын ойлымышт семынак, Вячеслав Абукаев-Эмгак сорта тул гай виян, чолгыж йӱлен, моткоч кугу лектыш дене пашам ыштен, а шкеже кавасе шӱдырыш савырнен… Тудо тачат чоныштына йӱла … Волгыдыжым, шокшыжым воктеннак шижына…
Л.СЕМЕНОВА
В.ТУМБАЕВЫН фотожо
