23-25 ноябрьыште республикыштына финн-угор калык-влакын «Ший памаш» эстраде муро фестиваль-конкурсышт эртаралте.
Тушко Башкортостан, Удмурт, Коми республикла, Нижегородский областьла, Моско ола да Марий Элын икмыняр районжо ден олаж гыч солист ден ансамбль-влак ушненыт. Икымше кечын нуно Волжский районысо Памар тӱвыра пӧртын сценыштыже чапланыше тошто муро-влакым аклаш луктыныт.
А моло кечын мурылан шӱман улшо-влак В.И.Ленин лӱмеш тӱвыра пӧртыш чумыргеныт.
Мероприятийым пайремлын почмо дене Калык усталык да тӱвыра ден каныме паша шотышто шанче-методике рӱдер вуйлатыше Эльвира Куклина, Российысе В.Д.Поленов лӱмеш калык усталык пӧртын филиалже – Финн-угор тӱвыра рӱдер вуйлатыше Татьяна Барыкова (видеокыл полшымо дене) саламленыт.
Кокымшо кечын конкурсант-влак калык муро ден у мурым колышташ да аклаш луктыныт. «Кече лектеш ончалеш», «Кугу чодыра покшелан», «Тӱжем денат, тӱжем ден», «Олян гына», «Саликан мурыжо», «Салымсола покшелнет» – калыклан шукертак палыме нине муро, Марий Турек, Шернур вел сӱан такмак-влакым колышташ куанле ыле. Но южыштын конкурслан сайын ямдылалт шуктыдымышт шижалте. Весат изишак ӧрыктарыш: участник-влак кокла гыч икмынярын эрвел марий-влакын калык мурыштым ойырен налыныт.
Фестивальыште участник-влакын у мурым сценыш лукмыштым ик эн вучымо татлан шотлаш лиеш.
– Ты гана чотак шылтален ойлаш амал уке. Автор-влакын марий поэзийым возымо ойыртемым палымышт шижалте, но почеламутышт проста, тыглай улыт, поснак чот ӧрыктарыше, ӧрын колышташ таратыше, шулдыран, чапле шомак дене серыме ыш вашлиялт. Туге гынат тачысе илыш ойыртемым почын пуышо, сар, теме дене возымо сылнымут корнылаште чон вургыжмышт шижалте. Тыгай мурым Надежда Степанова, Арсений Андреев аклаш луктыныт.
Содыки фестивальыште кӱкшӱ сылнымутан мурым шукырак вучымо. Мутлан, ондак самодеятельный композитор-влак семым шке возат гынат, мурын мутшылан кугу тӱткышым ойырат ыле, адакшым шкеныштынат мастарлыкышт лийын. Тидын нерген участник-влакланат ойленам. Адакшым мурызо-влаклан мут мучашым чын мураш темленам ыле, но,чаманаш кодеш, шотыш огыт нал, – палемдыш жюри член, Марий Элын калык поэтше Геннадий Сабанцев-Ояр.
«Ший памашын» участникше-влак кокла гыч фестивальыш икмыняр гана почела толшо-влакат ятырын лийыныт. Тиде – Надежда Васканова, Аделина Батаева, Саша Иванов, Надежда Крылова, «Юлавий», «Куан памаш» ансамбль-влак. Нунын мастарлыкышт ий гыч ийыш кушкеш, репертуарыштат уэмеш.
Мутлан, Шернур гыч Саша Иванов визымше гана тиде конкурсыш ушнен, кок гана наставник семын конкурсант-влакым конден, кажныж ганат нуно лауреат лӱм дене палемдалтыныт. Ты гана Саша икымше степенян лауреат лӱмым налын, тидат мурсем тӱняште тыршымыже, кугу кӱкшытыш шумыжым ончыкта.
– Шонымашке шуын кертым, тидлан моткоч куаненам. «Ший памаш» – тургыжланымаш, стресс, чытымаш, вет тудлан ямдылалтме годым чылажымат шотыш налман: костюмымат, фонограммымат, муро шомакымат, семымат, мурын драматургийжым почын пуымымат. Ты конкурс творческий айдемым, мурызым чот тапта, тудо Юмын пуымо талантшым почаш полша. Марий семым, муро тӱням арален кодымаште «Ший памашын» надырже моткоч кугу. Конкурсыш угыч ушнаш ончылий мыланем мурызо Валерий Петров темлен ыле: «Йӱкет тыйын тыгай виян, давай ушно!» Тунам мый репертуар нерген шонаш тӱҥальым да Валерий Дмитриевич Кульшетов дене пашам ышташ тӱҥална. Мурылан шомакым темленам ыле да мыланем моткоч чапле мурым возен пуыш. «Сценыште тиде мурем йоҥгалтарымет вучаш тӱҥалам» манын ыле ӱмаште. Чаманаш кодеш, тудым туныктышемын шарнымаш касыштыже гына февральыште мураш логале, – чонжым почо Саша Иванов. – Ты гана фестивальыш Валерий Дмитриевичым шарныме лӱмеш ушнашак шонен пыштенам. Тидым туныктышем ончылно шкешотан порыс ден чаплан шотлем. Лач тудо кумда илыш корныш лекташ да сымыктыш тӱня дене моткоч чык лияш кугу шӱкалтышым ыштен.
Фестивальыште Моско гыч Анастасия Ларцеван (коми-пермяк ӱдыр) муралтен колтымыж дене веле огыл, сценыште шкем кучымыжо, зал калык дене мутланен колтымыжо да сценылык вургемже дене сайынак ойыртемалте.
Пошкырт кундем Калтаса села гыч Элина Матвееват сылне да виян йӱкшӧ, лывырге капкылже дене кугешнаш таратыш. 11-ше классыште тунемше ӱдыр Российысе, тӱнямбалсе конкурслаште чӱчкыдынак мастарлыкым ончыкта да эреак сеҥымаш дене палемдалтеш.
– Тиде конкурсыш ондак авамат икмыняр гана ушнен да лауреат лӱмым налын, садлан ты гана мыят марий муро дене сценыш лекташ шонен пыштенам. «Ший памаш» у йолташ-влакым муаш, шинчымашым келгемдаш полшен, жюрин еҥже-влак дечат мурсем аланыште вияҥаш полшышо ой-каҥашышт моткоч кӱлешан да пайдале, – палемдыш Э.Матвеева.
«Ошла сем» (Оршанке район), «Куан памаш» (Морко район), «Май» (Килемар район), «Лӱҥгалтыш» (Кужэҥер район) ансамбль-влакын мастарлыкыштым калык шокшын вашлийын, южо мурыжым артист-влак денат пырля мурен.
Тений фестивальыш йоча-влакат ушненыт. Тидыжак тенийысе конкурсын ойыртемжылан шотлалтеш. Чылаже 20 утла участник, ныл ансамбль мастарлыкым ончыктен.
Кум кече шижде эртен кайыш. Фестиваль жапыште чылаже шӱдӧ утла участник сценыш лектын. Нунын мастарлыкыштым жюри (председательже – композитор, РФ искусствын сулло деятельже Иван Егоров) аклен.
Лауреат-влакын лӱмышт:
«Йоча» номинаций
I степенян лауреат – Анастасия Егошина (У Торъял район);
– Елизавета Шишкина (Йошкар-Ола);
II cтепенян лауреат — Таисия Шалаевав (Курыкмарий район);
- Артем Кустарев (Килемар район);
- Анастасия Кадын (Шернур район);
- III степенян лауреат — Юлия Егошина (У Торъял район);
- Полина Антонова (Оршанке район);
- Злата Васильева (Шернур район);
- Анна Таюкова (Курыкмарий район);
- «Сценыште кумылым савырен моштымылан» диплом — Юлия Виногорова (Йошкар-Ола);
«16-35 ияш марте солист-вокалист-влак
I степенян лауреат – Элина Матвеева (Пошкырт кундем, Калтаса район);
– Валерия Филиппова (Коми Республик, Сыктывкар ола);
II степенян лауреат – Аделина Батаева (Йошкар-Ола);
III степенян лауреат – Дмитрий Веденькин (Шернур район);
«36 ияш деч кугурак ийготан солист ден вокалист-влак»
I степенян лауреат – Саша Иванов (Шернур район);
– Надежда Васканова (Волжский район);
II степенян лауреат – Валерий Шамов (Марий Турек район);
– Арсений Андреев (Пошкырт кундем Пӱрӧ ола);
– Надежда Крылова (Йошкар-Ола);
III степенян лауреат – Василий Васильев (Волжский район);
– Елена Логинова (Волжск ола);
– Людмила Конакова (Йошкар-Ола);
«Мурышо ансамбль-влак»
I степенян лауреат – калык коллектив лӱмым нумалше «Ошла сем» ансамбль (Оршанке район);
II степенян лауреат – калык коллектив лӱм дене палемдалтше «Май» ансамбль (Килемар район);
– калык коллектив лӱмым нумалше Юлавий» ансамбль (Звенигово район);
– калык лӱмым нумалше «Лӱҥгалтыш» эстраде муро студий (Кужэҥер район);
III степенян лауреат – калык лӱмым нумалше «Куан памаш» ансамбль (Морко район);
– Весна» мурышо ансамбль (Марий Турек район);
«Марий мурылан ӱшанле улмылан» да «Коллегышт-влакын ойырымышт почеш» диплом-влак – Карина Ватютова (Звенигово район);
Гран-при – Анастасия Ларцева (Моско ола)
Алевтина БАЙКОВА
М.Скобелевын фотожо
