Ик кечын «Сурт-пече» газетлан «Пазар акым» ямдылаш пакчасаскалан ак могай улмым рашемден коштмем годым курыкмарий пӧръеҥ деч киярым налаш шогальым. Тудо икымше ий огыл шке пакчаштышт ончен-куштымо тӱрлӧ саска ден емыжым ужала. Мыят икымше ий огыл пазарыш акым пален налаш коштам да сын дене ваш-ваш палена. Но ала-молан лач кодшо кечылаште киярыштым тамлен ончымекем гына нунын нерген возаш кумылем лекте. Шонымашем нерген каласымеке, пӧръеҥ мане: «Тиде йодыш дене пелашем Галина Ивановна деке лучо кайыза. Тудат таче толын да тыгай-тыгай номеран верыште шога».
Тыгак ыштышым да кычал кайышым. Муым. Палыме лиймеке, ӱдырамаш киярым ончен кушташ шонымашышт кузе шочмо, моло нерген кумылын каласкалыш.
Вольык олмеш … кияр
Галина Зорина ден пелашыже Курыкмарий район Кыткыныр (Замятино) ялыште илат. Тиде кундемыште улшо фермер-шамыч кокла гыч шукынжо ковыштам ончен куштат. А Галина Ивановна ден Петр Петрович, тевыс, киярым куштен ужалат. Но тыгай пашам тӱҥалмешке корнышт кужу лийын.
Школ деч вара ӱдыр Козьмодемьянскысе техникумышто экономистлан тунем лектын. Вара тӱрлӧ вере пашам ыштен. 13 ий Козьмодемьянскыште «Татнефть» организацийыште операторланат тыршен. Но тазалыкше начареммылан кӧра тушеч каяшыже логалын. Тылеч вара икмыняр жап гыч шке озанлыкыштышт шуко вольыкым ашнаш тӱҥалыныт. 2018 ийыште шке кресаньык-фермер озанлыкшым почын. Тунам 11 ушкалым ашнен. Вес ийынже Йошкар-Олашке Фермер-влакын школышкышт тунемаш коштын. Сандене, вольыкым ешараш манын, грантым налаш шонен пыштен. Но мӧҥгышкышт республикысе Ялозанлык министерстве гыч шуко еҥан комиссий ушкал-шамычым, вӱтам, озанлыкыштым ончалаш толын да, теплицым ужынытат, киярым ончен-куштымо пашам вияҥден колташ темленыт. Ӱдырамаш шонен-шонен да кӧнен.
Тыге 2019 ийыште вольыкым ешарыме олмеш теплицым чоҥаш грантым возен да сеҥен! Вет улшыжо, тылеч вич ий ончыч ыштымыже, тыглай да изирак лийын.
– Мемнан дене шукынжо ковышта росотам ончен-кушташ теплицым шындат да мыят шке пакчаште 8 метр лопкытан да 36 метр кужытаным вераҥдыктенам. Тыгодым шындыше специалистше деч тунам йодынам: «А телылан келыштарымым ышташ ок лий мо?» «Айста, ыштен ончена», – манын.
Тыге Галина Ивановналан коло метржым кок пачашан поликарбонат дене петыреныт да кок тӱрлӧ теплице коклашке омсам шынденыт. А кӧргыштышт шокшо лийже манын, тушко, паледа, коҥгам вераҥденыт да пучым шупшыныт! А вара кажне кечын сутка мучко, эсогыл йӱдым да эрвелеш кынелынат, тудым шкеже, аваже да пелашыже черет дене олтеныт! Тидлан пум, шӱм кучылтыныт.
А вараже пуымо ик миллионат 500 тӱжем теҥге грант окса дене Галина Ивановна 8 метр лопкытан да 50 метр кужытан телылан келыштарыме (кок пачашан поликарбонатан) шокшемдыме теплицым шындыктен. Тудыжым ынде коҥгаш олтен ырыктен огыт толаше, молан манаш гын, проектым ямдылыктен, теплицыш газым пуртыктеныт.
Тиде грант окса денак ӱдырамаш изирак тракторым, а вараже киярым шупшыкташ манын, лӱмынак эше лизинг дене «Газель» машинам налын.
Ик тылзе каналтат да уэш тӱҥалыт
Теплицылашкышт январьыштак икымше тӱшка кияр нӧшмым ӱдат, февральыште мландыш шындат, а март кыдал-апрельын икымше кечылаж гыч киярым ужалашат тӱҥалыт. Пакчасаска кушшо манын, тыгай кугу кумдыкыш вӱдым мыняр жап шавен кошташ кӱлеш?! Очыни, пел кече! Сандене, у теплицым шындыктымеке, вигак лӱмынак скважиным ыштыктеныт, да ынде киярыш вӱд капельный полив манме йӧн дене шавалтеш.
Могай сорт киярым ончен-куштышаш шотышто гын ӱдырамаш кугу тергыме-шымлыме опыт пашам эртарен манашат лиеш, вет тудо могайым гына куштен ончен огыл?! Тудлан пакчасаска нӧшмым ужалыше ик кевыт гыч кажне ийын лӱмынак кузе лекмым да кушмым шымлыме, тергыме шот дене тудлан икмыняр тӱрлӧ сорт кияр нӧшмым пуат. Тыге кызыт Галина Ивановна, чылажымат шотыш налмеке, теплицышкышт «Кибрия» сортым гына шында. Тудо пучковый манме да ик тӱшкаште икте але кокыт огыл, а банан семын ятыр кияр кушкеш. А тыглай мландыш шындаш, ойлымыж почеш, «Лист» сорт утларак келшен толеш.
Июньышто пакчасаскан шудыжым пӱтынек кораҥдат да теплицыш вигак вес тӱшка нӧшмым ӱдат. У росота гыч киярым августышто налаш тӱҥалыт да ноябрь марте ужалат. Декабрьыште ик тылзым гына каналтат да уэш сезонышт тӱҥалеш. Тыге – кажне ийын! Манаш веле!
Толмыштым вучен шогат
Киярым тӱҥ шотышто Петр Петрович Йошкар-Оласе рӱдӧ пазарыште ужала.
– Теве таче марием кечывал марте коло килограмм пурыман кандаш яшлык киярым ужаленат пытарен! Ты верыште ятыр ий ужалена да еҥ-шамыч мемнам палат, сандене шкенан налшына-влак улыт. Шукыж годым мийымыжлан кугу черет вучен шога!
Мый тушто ужален шогаш ом ярсе. Рӱдӧ пазарыштак ӱдырнанат шке верже уло. Тудо тений марте тушто пеледыш росотам ужален. А кызыт тӱрлӧ амаллан кӧра тышке коштын огеш керт да мый жапын-жапын кияр, помидор, тамле пурыс росотам ужалаш толедем, – палдарыш аваже.
А налше молан шуко? Киярышт моткочак тамле таман да сандене!
– Кияр тамле Лийже манын, натуральный ӱяҥдышым шарена. Тидлан лӱмынак ныл ушкалым ашнена, – шыргыжал каласыш ӱдырамаш. – А шӧржым адакат пазарышкак ужалаш кондем.
Эше налнеже!
Тиде пашам шукташ моткочак кугу чытыш, вий кӱлыт. Туге гынат, нимом ончыде, Галина Ивановна эше ик тыгаяк кугу теплицым налын шындынеже! Кеч кызытат нуным олташ газлан, туллан тӱлаш гына кажне тылзын 60 наре тӱжем теҥге оксашт кая!
– Эше ик теплице кӱлешак, уке гын вес тӱшка киярын кушкын шумыжым июнь гыч август марте вучаш логалеш. А тунам тудым кандаш тылзе жап нимогай кӱрылтыш деч посна ужалаш йӧн лиеш, – палдарыш чолга ӱдырамаш.
Любовь Камалетдинова
Фотом еш альбом гыч налме
