Эртыше вӱргечын Марий кугыжаныш университетын Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе кыл институтыштыштыжо школласе кугурак класслаште тунемше-шамычлан марий йылме да литератур дене регион-влак кокласе олимпиаде лийын. Тушто ты гана Марий Эл, Татарстан, Пошкырт республикла да Свердловск область гыч ик эн виян ӱдыр-рвезе-влак – кумло утла еҥ – шинчымашым ончыктеныт. Олимпиадыште икымше-кумшо верым налше-влакым ты кечынак увертареныт да саламленыт.
Эн ончычак нунын лӱмышт дене палдарена.
Марий (шочмо) литератур
9-ше класс
1-ше – Юлия Канашина (Марий Эл, Параньга район Кугу Пумарий школ);
2-шо – Екатерина Мамаева (Марий Эл, Шернур район Шӱдымарий школ);
3-шо – Ирина Михайлова (Татарстан, Агрыз район Буймо школ).
10-шо класс
Призёр семын палемдалтыныт – Злата Михайлова (Татарстан, Агрыз район Буймо школ) ден Дарья Матвеева (Марий Эл, Звенигово район Кужмара школ).
11-ше класс
1-ше вер – Людмила Калинина (Марий Эл, Параньга район Матародо школ);
2-шо вер – Диана Ешеева (Марий Эл, Шернур район Марисола школ);
3-шо вер – Виктория Петрова (Марий Эл, Морко район Унчо школ).
Марий (шочмо) йылме
9-ше класс
1-ше вер – Валерия Кузьмина (Марий Эл, Курыкмарий район Пистерла школ);
2-шо вер – Дарья Родионова (Марий Эл, Шернур район Шӱдымарий школ);
3-шо вер – Карина Изибаева (Татарстан Агрыз район Кучуковский школ).
10-шо класс
1-ше вер – Дарья Загайнова (Марий Эл, Советский район Кельмаксола школ);
2-шо вер – Светлана Николкина (Пошкырт кундем, Мишкан район, Чорай селасе Я.Ялкайн лӱмеш марий гимназий);
3-шо вер – Анастасия Исаева (Татарстан, Балтаси район Ципья школ).
11-ше класс
1-ше вер – Ольга Степанова (Марий Эл, Морко район Унчо школ);
2-шо вер – Карина Лукианова (Марий Эл, Курыкмарий район Микрак школ);
3-шо вер – Эльза Данилова (Татарстан, Балтаси район Ципья школ).
Каласыман, регион-влак кокласе олимпиаде пытартыш кок ий почела коронавирус инфекций шарлымылан кӧра дистанций йӧн дене эртен, тений гына ончычсо семынак угыч погынен кертме, санденак организатор-влакат, тунемше ден туныктышо-шамычат ты кечым изин-кугун вученыт манын каласем гын, йоҥылыш ом лий, шонем. Тидыже олимпиаде деч вара, сеҥыше ден призёр-влакым увертарыме годым, поснак сайын шижалте. Тушто Марий Эл Образований да науко министрын алмаштышыже Валентина Гаврилова, университетын Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе кыл институтын директоржо Родион Чузаев лийыныт да погынышо-влак дене моткочак порын мутланеныт, йодыштыныт. Эн ончычак нуно шерге уна-шамычлан – вес регионла гыч толшо-влаклан – мутым пуэныт.
– Кӧн шонымашыже, оҥай мутшо тӱжвак лектын куржеш, вашка? Ида кучо кӧргыштӧ – лукса! – Родион Иванович моторын гына марла тӱҥале. Тыге каласыме деч вара разве шып шинчаш лиеш?
Эн ончычак мутым Пошкырт кундем Пӱрӧ район Старобазаново школышто марий йылмым да литературым туныктышо Наталья Николаева нале. Тудын мутшо почеш, кызыт регионышто марий йылмым 14 школышто туныктат.
– Республик кӱкшытыштӧ тӱрлӧ олимпиадым, конкурсым, викторине-шамыч эртаралтыт. Идалыклан кок гана сентябрь ден апрельын кумшо кугарнянже «Марий калык вургем» кече лиеш. Ты кечын школышто чыланат – тунемшыжат, туныктышыжат – марий тувырым чиен коштыт. Тыгак идалык мучко «Марий калык кочкыш» кечым эртарена. Тудым флешмоб семын ыштена. Йоча-влак кочкышым ямдылымым сниматлат да видеом варажым хештэг семын интернетыш луктына. Тыгак «Саскавий» моторлык конкурс, «Ший кандыра» фестиваль лиеш. Туныктышо-влаклан республикын правительствыже грантлан конкурсым увертара, тений тудым кок марий туныктышылан пуэныт. Тидым ме пеш кугу кӱкшытлан да шкем ончыкташ, умбакыжат кушкаш сай йӧнлан шотлена. Шочмо йылмынам арален толаш да Марий Эл дене кылна эре вияҥже манын тыршена, – каласыш тудо.
Свердловск областьысе Ачит районышто верланыше Марий Карши школышто марий йылмылан шӱмаҥдыше Марина Сташкинан ойлымыж почеш, кундемыште марий йылмым шочмо йылме семын нунын школышто гына туныктат, моло вере шинчымашым факультатив семын гына пуат. Олимпиадыш ик гана веле огыл йоча-влакым кондышо уста туныктышо тыге мане:
– Шочмо йылмынам тӱрлӧ йӧным кучылтын, арален кодаш тыршена. Тышке толмылан моткочак куаненна. Ты гана олимпиаде кечым организоватлыме моткочак келшен, чылажат радам почеш эртен. Мемнам Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрышкат намиен коштыктеныт. Тымарте йоча-влаклан экскурсийым шкак эртаренна, ты кечын могай спектакльым ончыкташ лиеш манын кычалынна. Сандене организатор-влаклан кугу таум ойлена – мыланна чылажат моткочак келшен.
Татарстан Республикысе Мамадыш, Агрыз районла гыч тунемше-влакым кондышо туныктышо-влакын ойышт тыгай лие:
– Кундемыштына кугурак еҥ-влаклан таум каласаш кӱлеш. Марий йылмылан арнялан кок шагат ойыралтеш, литературым тунемаш – икыт, а урок деч вара марий фольклор кружоклан шагатым пуат. Тушко йоча-влак уло кумылын коштыт, калыкнан йӱлаж дене палыме лийыт. Концертым шындымына годым йоча-влак эреак кумылын мастарлыкыштым ончыктат. Тений Мамадыш районысо Кугу Шия ялыште Семык пайрем лиеш, тушко чыладамат уло кумыл дене ӱжына да вучена. Мемнан пеш сайын вашлийында. Туныктышо-влаклан семинар пайдалын эртен, тушто шуко уым пален налынна. Пеш келшыш.
Туныктышо-влакын мутышт почеш, Татарстаныште чылаже лу районышто марий йылмым тунемыт.
Марий кугыжаныш университетын диссертаций советын заседаний залыштыже эртыше тиде вашлиймаште уна-влак олимпиаде нерген веле огыл ойленыт, тыгак шочмо кундемлан пӧлеклалтше сылне почеламут корнылам йоҥгалтареныт. А Родион Иванович мучашлан, уло чонжым пыштен, тыге каласыш:
– Таче луат пеле шагатлан, тиде залыштак марий йылмым туныктышо-влакын сомылыштым вияҥдаш кластерым почмо шотышто ойпидышым пеҥгыдемденна. Шуко сомылжо кокла гыч иктыже тудын тыгай: школышто тунемше ден студент-влакын усталык пашаштым – почеламутым, очеркым, ойлымашым да молымат – погаш да университет кӱшеш сборникым савыктен лукташ. Таче тыште те, эн виян-влак, погыненда. Кеч-кушто – Марий Элыште, Татарстаныште, Свердловск але Пошкырт кундемыште – возымыдам мыланна колтыза. Сылнымут паша – сай, суапле паша. Те таче мемнан кажныже унала ӱжыда, а ме тендан сылнымутдам вучаш тӱҥалына. Мемнан унала кажныже ӱжыда, а ме тендан сылнымутдам вучаш тӱҥалына.
Таклан огыл ме таче тиде залыште улына. Лач тыште шукерте огыл филологий науко кандидатлык да докторлык диссертацийым аралыме шотышто специализироватлыме советым почмо. Ӱдыр-рвезе-влак, ме ӱшанена: икмыняр ий гыч теат тыште вуз деч вара аспирантурыш пуреда, шанче степеньым налыда. Те таче тыште чыланат сеҥыше улыда, сандене ончылныда кугу капка почылтын!
Г.Кожевникова
Т.Дининын фотожо
