У Торъял район Токтарсола ялыште илыше Веселовмыт ешыш мый самырык пелашын, Веран, кидмастар улмыж нерген пален, тидын нерген возаш шонен мийынем ыле. Но лекте йӧршеш вес семын.
Шоненам иктым, лие – весе…
– Икмыняр ий ончыч пӧртым чоҥаш тӱҥалынна ыле да кидпашам ыштымым чарненам, – тылеч ончычсо кечын телефон дене мутланымына годым палдарыш самырык ӱдырамаш.
– Тугеже айста тидын нергенак возена, – темлышым.
– А мом пешыже возашыже? Но толнедак гын, толза, – мане.
Тыге эрлашыжым мый Верамыт деке мӧҥгышкышт мийышым. Чайым йӱмеке, озавате кугу чапле пӧртыштым ончыктен коштыктыш. Чынак, чылажат пеш мотор да шонен ыштыме коеш. А кунам тудо ӱдырыштын да эргышт-шамычын кажныштын посна пӧлемыштым ончыктыш, мутланымашна нунын нерген кутырымашке гына савырныш. Сандене, лудшына-влак, пӧртышт, тудым кузе чоҥымышт, моло нерген вес гана посна статьям возем. А тиде гана ешышт, утларакшым икшывышт, нерген каласкалем.
Нунын илышышт дене илат
Вера дене мутланыме годым вигак шижалте: ача-аван эн кугу куанышт ден кугешнымашышт шочшышт улыт. Нуно пӱтынек манме гаяк икшывыштын илышышт дене илат. Авашт гын, поснак. Вет ачашт ятыр моло рвезе ден пӧръеҥ семын вес кундемлашке пашам ышташ коштеш. Мыйын мийымем годымат Москваште чоҥымаште ыле. Кунам ача кужу жап дене пелен уке, тыгай годым лач авалан шкетшылан икшыве-шамыч верч тыршаш логалеш. А Вера ден Артем Веселовмытын кум икшывышт кушкеш. Изирак Иннокентий эргышт эше йочасадыш веле коштеш. Но шушаш тунемме ийын тудат школыш кая. Сандене Кешаштын эше чылажат ончылно гын, изаж ден акаж нерген кызытак посна да кужун ойлаш лиеш, вет нунын тӱрлӧ сеҥымашышт шагал огыл.
Эльмир
Тӱжвач ончымаште Эльмир вожылшыракла коеш. А такшым пеш чолга да чулым кушкеш. Тидым тудын тӱрлӧ Чап кагаз ден тауштымашыже, тыгак медальже-влак пеҥгыдемдат. Нуным ме рвезын пӧлемыштыже ужна. Туштак Кайык уло. Уке, илыше огыл, а кугу сувенир. Тудат рвезын сеҥымашыжым палдара. Эльмир, мутлан, 2019 ийыште «Ямде лий» газетын эртарыме слетышкыжо логалын. Тушко школышто сайын тунемше да чолга ӱдыр-рвезе-шамычым чумыреныт улмаш. Ӱмаште гын «Идалыкын тунемшыже» лӱм дене палемдалтын! А вет тидлан уло школлан ик тунемшым гына ойырен налыт! Почеламут конкурслаштат эре ончыл верлашке лектеш. Ончыч эше мураш тунемаш коштын да нылымше классыште улмыж годым национальный президент школыш выступатлаш намиеныт. Тушто рвезе туныктышо-влаклан келшен да экзамен деч посна тунемаш налаш кумылан улмышт нергенат ойленыт.
– Мом ыштышаш нерген кеҥеж мучко шоненна. Но содыки мый тудым олашке шкетшым колташ чаманышым. А кызыт изишак ӧкынем. Очыни, колташ кӱлеш ыле, шонем, – кумыл воленрак палемдыш аваже.
Тений январьыште марий литератур дене районысо олимпиаде лийын. Тушто Эльмир икымше верым сеҥен налын. Тылеч вара республик кӱкшытаныш колтеныт да кокымшо верыш лектын. Умбакыже межрегиональный олимпиадыште таҥасен. Туштат кокымшо верым сеҥен налын. Теве тудо могай молодец!
– Школышто индешымше ий тунеммыж жапыште эше ик ганат ик «кумытанжат» лектын огыл, – кугешнен каласыш аваже.
Вара ешарыш:
– Мый школыш чӱчкыдын пурен лектам да йочана-шамычын кузе тунеммышт, ала иктаж отметкыштым тӧрлаташ кӱлмӧ нерген туныктышышт деч йодыштам. Йошкар-Олаште иктаж мероприятийыш наҥгаят гын, мыят пырля мием. Мый тыгай ава улам. Вес семын омат керт ала-мо, – мане ура чонан самырык ӱдырамаш.
Ойлымыж почеш, кугурак эргышт спорт денат пеҥгыде кылым куча. Ончыч футбол дене модын, а пытартыш жапыште эше лапталан шӱмаҥын. Да коктыж денат командышт-влакын лектышышт кызытак сай: шукерте огыл футбол дене, вара лапта дене Йошкар-Олашке таҥасаш миеныт да кок видше денат кокымшо верым сеҥен налыныт.
Шке семын ончыктымо результатшат уда огыл. Мутлан, ӱмаште ГТО дене той знак отличий дене палемдалтын. Тыгай шочшо дене, чынжымак, кузе от кугешне, кузе от куане?!
Кира
Нылымше классыште тунемше 10 ияш ӱдырышт изаж гаяк чолга да чулым кушкеш. Теве шукерте огыл Токтарсола школышто ГТО нормативым сдатлымаште коктынат ойыртемалтыныт: коктынат икымше верым сеҥен налыныт. Ончылият Кира шӧртньӧ отличий знак дене палемдалтын. Ӱмаште гын кокымшо лийын.
– Тыгак тудо кушташ, сӱретлаш тунемаш кружоклашке коштеш. Пандемий годым тӱрлӧ сӱрет конкурс онлайн йӧн дене эртаралтын да пашаже-шамычым шуко вере колтенна. Кажныштыже гаяк ончыл верлам сеҥен налын. Тыге ятыр грамотыжо погынен. Тений веле изиш шагалрак лийын. Англичан йылме кружокышкат кошто, но чарныш. Ончыкыжым национальный президент школыш куштымо направлений дене тунемаш кайынеже. Изажым колтен омыл гын, ынде тудыжым колтыманак мо, шонем. Кеч шкемынже адакат тыгай кумылемже йӧршынат уке, – мане аваже.
Ӱдырыштын пӧлемыштыже улмына годым Вера палдарыш:
– Кира мом-гына огеш ыште?! Теве шукерте огыл шеллак дене кӱчым чиялташ кумылжо лектын да лӱмынак тӱрлӧ лакым, кӱлшӧ аппаратым, молым налын пуэнна. Тунемнеже гын, тек тунемеш. Уто огеш лий. Мый тудлан чиялтыкташ эше ӧрмалгем, а теве шканже да коважлан гын ышта. Эре ала-мом пӱчкеда, шер гыч тӱрлым келыштара. Бисер гыч ыштылаш тунемашыже лӱмынак кружокыш коштеш.
Тудат изаж семынак сайын тунемеш.
– Ик «кумытанат» лекшаш огыл манын южгунам шижтарен ойлымем коваже колеш да пыдал налын ойла: «Иктыже нимат огыл». «Могай «кумытан»? Иктат лийшаш огыл! Мемнам вожылтарышаш уке!» – манам. Йоча-шамычым пеҥгыдын кучаш тыршем, – каласыш авашт. Кеч шкенжын моткочак поро кумылан, тыматле да шыма койыш-шоктышан улмыжо икымше ончалмаш гычак коеш, икымше ойжо гычак шижалтеш.
Икоян ешыште кажныже – пиалан
Тиде ача-аван шочшышт-влакым ушаным, шотаным да тӱрлӧ шӧрыныштӧ виян айдемым кушташ тыршымыштат раш палдырна. Тидлан чылажымат ыштат да нунылан нимомат огыт чамане.
А эше икшыве кунам пиалан лиеш? Кунам ешыште ваш йӧратымаш, пагалымаш да аклымаш озаланат. Кунам кеч-могай пашам пырля ыштат, сомылым пырля шуктат, тӱрлӧ вере пырля лектын коштыт. Ты шотышто тиде еш шукыштлан пример лийын кертеш, вет нуно телым, мутлан, чылан пырля ече дене мунчалташ миен толыт. Тидланже кажныштын ечышт уло. Шошым да кеҥежым пӱртӱсыш иквереш лектыт. Артем тале колызо, сандене, машинашкышт шинчын, ачашт дене пырля чылан кол кучаш каят. Жапын-жапын олашке толын, кином ончат, Ий полатыште коньки дене мунчалтат, аттракционлашке, кафелашке, кевытлашке пурен лектыт да тыге икшывышт-влакын кумылыштым нӧлтат. Шке гычак шарнем: кунам ача-ава мыйым икымше гана пеленышт олашке намиеныт ыле, тунар йывыртенам! Сандене палем: ялысе йочалан изирак годым тиде – эн кугу пиал дене икте!
Иктешлыме семын ойлаш гын, кунам еш икоян, ача-ава шке икшывыштлан чыла шотыштат сай примерым ончыктат, нуным йӧратат, чаманат, тунам тиде ешын ончыкылык илышыжат пиалан лиеш манын кугу ӱшан дене каласаш лиеш…
Любовь Камалетдинова
Еш альбом гыч налме фото
