Российын эн лавыран да эн яндар олаже-влакым рашемдыме.
Экологий сӱрет икмыняр фактор дене кылдалтын, тиде радамыш зияным ыштыше производство, предприятийын да айдемын озанлык пашашт дене амыртыме вӱдан вер-влак, атмосферыш луктын кудалтыме CO2 (углеродын диоксидше ) кугытшо да молат пурат.
Регионлаште экологийлан эсогыл чодыра пожар зияным ышта, молан манаш гын тыгодым южыш палынак шуко углерод ойыралт лектеш.
«Наш фонд» пӱртӱсым аралыме да социально кӱлешан моло проектлан полшымо, нуным вияҥдыме фондын директоржо Ольга Лакустова экологий велым эн яндар да эн лавыран ола-влакым палемден:.
– Илыме кумдыкын экологийжым аклыме годым южын да вӱдын яндарлыкышт, свалке-шамычын чотышт шотыш налалтеш. Мутлан, шокшым пуышо электростанций ден котельный-влак эн кугу удам ыштыше производствылан шотлалтыт. Тушто топливе шотеш мазутым, торфым, шӱйым кучылтыт, нуныжо атмосферышке южым амыртыше веществам ойырен луктыт. Тыгай объект мыняр шуко, илыме кумдык тунар лавыран. Экологийын сай але уда улмыжым рашемдыме годым поснак вӱдын качествыже шотыш налалтеш. Серыште промышленный предприятий мыняр шуко, вӱд тунар лавыран. Свалке-влакат лӱдыкшӧ шӱгарлаш савырнат, нуно йырвелым граждан-влакын тазалыкыштлан зияным ыштыше веществам ойырен лукмышт дене аяртат. Шӱкым кышкыме кугу полигон ден свалке-шамыч тӱҥ шотышто олан чекыштыже але кумдыкыштыжак верланат. Нуно илыме вер деке мыняр лишне улыт, ола тунар лавыран.
Тыгак ик айдемылан шотлымаште ужар кушкылын чотшо шотышто нормо уло. Кугу олалаште – 21 квадрат метр. Тиде показатель изи гын, ола вигак лавыран-влак коклашке логалеш.
Экологий статусым рашемдыме годым автомашина-влакынат чотышт шотыш налалтеш. Кугу олалаште автотрассе воктене верланыше пӧрт але пачер окнаш шем лончын пеш писын шичмыжым шекланенда, очыни. Тиде тӱрлӧ вартышан пурак. Мутат уке, осал веществан концентрацийже илышлан лӱдыкшыжак огыл, уке гын пӧрт-влакым корно воктене чоҥаш чарат ыле. Но тыште нимо сайже уке – жап эртыме семын тыгай пӧртлаште илыше-шамыч астме але аллергий дене черланен кертыт.
Чыла факторым шотыш налын, Российыште экологий велым эн яндар ола-влак радамыш Тамбовым, Сочим, Таганрогым, Владикавказым, Севастопольым, Грозныйым, Костромам, Саранскым да Йошкар-Олам пурташ лиеш. Эн лавыранлан Магнитогорск, Челябинск, Норильск, Красноярск, Череповец, Липецк, Новокузнецк, Медногорск, Нижний Тагил шотлалтыт. Москва ден Санкт-Петербург ны лавыран, ны яндар ола-влак радамыш огыт пуро. Нуно кугулан шотлалтыт гынат, кумдыкыштышт производственный предприятий-шамыч палынак шагалын кодыныт. Тыгак пытартыш лу ийыште палемдыме олалаште тӱрлӧ парк ден сквер шукемыныт.
М.ИВАНОВА
