31 майыште Волжский районысо Кугу Корамас школышто «Чоткар тукым улына» регион-влак кокласе краевед лудмаш эртен.
Тений тунемше ден туныктышо-влакын шымлыме пашашт ден усталыкыштлан акым пуымо шанче-практике конференций Шочмо элым аралышын идалыкшылан пӧлеклалтын.
Мероприятийыш толшо-влакым Кугу Корамас школын директоржо Валентина Микакова, Корамас ял шотан илем администрацийын вуйлатышыже Светлана Шмиткова, Карай школын директоржо Любовь Сергеева да мый, «Марий Эл» газет редакцийын редакторжо Маргарита Иванова, шокшын саламлышна, секцийлаште сай паша лектыш ден сеҥымашым тыланышна.
Краевед лудмашке участник-влак Волжский ден Звенигово районласе, Волжск оласе, Татарстан Республикысе школла толыныт.
Конференцийыште вич секций пашам ыштен. Мый, кажнышкыже пурен, ик-кок ӱдыр-рвезын выступленийжым колыштым да теве мом рашемдышым: тунемше ден туныктышо-влак пеш кугу шымлыме пашам шуктеныт, тиде мероприятийышке моткоч келге содержаниян, тыгак шӱм-чоным тарватыше проект-шамычым конденыт да нуным сайын араленыт.
«Палаш да шарнаш» лӱман икымше секцийыште эн шуко участник лийын. Тудо Кугу Ачамланде, афган да чечня сарлаште, специальный сарзе операцийыште лӱддымын кредалше да, чаманен палемдаш гына кодеш, вуйым пыштыше землякна-влаклан пӧлеклалтын.
Тӱҥалтыш школышто тунемше-влак коклаште Мария Алпаева (вуйлатышыже – Лидия Алпаева) ойыртемалте. Волжский районысо Памар школын 2-шо классыштыже тунемше, Волжский муниципальный районын Йоча усталык пӧртыштыжӧ воспитатлалтше изи ӱдыр Кугу Ачамланде сарын геройжо Иван Александрович Рыбаков нерген «Тиде колышылан огыл кӱлеш, тиде илышылан кӱлеш» презентацийым ыштыш. Колыштшо-влаклан поснак поездыште салтак-влак дене пырля кудалше илалше кочан марий сарзылан булавкым аралтыш шотеш пӧлеклымыж нерген ужашым колышташ оҥай ыле. Мариян тиде – икымше пашаже да сеҥымашыже. Жюри ӱдырым 1-ше вер дене палемдыш.
5-7-ше класслаште тунемше участник-влак коклаште 1-ше верым Сотнур школ гыч Надежда Павловалан (вуйлатышыже – Валентина Иванова) пуышт. Ӱдыр туныктышыжын Кугу Ачамланде сарыште кредалше кочаже-влак нерген «Шарнымаш ила» чапле презентацийым ыштыш. Мутшылан ӱшанаш гын, ик кочажын тул-вӱд вошт эртыше каскыже сарзе корныш шогалше уныкажын кидышкыже логалын да кызыт Сотнур школын тоштерыштыже ик эн шергакан экспонат семын аралалтеш..
8-10-шо класслаште тунемше участник-шамыч коклаште 1-ше вер дене Памар школ гыч Милена Крылова ден Ангелина Решетникован (вуйлатышышт – Мария Султайкина) «Курым-курымеш 19 ияш…» видеопрезентацийышт палемдалте. Ӱдыр-влакын чечня сарыште вуйым пыштыше 19 ияш землякышт Денис Гаврилов нерген каласкалымыштым шинчавӱд деч посна ончаш ыш лий…
Кокымшо «Чылажат – фронтлан, чылажат – Сеҥымашлан» секцийыште сеҥышыш Волжск оласе 3-шо №-ан школын 9а классыштыже тунемше Анастасия Володина (вуйлатышыже – Людмила Чернова) «Мемнан геройна-шамыч – кугезе кочана ден кована-влак» проектше дене лекте.
– Кугу Ачамланде сар годым тылыште шкем чаманыде тыршыше, специальный военный операцийым эртарыме жапыште сарзе землякна-шамычлан лым лийде гаяк полшышо йоча, молодёжь да кугурак тукым нерген материалым мыняр шуко кычалам да погем, тунар оҥай. Поснак кугезе кочана ден кована-влакын ожнысо илышышт нерген келгынрак пален налаш келша. Вуйлатышем дене пырля тиде теме дене шуко проектым ямдыленна, нуным район, республик да регион кӱкшытан конкурслаште араленна да эре сеҥышыш лектынна, сандене краевед пашам умбакыжат вияҥдаш тӱҥалам, – куанен палемдыш ӱдыр.
Кумшо «Еш поянлык» секцийыште Волжский районысо Карай школын 8-ше классыштыже тунемше-влак Елена Евсеева ден Анна Николаеван (вуйлатышышт – Ирина Янцитова) «Кугезына-влакын чапыштым аралена» проектышт сеҥышыш лекте. Ӱдыр-шамыч туныктышыштын Кугу Ачамланде сарыште талын кредалше, военнослужащий-влаклан тыл гыч кыртмен полшышо, элнам нӧлтышӧ да пашаште чапланыше родо-тукымжо нерген поян презентацийым ямдыленыт, кажныжын шкешотан подвигше дене палдареныт.
Нылымше секцийыште методический мастерской пашам ыштен. Тушто профессионал-влак мастер-классым эртареныт: Кугу Корамас школын директоржо Валентина Микакова Microsoft Office Publishen 2007-2013 программыште Шочмо элым аралышын идалыкшылан буклетым ямдылаш туныктен гын, Татарстан Республик Высокогорский муниципал районысо Алан-Бексер школын руш йылме ден литературым туныктышыжо Елена Галимзянова самырык тукымым Шочмо элым йӧратыме шӱлышеш куштымаште «Юнармий» толкынын верже дене радамын палдарен. Мут толмашеш, палемдыме школышто улыжат 40 йоча тунемеш, да тусо юнармеец-шамыч республикыштышт эртаралтше чыла конкурсышто эре призан верым сеҥен налыт. Сандене уло нунын деч мом кӱсынлаш!
Науко-практике конференцийын «Шукертак мӱгырен эртыше сарын геройжо-влак» лӱман сылнымутан произведенийым лудмо визымше секцийже Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан 80 ий теммылан пӧлеклалтын. Тыште 16 йоча шке усталыкшым терген. Жюри 1-ше верым Памар школын 4б классыштыже тунемше Станислав Логиновлан (вуйлатышыже – Анастасия Гаврилова), Кугу Корамас школын 5-ше классыштыже шинчымашым погышо Мария Бирюковалан (вуйлатышыже – Людмила Михайлова) да Алан-Бексер школ гыч 8-ше классын тунемшыже Ландыш Ахметшиналан (вуйлатышыже – Елена Галимзянова) пуэн.
Жюри 2-шо ден 3-шо верлашке лекше участник-влакымат диплом дене палемден.
Краевед лудмашым иктешлыме деч вара мероприятийын участникше-шамыч «Чоткар патыр» тӱвыра да историй комплексыш экскурсий дене миен тольыч да мӧҥган-мӧҥгышкышт нӧлтшӧ кумылан кайышт.
А мый репортажем иктешлыме семын ешарынем ыле: «Чоткар тукым улына» краевед лудмаш кугу кӱкшытыштӧ эртыш. (Тыштыже, мутат уке, эн ончычак организатор-влакым мокталташ кӱлеш). Тиде кечын Кугу Корамас школышто пуйто поро шӱлыш шып куанен чоҥештыле – ала тӱрлӧ сарыште элнан эрыкше верч вуйым пыштыше-влакын чонышт, ала изи краевед-шамычын эре ала-мом кычалаш таратыше кумылышт…
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
