29-30 ноябрьыште Марий Элыште «Илаш! Йӧраташ! Ӱшанаш!»
III антинаркотический форум эртаралте.
Тӱрыс налмаште
Тудын дене келшышын, тений рӱдолаште тӱрлӧ организаций ден учрежденийыште чылаже 8 площадке пашам ыштен. Мутлан, 29 ноябрьыште Юл кундем кугыжаныш технологий университетыште наркоманийым шижтарыме нерген студент-влакын XI республиканский научно-практический конференцийышт онлайн йӧн дене эртен. Тиде кечынак М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрыште «Короткий день», а эрлашыжым Марий самырык театрыште «Пять двадцать пять» спектакльым ончыктеныт. Калыклан психолого-педагогический да социальный полышым пуышо «Доверие» республиканский рӱдерыште «Йочалан кызытсе тӱнян лӱдыкшыж ваштареш шогаш кузе полшаш?» ача-ава-влаклан туныктымаш лийын.
Ты гана вес кундемла гычат специалист-влакым ӱжыныт. Тунемме организацийлаште пашам ыштыше педагог-психолог-влаклан МОСИ-ште семинар-тренинг лийын. Тушто Саратов областьысе Торгово-промышленный палате пеленысе психолог ден педагог-влакын гильдийыштын председательже Сергей Саратовский, «Общественная дипломатия» научно-практический рӱдер» автономный коммерческий огыл организацийын директоржо Елена Дробышева, врач-психотерапевт, психолог Сергей Левита выступатленыт. Юл кундем кугыжаныш технологий университетыште Череповец ола гыч «Защита» АНО-н директоржо, РФ президент пеленысе Йочан праваже шотышто уполномоченный пеленысе общественный советын еҥже, кӱшыл категориян врач-психиатр Юрий Афанасьев лекцийым лудын.
Шонет – сӱретле, шонет – мод, тергалт…
А эн шуко еҥым 30 ноябрьыште ты вузын тӱҥ корпусыштыжо эртыше «Альтернатива» интерактивный площадке чумырен ыле. Тушто кум пачашыште тошкалтыш воктенысе кумдыклаште могай-гына организаций ден учреждений шкешт дене палдарен да мом-гына ыштен ончаш темлен огытыл?! Мутлан, икымше пачашыште Марий Элыште боевой искусство региональный студенческий рӱдерын тренерже ден участникше-шамыч кредалме годым аралалтме тӱрлӧ приемым ончыктышт. Поснак ӱдыр ден ӱдырамаш-шамычын тидым ыштымышт оҥайын койын. Санденак тиде площадке йыр ятырын погынен шогалыныт ыле. Тугеже тылеч вара ты рӱдерыш шукын кошташ тӱҥалыт, очыни.
«Самырык-влакын полатышт» республикысе патриотический воспитаний да спорт рӱдерын площадкыштыже шукыштлан тӱрлӧ саргуралым кучен да лӱен ончаш йӧн пуалтме поснак келшен.
«Марий Элын спорт сооруженийже-влак» организацийыште тыршыше-влак самырык-шамычлан могай физический формышто улмым терген ончаш темленыт. Ик рвезе отжиманийым туге мастарын да чулымын ыштыш – эре ончен шогымо веле шуо! Молодец! Чынжымак, наркотик, арака дене кылым кучымо олмеш лучо шкем шуараш!
Вес лукышто Юлтехыште тунемше-влак «илыш пушеҥгым» ышташ темленыт. Палыме-шамыч коклаште наркотик дене пайдаланыше-влак улыт гын, тушко йошкар «лышташым» пижыктет, тыгайже уке гын, ужаргым. Мый ужар тӱсаным пижыктышым да чотак куанен, умбакыже ошкыльым. Тушто арт-терапийым эрташ да ошма гыч сӱретлаш йӧн пуалтын. Тыгайым такше ужынам, но але марте шкеже ик ганат сӱретлен ончен омыл ыле. Сандене уло кумылын ты сомылыш ушнышым. Моткочак оҥай улмаш! Кужунрак шинчылтат гын, тышеч тунар чот каналтыше кает докан!
Тыштак кинетический (гидрофобный) але вес семынже тудым эше «волшебный» маныт, ошма гыч тӱрлӧ модышым, молым ышташ лиеш. Тудо ночко гай коеш, но кунам кучет – кукшо! Тидат – каналташ пеш сай йӧн.
Эн шуко площадке кумшо пачашыште пашам ыштен. Тиде амал денак тушко тунар еҥ погынен – ваш-ваш шӱкедыл веле коштмо! Мутлан, Йошкар-Оласе художественный училищын тунемшыж ден туныктышыж-влакын эртарыме мастер-классышт воктеч мый тыглай каен ыжым керт. Тушто вуйушым кандараш, кумылым нӧлталаш шӱртӧ полшымо дене сӱретлыме оҥай йӧным темленыт. Чыным ойлаш гын, мый кугу сӱретче омыл. Туге гынат тиде йӧн полшымо дене тугай мотор пеледыш-шамычым сӱретлен моштышым – вараже моткоч йывыртышым!
Воктеныштак кумылан-шамыч психологий дене кылдалтше модмашлашке ушнен, шкеныштым терген кертыныт. Тыгак тӱрлӧ туткарыш логалше еҥ-шамычлан кузе полшаш лийме да кӱлмӧ нерген каласкаленыт, манекен полшымо дене палдареныт. Тораштак огыл самырык-шамычын наркотик нерген мом палымыштым тергыме шкешотан викторине-йодыштмашым эртарат ыле.
Тыштак форумыш толшо-влак, парняшт гыч вӱрым налыктен, ВИЧ дене черле улмыштым але укештым терген кертыныт. Мыят, лӱдын-ӧрмалгенрак гынат, тиде йӧн дене пайдаланышым.
Воктеныштак республикысе наркологий диспансерын пашаеҥже-шамыч организмыште алкоголь улмым-укем алкотестер дене тергат ыле. Тушко пуалат да прибор тудын мыняр улмыжым «каласа». Але марте тыгай аппаратыш нигунамат пуаш логалын огылат, туштат тергалташ кумылем лекте. Но пуалынат моштыман улмаш! Кок ганажат туныктымо семынак ыштышым – прибор сылне семым «муралтыш», а результатшым ыш палдаре! Такшым тиде мылам тунар тӱҥ огыл ыле, кунар тиде кузе ышталтмым пален налмем шуын!
Кумшо пачашыш кӱзымеке вигак, да вараже сӱретлен шинчымем годымат пылышемлан чӧгыт дене перкалыме йӱк шоктен ыле. «Тыштыже кӧ мом чоҥа? Иктажышт шке площадкыштым ямдылен шуктен огытыл гын веле?» – шоналтышым тунам. Уке улмаш. Тыште кум пу сорымым шогалтыме. Иктыштыже «алкоголь», весыштыже «никотин», кумшыштыжо «наркотик» манын возымо ыле. Кӧ ончыкыжым кудыж дене кылым ынеж кучо, кудыж деч утлынеже, тушко пудам кырен шынден. «Забей» манме семынет. Паледа, кажныштыже мыняр пуда ыле?! А эше мыняр ӱдыр ден рвезе черетыште шогат ыле?! Санденак тиде площадке ик эн чот келшыш да куандарыш. Вет тиде мом ончыктен? Тугеже тынар шуко самырык еҥ ончыкыжым таза лийнеже!
Иктешлыме семын каласаш гын, мыйын шонымаште, тынар шуко площадкым иквереш чумырымо дене форумым эртарыше-влак моткочак чын ыштеныт. Молан манаш гын, мыйын семын тӱрлӧ вере шкеныштым тергыше-влак ятырын улыт ыле. А тыге гын, ӱдыр-рвезе-шамычын таза илыш дене илаш кумылышт чотак лектын манын ӱшанем. Вет кажныштыже модмо але викторине, моло йӧн дене нунын уш-акылышкышт тидын нерген чот кӱлешан уверым шыҥдареныт. Наркотик дене пайдаланыме, арака дене таҥлалтме олмеш мом ышташ лийме шотышто тыште чынже денак тӱрлӧ пайдале йӧн – альтернативе – темлалтын. Арам огыл интерактивный площадке лач тыгак маналтын.
Иктешлымаш
Тиде кечынак ты площадкын пашам ыштымыж жапыште Юл кундем кугыжаныш технологий университетыште пленарный заседаний лие. Тушто «Илаш! Йӧраташ! Ӱшанаш!» III антинаркотический форумын пашажым иктешлышт. Эн ончычак Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже Михаил Васютин саламлыме мутым ойлыш, вара тӱрлӧ кӱкшытыштӧ эртыше антинаркотический конкурслаште сеҥыше, наркотик ваштареш кучедалме пашашке надырым пыштыше-влаклан Чап кагазым, Тауштымашым да пӧлекым кучыктыш. Икмыняр молат мутым ойлышт. Тазалыкым аралыме, тыгак Элгӧргӧ паша министерствыла гыч пашаеҥ-влак наркотик дене пайдаланыме шотышто республикыште сӱрет могай улмо, тидын ваштареш мо ышталтме дене палдарышт. Нунын кажныжын каласкалымыже шонаш таратыше ыле, вет тудо куандарышыжак огыл. Тыге гын, наркотик дене пайдаланыше-влакын чотышт иземже да йӧршеш пытыже манын, эше чотак тыршыман…
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
