«Марий Эл» газет редакцийна Печать пӧртыштӧ 7-ше пачашыште верланен да, кузе ойлат, ме кӱшнӧ шинчена да торашке ужына. Но шыже ден шошо тӱҥалтыште Изи Какшаныште мо ышталтмым ужаш кажне гана поснак лӱдыкшӧ.
Теве кодшо кечылаште, рашрак каласаш гын, шочмын игече левештен, да вочшо лум веле огыл, кылмаш тӱҥалше эҥер вӱд шулаш тӱҥалын ыле. Тыге Изи Какшан ошын-шемын веле койын, вет верын-верын вӱд палдырнен! Туге гынат касвелеш ик еҥ Ширяйково гыч Сомбатхей кундемыш эҥер гоч ошкылеш, вес вере икте колым кучен шинча ыле. Адакшым вет ялтак шемын койшо, а тугеже шулышо ий тӱрыштӧ! Тыге тудо кеч-могай татыште вӱд йымаке каен кертыныс!
Икмыняр ий ончыч, шарнем, тыгай годымак ты эҥер ӱмбалнак колым кучен шинчыше пӧръеҥ-шамыч деке, маскаиге гай да «ой, Юмыжат, ой, Юмо, арале!» манын, семынем кутырен-кутырен, лӱдын-лӱдын ошкыл лишемынам ыле. Иктыж дене мутланыме годым тудо мане: «Те мемнам самоубийцылан, але, кузе ойлат, изиш окмакраклан шотледа, туге?» «Такшым тыгеракак…» – вашештышым тунам. Кызытат, сайынже кылмен шудеак шулаш тӱҥалше ий ӱмбалне шинчыше колызым ужын, тыгак шоналтышым. Но ты гана тудын деке каяш шым тошт. Эше илынем такше…
Тиде колызым ответственный секретарьнат ужын, коеш. Мый декем тольо да темлыш: «Люба, вичкыж ий ӱмбалне шкем кузе кучаш кӱлмӧ, ийын мыняр сантиметрлан кылмымекше, вӱд ӱмбаке лекташ лийме нерген палдарыме-шижтарыме сынан материалым возо». Мый уло кумылын кӧнышым. Вет, чынжымак, ала иктаж еҥлан полшен кертеш.
Тунамак интернетыште тӱрлӧ сайты,м шергал лектым. Правил-влак, мутат уке, иктак улыт. Лач иктыштыже кӱчыкынрак, весыштыже радамлынрак возымо.
Палдарыме почеш да туткар лийме нерген сводкыла гычат коеш: азапыш утларакше колызо, автомобилист да икшыве-влак логалыт. Теве 28 ноябрьыште Йошкар-Олаште, Изи Какшаныште, Набережный Брюгге кундемыште, ик колызо вӱд йымаке каен. Пиалеш, тидым ужшо-влак пӧръеҥым серыш луктыныт. Но, мо ӧрыктараже, тудо тылеч вара саде верыш кол кучымо ӱзгарже-влакым налаш ошкылын да адакат вӱд йымаке каен! Ты гана тудым утарыше-шамыч луктыныт. Шке илыш дене кузе тыге «модаш» лиеш?!
23 гыч 28 ноябрь марте гына Юл кундем федеральный округышто 11 еҥ ий йымаке каен. Тышеч кокытшо – икшыве. Нунын коклаште илыш дене чеверласыше-влакат улыт.
Ойго ынже лий, вӱд йымаке каяш огыл манын, теве мом шотыш налман:
- 7 см деч вичкыж ий ӱмбаке лекман огыл;
- поснак лӱдыкшӧ вер-влак сер воктене, вондерла кушмо кумдыклаште, лум йымалне улыт;
- ийын вичкыж улмыжым уремыште могай температур улмо гычат палаш лиеш. Тудо икмыняр кече 0 градус деч ӱлыкӧ огеш воло гын, ийын кӱжгытшӧ 25%-лан вичкыжемеш;
- суткан пычкемыш жапыштыже, тыгак поранан, тӱтыран игечылан кӧра умбаке сайын койдымо годым ий ӱмбаке лекман огыл;
- ий кӱжгытым палаш манын, тудым йол дене темден тошкен палаш тыршыман огыл. Тидым тоя полшымо дене ыштыман. Вӱд палдырна гын, ты вер гыч писынрак кайыман;
- ий ӱмбалне ече дене кайыме семын ошкылман. Да такшымат ече дене эрташ лӱдыкшыдымырак. Тыгодым крепленийым мучыштарыман да ечытоян оҥгыжымат кид гыч лукман;
- ошкылмо годым ий каткалалтме йӱк шокта гын, куржман але ӧрткыман огыл, а кужурак ошкыл дене ласкан кайыман;
- тӱшка дене ошкылмо годым икте-весе коклаште 5-6 метр лийшаш;
- ик верыш кугу тӱшка чумырген шогалман, ий ӱмбалне тӧрштылман, куржталман да модман огыл;
- ий ӱмбаке йӱшӧ лекман огыл;
- вичкыж ий ӱмбаке ече, ватрушко, издер дене мунчалтен волыман огыл.
Ий катлен, да тидлан кӧра вӱд йымаке кайымеке, теве мом ыштыман да мом ыштыман огыл:
- ӧрткыман, чот лупшкедылаш тӱҥалман огыл, а ласкан шӱлаш тыршыман;
- кынервуй дене ий ӱмбаке кечалташ, вара ик йолым тушко пышташ, умбакыже, кап дене пӧрдын савырнен, весымат тушкак лукташ тыршыман;
- вуйым вӱд ӱмбалне кучыман;
- полышым йодын кычкырыман;
- вӱд гыч лектын кертмеке, толмо вел сер могырыш нушкын кайыман;
- серыш лекмеке, вургемым кудашман, сайын пунчалман да мӧҥгеш чийыман.
Нине правил-влакым шканат шарныман да ача-ава-влаклан икшывыштлан палдарыман!
Тыгак палыман: ий ӱмбаке лекташ чарыме нерген палдарен возымо але посна знак улмо верыште тидым шотыш налдымылан штрафым тӱлыктат.
Любовь Камалетдинова
