Шернур район Марисола ял гыч Галина Петровна Максимова межым йӧрен тӱрлӧ арверым идалык ончыч веле ышташ тӱҥалын гынат, кидпашаже-влак моткоч ойыртемалтше да шинчалан перныше улыт.
Парням шӱткален
Идалык жапыште шуко портышкемым, сумкам, кӱзанӱштым, пижергым, брелокым, панном, тӱрлӧ сӧрастарышым, вуйчиемым, тапычкым ямдылен. Портышкемже тыглай огытыл – пундашан, ботинке семын шнурокан, тӱрлӧ тӱсан да сӱретан.
– Икана пазарыште портышкемым налынам. Икмыняр жап чиен коштмеке, йолыштем «шулен». Молан тыге лийын? Вашмутым кычалын, интернетыште шуко пургедынам. Тушто возымо почеш, портышкемым уэш йӧрен ончышым. Пеш сайын лекте, куанен чиен коштым, – шарналта кидмастар. – Варажым акам деч кырыме межым кондышым да авамлан портышкемым ыштен ончышым. Шокшо йолчиемлан авамат чот куаныш.
Йӱдвел кундемыш шешке да уныкаже-влак деке каяш тарванымек, Галина Петровна уэш шокшо йолчиемым ямдылен. Ты гана йӧрымӧ портышкемеш пундашым урген, ботинке семын келыштарен: шӱртӧ дене шулыш семын пидын, шнурокым ыштен.
– Вӱрж дене ургаш лӱмынак тунемынам. Тӱҥалтыште парням шӱткален пытаренам ыле. Кужу жап ургенам, а кызыт ынде тунемалтын, ик мужырлан кок шагатыште ыштен шуктем, – ешарыш кидмастар. – Интернетыште ончем, оҥай да ойыртемалтше пашам ужам гын, мыйынат ыштымем шукта. Тӱрлӧ тӱсан межымат интернет гочак наледем. Тыгайжым тӱслан кӧра утларакшым ӱмбачын пыштем. Арверым ямдылен шуктымеке, сӱретлен келыштарем.
Межым малтыме, йӧрымӧ пашам Галина Петровна пӧртыштыжак шукта, лач мушкаш тӱжваке лектеш. Меж лавырам да шовыным мушкын колташ шуко вӱд кӱлеш.
Калып
Икымше портышкемжым кидмастар калып деч посна ыштен, йолышкыжо йыген-йыген толашен. А, йочалан йӧраш тӱҥалмекыже, пеноплэкс гыч калыпым ыштен. Мо оҥайже – тыглай портышкемым кок йолланат икгайым ыштат, а Галина Петровна шола да пурла йоллан посна-посна келыштара.
– Меж гычат, чылт пластилин семын огыл гынат, могай формым шонет, тугайым ышташ лиеш. Межым мыняр «нӧштылат», арвер тунар сайрак лиеш, – манеш тудо.
Шернур кидмастарын ыштыме йолчиемжым Марий Элыште веле огыл, Москваште, Чебоксарыште, Йошкар-Олаште чиен коштыт. шернур районым ойыманат огыл. Идалыкыште кумло наре мужырым ямдылен шуктен. Шкенжын палемдымыж почеш, утларакше мӧҥгыштӧ чияш тапычкым, чуни манмым, ышташ йодыт.
Пидаш йӧрата
Галина Максимова ял калык деч шыжым тӱредме межым наледа, эше Ставрополь кундем, Ингушетий Республик гыч заказатла. Тудын ойлымыж почеш, тора кундемысе меж пушкыдырак.
– Ялыште шорыкым ашныше шагалемын. Изина годым ача-авам шуко кученыт, тудым тӱредаш, межым шераш эреак полшымо, – йоча пагытыш пӧртыльӧ Галина Петровна. – Кӱнчылам шӱдыраш тунемын шуын омыл, мый шолагай улам, садлан шӱдырым пӱтыраш йӧнан огыл. Шым ияшак, ковамым ончен, име, крючок дене пидаш тунемынам. Шуко пижергым, носким ямдыленам. Шӱжаремын курчакшыланат шуко ямдыленам, а марлан кайымеке, ӱдыр ден эргымлан вургемым эре пидын чиктенам, вет эртыше курымын 90-шо ийлаштыже кевытыште налашат, пашадарат лийын огыл.
Корзиҥгам ышта
Кидмастарын моштыдымо пашаже укеат! Тудо эше кагазым пӱтырен ыштыме «воштыр» дене корзиҥгам ыштылеш. Ямдылыме арверже дене шукын поҥгым погаш коштыт. Корзиҥгаже пеҥгыде лийже манын, тудым грунтоватла, лакироватла, садлан вӱдуа гыч тодын ыштыме деч пешыжак огешат ойыртемалт.
Кыл йомын
Спецопераций тӱҥалмеке, Галина Петровна кидпашам эшеат чот ышташ тӱҥалын. Амалже?
– Ямал кундемыште ешыж дене илыше Владислав эргына 2022 ий 30 сентябрьыште мобилизоватлалтын. 2023 ий 29 декабрь гыч 2024 ий 2 январь марте заданийыште лийын. Пӧртылмыж нерген йыҥгыртен каласен ыле. А вара тудым вес частьыш кусареныт да 5 январьыште заданий дене колтеныт. Тидын нерген мыланна йыҥгыртен увертарен огыл, лач телефонысо сообщенийыштыже «Заданий дене каена. Кунам связьыш лектам, умбакыже мо лиеш, ом пале» манын возен. Тиддеч вара тудын деч нимогай увер уке, – шинчавӱд йӧре каласкала кок шочшан ава. – Мобилизаций тӱҥалмеке, Владиславым пашаштыжат кодаш шоненыт улмаш, но тудо нигӧм колыштын огыл. «Шочмо элнам аралаш кызыт ом кай гын, варажым, эргым-влак кушкын шумекышт, шинчашкышт кузе ончаш тӱҥалам?» манын. Мобилизоватлалтмыж годым шешкым мӱшкыран кодын. Садлан йочам ыштыме пӧртыш кайымекыже, Йӱдвел кундемыш полшаш миен толаш перныш.
Шочмо элым аралаш кайыше-влак да эргыж верч ава эрже-касше Юмым сӧрвала да ялысе книгагудо пеленысе «Хозяюшка» клубыш коштшо ӱдырамаш-влак дене пырля салтакна-влаклан полшаш тырша.
– Эн ончычак маскироватлыме сеткым, а вара носким, пижергым пидаш тӱҥалынна. Кумылан-влак полшаш эреак толыт: межым шӱдырат, мочылам пидыт. Оксам поген, мо кӱлешым наледенат колтеденна. Окоплык сорталан пӱгыльмымат погаш коштынна, – рашемдыш Галина Максимова.
Паша деч вара
Эшполдо кундем Мекей ялын ӱдыржӧ Марисола йочасадыште 27 ий воспитательлан тыршен. Кызыт тудо котельныйыште вӱдым эрыктыше аппарат дене пашам ышта. Пелашыже – «Восход» колхозын трактористше, а телым паша укелан кӧра Йӱдвел кундемыш кудалыштеш, ик организацийыште тырша.
Чолга ӱдырамаш, паша деч вара ярсымеке, кидпашалан пижеш. Кӱлеш да, йодмаш уло да огыл, а тургыжланыше чонжым лыпландараш.
– Тыге ойго кеч ик жаплан ӧрдыжеш кодеш, ушым тӱрлӧ шонымаш огеш пудырате, – ойла ава.
Теве тыге, тӱрлӧ кидпашам ыштен, ойган ӱдырамаш чонжым луштара да пайдале сомылжо дене элнам тушман деч утараш полша.
Алевтина БАЙКОВА
Авторын фотожо
