Шукерте огыл республикысе Марий тӱвыра рӱдер пеленысе «Падыраш» йоча ансамбльын Москошто эртыше тӱнямбал фестивальыште икымше степенян лауреат семын палемдалтме нерген газетыштына возенна ыле. Тулеч ончыч тудынак изи ӱдыр-рвезыже-шамыч регион-влак кокласе кӱкшытан «Изи гармоньчо» конкурсышто Гран-прим сеҥен налыныт. А вуйлата ты уста коллективым Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже Эльвира Петрова. Мо шарнем, кеч-могай марий мероприятийыште тудо, мотор марий вургемым чиен, ансамбль-влак пелен гармоньым шокта. Да туге шокта, уло залым ылыжта. Тачысе кечылан ты чолга ӱдырамаш ныл усталык коллективын «аваже». Эльвира Васильевна гармоньым веле огыл, тӱрлӧ семӱзгар дене шокта, эсогыл шӱвырымат оҥара да молымат тидлан кумылаҥда, туныкта.
– Эльвира Васильевна, тачысе кечылан мыняр семӱзгар дене шоктеда? Палем, те эре улан тунем толыда, сандене тыге йодам.
– Кидыш кучымо икымше семӱзгар лачшымак гармонь лийын. Варажым кандаш класс деч вара Йошкар-Оласе музыкальный училищыште фортепиано, баян дене шокташ тунемынам, шке гычак гитарым «сеҥенам». Латкуд ий Тӱвыра да сымыктыш колледжыште «калык семӱзгар-влак» пӧлкаште туныктымо годым гармонист-влак ансамбльым чумыренам ыле. А тушто шиялтыш, тӱмыр, моло семӱзгарат кӱлыныт, сандене икшыве-влакым нунын дене шокташ туныктымо деч ончыч шкаланемат тунемаш логалын.
– А шӱвыржым кидыш могай амал дене налында, вет тудо «пӧръеҥ» семӱзгарлан шотлалтеш?
– Икымше гана Знаменский посёлкысо тӱвыра пӧрт пелен ыштыше, мыйын вуйлатыме «Мурпеледыш» ансамбль дене Крымыште эртыше «Алтын майдан» фестивальыш миенна ыле. Тушеч ме Гран-при дене фестивальын шӱдыржӧ семын пӧртылынна. Гармонь дене шоктымем келшен да эсогыл жюриште шинчыше якут ӱдырамаш шке гыч шергакан кӱан шергашымат пӧлеклен. Крымыш икымше гана мийыме годымак умылышым: тыгай кӱкшытан фестивальыште иктаж-мом ойыртемалтшым ончыктыман. Шӱвыр марий калыкын брендшылан шотлалтеш, сандене тудын дене шокташ шонен пыштышым. Тудым Сергей Даниловым ыштен пуаш йодым. Тудын дечак шӱвырым чын кучаш, шокташ тунемынам. Ты семӱзгарын вич нотыжо веле гынат, семже ойыртемалтше лектеш. Кыртмен пижынак тунемым. Вес ийлан Марий тӱвыра рӱдер пеленысе «Сото вий» ансамбль дене угыч «Алтын майдан» фестивальыш кайышна. Мый гармоньым шоктенам гын, шӱвыржӧ дене весылан шокташ кӱлын. Ансамбльын участницыже Светлана Яндукова профессионал музыкант, сандене вашке тунем шуэш манын, тудлан ӱшанышым. Писын тунеме. Тудо ийысе фестиваль гыч тыгак ойыртемалтын пӧртылна. Кызыт Марий тӱвыра рӱдер тунемме учрежденийлаште фолк-урок-влакым эртара, сандене калык семӱзгар-шамыч дене палдарыме годым шӱвырым шкаланемак оҥараш логалеш.
– Те кызыт ныл усталык коллективым вуйлатеда. Кузе чыла шуктеда?
–Марий тӱвыра рӱдер пелен пашам ыштыше кум коллективым вуйлатем: «Сото вий», «Чон оҥгыр» фольклор, «Падыраш» йоча ансамбль-влак. Эше Знаменский тӱвыра пӧрт пелен шкемынак 20 ий ончыч чумырымо «Мурпеледыш» фольклор коллективем уло, кудалтен каен ом керт. Рӱдерат шуко мероприятийым эртара, туштат участвоватлаш логалеш. Тӱрлӧ концерт, репетиций, чыла вере шуктыман.
– Чыла вере шукташ манынак, машинам виктараш тунемында, очыни. Тидым ышташ семӱзгарым шокташ тунемме деч нелырак лийын?
– Нимат неле лийын огыл. Мый изинек мопед, мотоцикл дене кудалыштынам. Римма йолташ ӱдырем ыле, тудын дене изинек эре таҥасенна, манаш лиеш. Тудланат ончыч мотоциклым, вара машинам налын пуэныт. Машинамат виктараш тунемамак манын, изинек шоненам. Ончычшо ачам гармоньым шокташ тунем шуктем гын, мопедым налын пуаш сӧрен. Шым ияшем годым изам ӱдырым марлан налын. Сӱан деч вара мемнан дене «Кубань» гармонь кодын. Изиетлан оҥай лийын, тудым шупшкедылаш тӱҥалынам. Тунам клубыштат утларакше лач гармонь почеш мурен-куштеныт. Мый гармонист-влакым лӱмын ончаш коштынам. Шке таҥаш-влак дене погынен, гармонетым налын, мончашке погынаш тӱҥалынна. Ачам сӧрымыжым шуктыжо манын, шокташ тунемашак тыршенам. 12 ияш мыйын шкемын «Рига» мопедем лийын. Ох, кудалыштам ыле вет!
А колледжыште ыштыме годым «Аршаш» ансамбльым чумыренна. Тушко пеш уста еҥ-влак ушненыт. Эшежым кажныжлан, тоштер фондлам шымлен лектын, поян марий костюмым ыштенна. Тӱнямбал кӱкшытыштат усталыкнам ончыктен коштынна: Белоруссийыште эртыше фестивальыште Гран-примат сеҥен налме, Финляндийыштат ойыртемалтме. Чаманен каласыман, варажым ансамбльна шаланыш. Гастроль дене шуко коштмо, чылажат кидеш нумалаш логалын: кок гармоньым, тӱмырым, костюмым. Лач тунамак автомашинам виктараш тунемаш да налаш шонымашым илышыш шындарышым. Юмылан тау, ончыч «Лада» дене кудалыштынам, вара кроссоверлан вашталтенам. Кызыт машина мыйын илышым куштылемда полшак манын кертам.
– Изинек гармоньым шоктеда да сандене музыкальный училищыш тунемаш каенда?
– Мый Оршанке район Кугунур ялыште шочын-кушкынам. Изи годым ача-ава дене пырля Йошкар-Олаш чӱчкыдын толалтын. Пазарыш я паркыш кайышыла эре гаяк музыкальный училищым эртен ошкылмо. А ты оралтын чыла окнаж гыч эре тӱрлӧ сем йоҥген. Кузе чонет ок тарване. Школым пытарымеке, лач тушко тунемаш каяш шоненам. Ончыч подготовительный пӧлкаш пуренам. Куанже нимучашдыме лийын: сымыктыш храмыш логалмыла чучын. Дирижерско-хоровой пӧлкам тунем лекмеке, Озаҥ тӱвыра институтышто шинчымашым нӧлтенам. Тудын деч вара 16 ий Йошкар-Оласе Тӱвыра да сымыктыш колледжыште калык семӱзгар дене шокташ туныктенам. Варажым пашадар иземмылан кӧра Знаменский тӱвыра пӧртыш каяш логале. Эргым йол ӱмбаке шогалташ кӱлын, сандене паша верым вашталтенам, Москошкат миен толынам. Ынде индеш ий Марий тӱвыра рӱдерыште ыштем.
¬– «Падыраш» ансамбльыш пеш изи ийготан-шамычымат налыда вет?
– Рӱдер йоча-шамычланат шуко мероприятийым эртара. Нунылан оҥай лийже манынак йоча ансамбльым ышташ шонымаш шочын. Уверым пуымеке, ончыч чынжымак пеш изи-влак толыныт. Чылаштымак налме огыл, но шӱкалмат манын ом керт. Чаманен каласыман, кушкын шумеке, нуно каят. 2019 ийыште угыч вес йоча-влакым погышна. Ынде нунат гармоньым шоктат, тӱмырымат кырат… Мыланем йоча-влакым усталыклан туныкташ моткоч куанле. Ача-авашт вет амал деч посна огыл нуным мый декем конденыт. Нуно мураш-кушташ, семӱзгар дене шокташ, икте-весе дене ойласаш, шкем сценыште профессионал семын кучаш тунемыт. Шкештат молодец улыт, эре улан тунемыт, кушкаш тыршат. Чылан гаяк талантан йоча-влаклан, южышт сымыктыш школлаш тунемаш пуреныт. Музыкальный училищыште тунемшат уло. Мутлан, ик ӱдырем кызыт скрипкым шокташ тунемеш, сандене «Падырашын» выступленийжым тудын дене пойдараш шонем.
– Эргыдат усталык аланыштак тырша вет?
— Саша эргым ончыч талантан йоча-влаклан школ-интернатыш виолончель дене тунемаш пурен. Мӧҥгыштӧ мини-концерт-влакымат пуэда ыле. Но кум ий тунеммеке, шкенан Опер ден балет театрын балетный школышкыжо каяш кумылжо шочо. Мийышна просмотрыш да тудым нальыч. Варажым Тӱвыра да сымыктыш колледжым, Москваште ГИТИС-ым тунем лектын. Лу ий наре опер да балет театрыште куштен, а кызыт «Марий Эл» кугыжаныш ансамбльыште – вӱдышӧ солист. Эргым мыйын кугешнымашем, эҥертышем, ӱшанем.
– Те илыш корныштыда эре усталык коллективым чумыреда да вуйлатеда. Сольно сценыш мураш лекташ шонымаш нигунам лийын огыл?
— Сольно мураш мый икмыняр фонограммым ыштенам, рӱдерын эртарыме мероприятийлаште пайдаланем. Но мыланем юмо весе-шамычым туныкташ пӱрен, очыни. Тидымат ыштен моштыман. Кугешнен каласен кертам, мыйын «падырашем-шамыч» чыланат умбакыже музыкальный образованийым налаш манын, шинчымашыштым нӧлтат.
– Те эре калыкыште, эре сценыште улыда. Ик вер гыч весыш куснылаш, гастрольышкат кошташ логалеш. Огыда нойо?
– Ик секретым ойлем: ыштыме пашам мыланем паша веле огыл, эше тиде чон йодмо почеш шуктымо хобби, сандене чылажымат кугу кумыл дене ыштем.
– Пелашда илыш гыч эр кайымылан кӧра, эргыда дене эн лишыл еҥ улыда, очыни?
– Марий деч посна кодмемлан 20 ий наре лиеш. Очыни, тидат шке илышлан шке оза лияш, шкалан гына ӱшанаш туныктен. Тудат «Марий Эл» ансамбльыште куштен, творческий айдеме лийын. Эргымым йол ӱмбаке шкаланемак шогалташ логалын. Таклан огыл, кызыт тудо мыланем «Авай – тый мыйын шӧртньӧ улат» манеш. Тиде мыйым куандарыде огеш керт. Очыни, тыгак лийшаш: изишт годым икшывылан тыршет, вара – нуно тыйын верч.
Светлана Носова мутланен.
Э.Петрован еш альбомжо гыч налме фото