Шушаш рушарнян, 20 октябрьыште, пӱтынь Россий мучко Ачан кечыже палемдалташ тӱҥалеш. Пайрем семын тудо икымше гана улыжат кум ий ончыч веле увертаралтын. Лач тунам, 2021 ийыште, элнан Президентше Владимир Путин тидын нерген указыш кидпалыжым пыштен.
Пайрем вашеш икмыняр еҥлан тыгай йодыш-влакым пуэнна: илышыштыда ачадан рольжым кузе акледа? Ачада дене мо дене кугешнеда?
Ольга Требушкова, Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже, пашан ветеранже:
– Илышыштем ачам, марий историк, шанчызе, мер пашаеҥ, историй шанче кандидат, доцент Анатолий Степанович Патрушев, моткочак кугу рольым модын. Тудо нигунамат вурсен, «воспитыватлен» огыл, а мыйым да койышем могайым ужаш шонымыжым ала-кузе шып, шонымашыжым тушкыде умылтарен моштен. Мутлан, сай книгам, нотный сборникым налын конден да нуным шинчашкем пернен кертше верыш пыштен. Тыгак оҥай еҥ-влак, шке ешыж – ача-аваже, иза-шольыжо, ака-шӱжарже-влак – нерген каласкален. А мемнан мӧҥгыштӧ ученый, сӱретче, музыкант-влак нерген моткоч шуко литератур лийын. Иктаж-кӧ нерген удам ойлымыжым ом шарне. Мый иктаж-кӧ нерген шылтален каласкалаш тӱҥалынам гын, тудо тунамак чарен да ойлен: «Огеш кӱл…»
Ачам родо-тукымжылан да коллегыже-влаклан веле огыл, палыдыме еҥ-шамычланат полшаш ямде лийын.
А эше тудо моткочак скромный айдеме ыле. Ачам эре мом-гынат ыштен. Яра жапше лийын огыл гаяк. Тудо научный да преподаватель пашам шуктымыж деч посна эше тӱрлӧ сынан мер пашам шуктен. Сандене ачам шке личный примерже дене куштен, воспитатлен, манаш лиеш. Ала-кунам мый тудлан кумдан палыме еҥын, кӧжыным ом шарне, шарнымашыжым лудынам ыле. Тушто тыге каласыме лийын: «Меня воспитала полоска света из-под двери кабинета моего отца, когда домашние уже давно спали». Ачамын шке кабинетше нигунамат лийын огыл, но тудын паша да еҥ-влак деке отношенийжак мылам саде чын тул волгыдо лийыныт…
Ачам марий калыкын историйжым да тӱвыражым шымлымашке кугу надырым пыштен. Тидлан тудын дене моткоч кугешнем. Тудо вуйлатыме должностьлам айлаш нигунамат тыршен огыл. Но 1990-шо ийлаште соратникше-влакын темлымышт дене ӱмбакше кугу ответственностьым налын да «Марий ушем» мер толкыным вуйлаташ тӱҥалын.
А эше мый теве мо дене кугешнем: кӧ ачамым пален, чыланат (коллегыже, студент, палымыже, родыжо-влак) тудын нерген порын да тауштен гына шарнен ойлат.
Григорий Архипов, дирижер:
– Ачам, Марий Элын сулло артистше, Марий Элын калык артистше, Эрик Сапаев лӱмеш марий кугыжаныш академический опер да балет театрын солистше Вячеслав Тимофеевич Созонов, мылам изи годсекак пример. Тудын спектакльлаште модмыжым, оперлаште мурымыжым ончен, пашажым ужын кушкынам. Вараже, вузым тунем пытарен, тиде театрышкак пашам ышташ толмекемат тудо мылам, рушла ойлаш, ориентир семын лийын. Да пашаште веле огыл, илышыштат. Ачам – моткочак принципиальный айдеме. Мом шонен пыштен гын, тудым шуктышашак. Тудо келге шинчымашан, пеш ушан айдеме. Кеч-мо шотыштат йодышем лектеш гын, тудын деч каҥашым йодам. Но произведенийым, семым возымо але моло изирак йодыш-влак нерген огыл, а кумдарак шотышто. Да тудат глобальный манме ой-каҥашымак пуа. Мый тудын шонымашыжым эре эн тӱҥлан шотлем.
Тыгак мылам тыглай илыш, мер илыш, политике, тӱвыра нерген шке шонымашыже келша. Ачамын тыгай ойжо уло: «Айдемын чылажат йомын кертеш, но принципше нигунамат йомшаш огыл».
Илышыштем ачамын рольжо кугу гына огыл, а пеш кугу! Ий гыч ийыш мыняр кугурак лиям, тидым чотрак да чотрак шижам.
А музыкант лиймем шотышто ойлаш гын, ни ачам, ни авам мыйым тиде корно дене виеш колташ тыршен огытыл. Мылам тиде келшен да тунемаш каенам.
Ачам дене мый чыла шотыштат кугешнем: театрыште кузе пашам ыштымыж, марий калыкын историйжым шымлымыж да сайын палымыж дене. Тудо пеш шуко лудеш. Кызыт шукынжо воткыллаште шинчат, а ачам книгам кучен шинча. Кузе тудо илен, кузе кызыт ила – мылам чыла моткоч келша.
Денис Речкин, фотограф:
– Илышыштем ачамын, кумдан палыме фотограф Иван Никандрович Речкинын, рольжым кузе аклем? Да 10 балллан. Тиде – 5 баллан шкала дене. Ачам мылам образованийым, профессийым, тыштак, эн тӱҥжӧ, воспитаний нерген мондыман огыл, пуэн. Шарнымаштем икымше велосипед, икымше ече, икымше книга-влак, икымше фотоаппарат. Кандашымше «СМЕНА» мыйын пешыжак кучалтын огыл. А теве кунам кидышкем тоштемаш тӱҥалше «NIKON» логалын, тунам шкемым ачамын профессийжын ужашыжлан шотлаш чонемлан моткочак куанлын чучын. Тиде кокымшо классыште лийын. Уремыште 1987 ий ыле. Шарнем, туныктышына, школыш фотоаппаратым кондымем нерген пален налмекше, эсогыл урокым эртарен огыл, а тиде жапым фотографийын тайныже-влаклан пӧлеклен. Вес семын ойлаш гын, пырля тунемше-влак дене 45 минут сюжет-шамычым шонен луктеденна, а вара мый моткоч кугу куан дене кнопкым темдалынам! Тидым тачат чыла мероприятийлаште шижам, кунам лыпланаш, композицийым аклаш, тӱҥжым умылаш кӱлеш…
Диафрагме, выдержке, компоновко – тидлан туныкташ лиеш. Но, мыйын шонымаште, книга полшымо дене «момент истины» манме шижмашым кусарен пуаш огеш лий. Ийла эртымеке умылем – тиде ача дене, эн лишыл айдеме дене, воспитыватлалтеш.
Сергей Пчёлкин, музыкант:
– Ачам, Александр Павлович Пчёлкин, Морко районысо изи ялыште, Кабаксолаште, шочын гынат, тале музыкант лийын. Тудо гармоньым шке семынже шокташ тунемын. Школышто Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже Виктор Иванович Иванов нотым да труба дене шокташ туныктен. Вараже армийыште служитлымыж годым тудым оркестрыш налыныт, да тушто кларнет да труба дене шоктен. Армий гыч пӧртылмекше, шоферлан ыштен, тыгак школышто музыкым туныктен, хорым вуйлатен, Волаксола клубышто художественный вуйлатышат лийын. Сандене мыят музык шотышто ачамын корныжым тошкем, шонем. Шкеже ом шарне, но каласкалыме почеш, клубышто концертым ончыктымышт годым мый ачам воктеке пурен шинчам да уло концерт мучко гармоньым шупшкедем улмаш. Нимогай семымат шоктен моштен омыл гынат, ачам воктечше мыйым ик ганат поктен колтен огыл. Вараже тыгак шокташ тунемынам ала-мо. Но мо шкемым шарнем, эре гармоньым шоктенам. Такшым ныл ияшак удан огыл шоктенам, ойлат. Вич ияшем годым лӱмын мыламак гармоньым налын пуэныт. Тудым налашыже авам дене Моркыш пожарный машина дене каенна! А куд ияшем годым тиде гармонь денак Моркышто гармоньчо-влакын конкурсыштышт таҥасенам да икымше верым сеҥен налынам.
Изиэм годым ачамын ала-мыняр гармоньжым локтыл пытаренам. Нуным вӱд вочкыш монь шӱшкынам, маныт. Вараже мӧҥгыштӧ мый дечем гармоньым шылташ тӱҥалыныт. Тиде амал дене мый пошкудо Соня кокай деке каенам да, тудын гармоньжо лийынат, тушто шоктен шинчылтынам.
Ачам дене мый моткочак кугешнем. Тудо моткочак уста, тале, калыкыште палыме гармоньчо лийын. Шке жапыштыже композитор Виталий Алексеев дене пырля музыкальный училищыш тунемаш пурен улмаш, но аваже черланен да, тунеммыжым коден, мӧҥгышкыжӧ пӧртылын.
А эше тудо моткочак шотан, рушла ойлаш гын, порядочный да эн сай ача ыле.
Любовь Камалетдинова
