Мо шергырак: тазалык але?..
Таче – Айык улмо кечын – Российыште поснак подростко ден самырык-влак коклаште таза илыш-йӱлан культуржым, орвуян шонымашым пеҥгыдемдымашке виктаралтше тӱрлӧ мероприятий эртаралтеш. Вес семынже огешат лий, вет элнан ончыкылыкшо таза да айык самырык тукым дене чак кылдалтын.
Тидын шумлык Республикысе наркологий диспансерын диспансер-поликлинике отделенийжым вуйлатыше, врач-психиатр-нарколог Нина Николаевна ДАНИЛОВАН (снимкыште) Айык улмо кечылан пӧлеклалтше да алкогольын айдеме организмлан могай зияным ыштымыж дене палдарыше статьяжым лудаш темлена.
Алкоголь 200 утла черлан вияҥаш, сусыргаш да тазалыклан лунчыргаш амалым ышта. Тушто улшо этил спирт аяран веществалан шотлалтеш.
Спиртан напиткым чӱчкыдын да шуко йӱмылан кӧра психике пужла, алкоголь деке тунемалтеш да тудын деч посна илаш йокрок лиеш.
Алкогольым йӱмӧ годым этанол вӱр дене пырля чыла кӧргӧ органыш: мокшыш, пагарйымал туш, шондым лукшо системыш, вуйдорыкыш, шӱмыш – логалеш. Тудлан кӧра чумыр организм орлана.
Алкогольын вуйдорыкым лачшымак кузе локтылмыжым шанчызе ден специалист-шамыч сайын шымленыт. Спиртан напиткым чӱчкыдын да шуко йӱмылан кӧра вуйдорык иземеш, лыке-луко ден кореш корно-влак тӧремыт, вуй пустаҥеш. Тыгак вуйдорык шӱмын ӱмбал лончышкыжо вӱр пура, ткань-шамычат пытат. Алкогольым палынак шуко йӱмӧ годым вуйдорыкысо капилляр-влак пудешталтын, нейрон-шамыч пытен, органын когнитивный пашаже пужлен кертыт. Тыгодым айдеме мом колмыжым да ужмыжым эркын дене умылымым, шымлымым, лончылымым, шижмым, шарнымым, каласкален моштымым чарна.
Алкоголян напиткым йӱмӧ годым эн ончычак пагар-шолора корно орланаш тӱҥалеш. Спиртан йӱыш тыгак вӱргорно стенкылан лушкаш да кадыргаш, илелогарыште вӱргорно варикозлан шарлаш амалым ышта. Тидлан кӧра вӱргорно пудешталтын да вӱр йогаш тӱҥалын, геморрагический шок лийын кертме лӱдыкшӧ кугемеш. Тыгай азапыште келшыше медицине полышым пуаш огыл гын, айдеме колен кертеш.
Пагарыш логалше этанол тазыла чорам аздара да гастрит ден йоралан вияҥаш амалым ышта. Пагар-шолора корным авалтыше эрозий ден йора шуэн огыл осалын пуалше черыш савырнат. Алкоголь дене пеҥгыдын таҥлалтше-влак илелогар да вияшшоло рак дене кок пачаш чӱчкыдын черланат. Спиртан йӱыш деч пагарйымал туат чот орлана, тудын секреторный чолгалыкше лушкымылан кӧра сакыр диабет вияҥын кертеш. Организмым алкоголь дене аяртымылан кӧра айдемым панкреатит ден панкреонекрозат чӱчкыдын авалтат.
Спиртан напиткын мишеньжылан шотлалтше вес орган – мокш. Тудо 500 тӱрлӧ пашам шукта, эн кӱлешанжылан токсин ден осал веществам пытарымыже, вӱрлан малаш да иммунный аралтышлан кӱлшӧ белокым ыштымыже, кочкышым шулыктараш полшышо шекшым лукмыжо, вӱрыштӧ глюкозым нормышто кучымыжо, витамин ден минерал-шамычым аралымыже шотлалтыт. Спиртан напиткым кужу жап йӱмылан кӧра алкоголь гепатит вияҥаш тӱҥалын кертеш. Некрозын ужашыже-влак ончыч фиброзыш, а вара циррозыш (тыгодым мокш тичмашнек пыта) савырнен кертыт.
Алкогольын аярже шӱмыштӧ миокардын алмашталтмашыжым да туртмо пашажым локтылеш. Спиртан йӱыш дене пеҥгыдын таҥлалтше-влакын аритмий семын палдырныше «пайрем шӱм» манме чер вияҥын кертеш. Тыгодым тиде органын пашаже пужла, оҥышто каньысырын чучеш, шӱлыш петырна да вуйуш шалана.
Этил спирт вӱрысӧ эритроцитланат кугу зияным ышта. Йошкар клетке-влакын икте-весе деке пижедылмыштлан кӧра моклака чумырга – тыгай шотан ситыдымаш ишемий да геморрагический инсульт марте шуктен кертеш.
Йӱмӧ алкогольын 10 процент ужашыже организм гыч шӱлымӧ системе гоч лектеш. Спиртан напиткым чӱчкыдын да шуко йӱмылан кӧра бронхит, трахеит, пневмоний гай пуалше чер-влак, шодо атеросклероз вияҥыт, иммунитет лушка, да ужармужо авалтен сеҥа.
Алкоголь эндокринный системын пашажымат локтылеш: сакыр диабетлан вияҥаш амалым ышта, половуй тун пашажым пужа. Спиртан напиткым кужу жап йӱмылан кӧра пӧръеҥ-влакын вӱрыштышт тестостерон шагалемеш, а эстроген шукемеш. Тидыже импотент лийын кертме лӱдыкшым кугемда. Алкоголь дене таҥлалтше ӱдырамашын азам ыштен кертме йӧнжӧ иземеш, климаксшат жап деч ончыч толеш.
Алкогольын шаланыше продуктшым шондым ойырышо системат луктеш, да чӱчкыдын вашлиялтше токсин вергын клеткыже-влакым локтылын, тӱрлӧ ситыдымашым ыштен кертеш.
Иктешлен возаш гын, алкогольын зиянжылан кӧра вияҥын кертше шуко тӱрлӧ чер дене черланыме деч айык да таза илыш-йӱла гына арала. Шке але лишыл еҥда алкоголь дене пеҥгыдын таҥлалтында, тиде уда койыш деч утлынеда гын, Республикысе наркологий диспансерын специалистше-влак деке полышым йодын толын кертыда. Адресна: Йошкар-Ола, Комсомол урем, 81-ше пӧрт, телефонна: 45-21-63.
Маргарита ИВАНОВА ямдылен
«Марий Эл» увер агентствын фотожо
