КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО СЫМЫКТЫШ ТЕАТР

РВЕЗЫЛЫК ЭРТЫШ — ЫШ ЧЕВЕРЛАСЕ

РВЕЗЫЛЫК ЭРТЫШ — ЫШ ЧЕВЕРЛАСЕ

Россий Федерацийын сулло артистше,

Марий Элын калык артистше,

Марий Эл Кугыжаныш премийын лауреатше

Василий Домрачевлан — 60 ий

Василий Домрачев 1963 ий 6 июньышто У Торъял районысо Татарэҥер ялеш шочын, Немда кыдалаш школым тунем пытарен. 1980 ийыште Москосо А.В.Луначарский лӱмеш ГИТИС-ын актёр отделенийышкыже тунемаш пурен, тудым пытарымек, Совет Армий радамыште служитлен. 1986-1997 ийлаште М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш театрыште, 1997-2001 ийлаште Марий самырык театрыште актёрлан пашам ыштен. 2002 ий гыч 2007 ий марте М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрын тӱҥ режиссёржо лийын, кызыт туштак режиссёр пашам шукта.

Театрлаште актёр семын чылаже кумло наре рольым чоҥен, режиссёр семын Шкетан театрыште нылле утла спектакльым шынден. Кодшо театр тургымышто тудо калыклан белорус драматург Влада Ольховскаян пьесыж почеш шындыме «Мӱндыр ялыш толын каче» комедийым пӧлеклыш. Калык тудым пеш шокшын вашлие.

Эше Москошто тунеммыж годымак киношто сниматлалташ тӱҥалын. Актёр уло тӱнялан кумдан палыме режиссёр Алексей Герман, Александр Рогожкин, Валерий Рыбарев, Алексей Федорченко, Элим Климов дене пашам ыштен да таче тудым «Кто сильнее его», «Я за тебя отвечаю», «Иди и смотри», «Карьер», «Чекист», «Караул», «Меня зовут Арлекино», «Особенности национальной рыбалки», «Трудно быть богом», «Небесные жёны луговых мари» кинофильмлаште ужаш лиеш. Кызыт «После дождичка в четверг» у кино ямдылалтеш.

Василий Домрачевын театрыште да киношто пашам ыштымыж нерген ятыр сералтын. Палаш оҥай ыле: могайрак тудо, илышыште мом эн кӱкшын акла, кузе кана?..

ПОЧИҤГА – ЧОН КАНЫМЕ ВЕР

Такшым Василий Домрачевын дачыже Советский районысо ик изирак ялыште верланен, но саде «изи ялым» тудлан почиҥга манаш келша:

«Тиде почиҥгам да тусо калыкым моткоч йӧратем. Южгунам тыште илыше-влак ойлат: тый тиде ялыш толын от лек ыле гын, ала ялжат пыта ыле. Кумло ий ончыч дачылык мландым кычал коштмына годым, ме ятыр вере лийынна, тӱрлӧ ялым онченна. Икана тиде почиҥгашке толын лекна, ончальым йырваш – ала-молан чонемлан вигак келшыш. Тунам мыйын кызытсе пӧрт олмышто корно кая ыле, воктеныжак комбайн-влак шогеныт, ожно ферме-влак лийыныт, маныт верысе-влак. Тошкемыште – куэр. А мыйынат шочмо мӧҥгыштем тошкемыште куэр кушкеш. Ала садланак дыр тиде вер кумылем савырыш. А туштыжо папка, рокнӧлтыш кушкыт…

Пагыт тунам йӧсӧ ыле, индешлымше ийла, пашадарымат огыт тӱлӧ… Жап эртен, садыгак тиде пӧрт чумырген. Воктенже садым тӱзатенна, пакчам шынденна. Пелашем Елизавета Григорьевна дене ваш келшен эре ала-мом шогылтына. «Лизу-ук, тыге ыштем гын, йӧра ве-ет?..» – малдалам. Колыштам мый тудым да южгунамже садак шке семынемак ыштем. Шочшем-влакат канаш толыт. Кугурак эргым, Гриша, жапше шагал гынат, мыланна эре полша. Никита, изирак эргына, кызыт Санкт-Петербургышто ила, но, отпуск жапшылан почиҥгаш толаш пеш йӧрата. Тудат, мыйын семынак, пӱртӱслан кумылан.

Уна-влакым вашлияш пӧртӧнчылнӧ кумда ӱстелым шынденам, кок велым – кужу теҥгыл. Пӧртыштат тыгак. Кӧ-гына лийын огыл мый денем!.. Пырдыжыш ялысе семынак фотосӱретан раме-влакым сакаленам – нуно еш нерген каласкалат, самырык жапым ушештарат, йоча-шамыч кушмым ончыктат… Пелашемлан мыйын йӧратыме пареҥге мелнам кӱэшташыже коҥгамат оптымо.

Мый тыште театр деч вара чонемым кандарем, адакше у шонымаш-влак шочыт. Творческий айдеме улат гын, театр пашам уш гыч луктын кудалташ огеш лий шол. Шонен коштат: кузе тидым ышташ, кузе тудым савыралаш лиеш… Манмыла, эн сай шонымаш-влак келшыме верыште шочыт.

Ожно вет изирак ял-влакым кугуракыш ушымо программе лийын. А тыште туге лекте, мыйын пӧртым нӧлталме деч вара ик марий ойла: «Шочмо ялышкем ала-могай артист толеш, пӧртым чоҥынеже, а мый кайышаш улам?..» Тыштак пӧртым нӧлтен шындыш. Вара весе шочо… Мыйын тышке толмем годым чылаже куд пӧрт ыле. Ынде ял-почиҥгаштына латкум пӧрт уло, латнылымше чоҥалтеш… Тугеже ял ила да илаш тӱҥалеш. Йоча-влак кушкыт. Изи ял кугу мӱкш еш гаяк гӱжла…

 

МӰКШ ПЕЛЕН ШКАТ МӰКШ ГАЙ ЛИЯТ

 

Мӱкш мыйын эре лийын. Изи годым, эше кумшо-нылымше классыште тунеммем годымак, ачам Киров кундемысе Лесной ял гычын кум омарта мӱкшым налын кондыш. Но тудо телым илен ыш лек. Пытыш. Вара мый, изи йоча, ала-мом дыр шеҥын коштмаште яра шогышо омарта кӧргышкӧ ончальым. Почым, а тушто шукш «рой» веле. Тунам омартам эрыктен шындышым. Жап шукат ыш эрте, тушко мӱкш толын пурыш вет. Тыге ме мӱкшан лийна. Мый тунам шоналтышым: тыште ала-можо уло, мӱкш тыглай гына толын ок пуро…

А мӱкш ешым эскераш моткочак оҥай. Кажныже шке пашажым ышта. Икте кӱтышаш гын, кӱта; омарта кӧргыштӧ авалан полшышаш гын, вощиным, детке-влакым пукшышаш, мӱйым нумалшаш, кажныже шке сомылжым пеш сайын пала. Паша деч иктат ок шыл.

Нунын дене мутланет. Мутланетше порын гына. Кочо кумылан але иктаж-молан-кӧлан сырыше лишкышт итат мий. Койышетым вигак шижыт да шкешт дечын поктат веле, кӱлеш гын, пӱшкылынат шындат. Нунын деке эре ласкан ямдылалтын лишемман.

Теве кодшо гана, ала-молан дыр ӧпкелалтын, кумыл деч поснак мӱкш деке лектым, шикш пошат ок кӱл, шоналтышым. Пурен веле шуктышым, так кожен нальыч дык, йылт пӱшкыл пытарышт! Уке-е, тыге ок лий, шоналтышым. Вес кечынже чылажат шот-рат дене ямдылалтым, кӱлеш арверымат погышым, шонымашемат волгыдо… Мӱкш дене, йолташла мутланен, пеш ласкан пашам ыштышна…

Ачамын мӱкшыжӧ пытен гынат, тиде сомылым кудалтен огыл. Тудын эн шукыжо латшым омарта лийын. «Кузе онченже шуктенам?..» – манеш кызыт. Тудо тунам трактор, комбайн дене пашам ыштен – шошо, кеҥеж, шыже тургымышто, манымыла, эре пасушто. А мыйже визымше класс гычак ачам пелен комбайнерын полышкалышыжлан коштынам, тудым вашталтенат кертынам. Кызыт ачам ден авам (Валерьян Андреевич ден Зинаида Петровна) ынде шоҥго улыт, вачышкышт кандашле кок ийым пыштеныт гынат, нуным мӱкш нигузе кудалтен огеш кодо. Ынде вийыштат тунар уке, а мӱкш кажне шошым шкеак толын пура. Юмо тыгай йӧным ыштен гын, тудым кудалтен кодаш ок лий вет. Нуно айдемын полышыжым вучат. Ончат мӱкшым, ончат инвалид Стасик шольым. Каза-чывыж деч посна иленак огыт керт… Полшыман нунылан, садлан Татаэҥэрыш чӱчкыдын коштам. Шочмо мландышкемже мийымем еда йырверым йӧратен шымлем. Пронькан памаш дек миен толам…

ПАМАШ — ИЛЫШ ВИЙ

Памашын лӱмжӧ ала-кунам акрет годым ты кундемыште илыше Пронька лӱман марий дене кылдалтын. Тылеч вара мыняр жап эртен – нигӧ ок пале…

Тиде памаш нерген икымше шарнымаш-влак мыланем моткоч шерге улыт. Тунам Лемде олыкышто шудым солат ыле. Кумло-нылле ӱдырамаш лектын! Эн талыже ончылно солен кая, музыриракше – шеҥгелне. Вжик-вжикын пичрак йӱкшӧ кумда олыкым темен. Вара тиде йӱкым солышо-влакын муро йӱкышт темдалын – сылнын, торашке йоҥгалтын тудо. Нуным Лемде эҥерын кӱкшӱрак серже гыч ончаш моткоч сӧрале ыле. Тӱрлеман вургемышт дене умбачын пеледышла веле койыт. А саде Пронькан памаш воктене Сакар Марья кугу подышто шӱрым шолтен. Кечывал турам вучен, ме, паҥга-влак, тушко вашкенна. Ик кӱсеныште – совла, весыште – иктаж кок курика кинде… Авана дене пырля ик кӱмыж гыч тутло деч тутло шӱрым кочкынна. Тудо шӱрын тамжым кызытат шижам.

Тиде памаш нерген ты тӱня гыч кандашле шым ияш кайыше Петр вате (Татьяна Николаевна Иванова) ковамат пеш порын ойлен. Мо, манеш, марлан толынам, мо шарнем, тудо эре йоген. Вӱдшӧ моткоч яндар, тамле! Эсогыл тудым мый оҥайлан анализыш намиенам ыле, пеш кӱкшын аклышт, тиде вӱд «столовый» маньыч. Тиде памашым эскеренак шогем.

Ик жапыште памаш серым вӱд мушкаш тӱҥале. Тудым чарен шогалташ манын, ончычсо «Толмань» кол озанлык вуйлатыше Анатолий Леонидович Пузырников деч, памаш ончылно серым пеҥгыдемдаш манын, кок КамАЗ бутовый кӱм конден ястараш йодым. Тыге сер пеҥгыдеме. А иктаж вич ий ончыч волакым вашталтышым. Тудыжым Шура гыч Иван Зверев ышташ полшыш. Воктенже Вӱдавалан пелештыме шомакан табличкым шогалтышым. Тудым мыланем марий тӱрлызӧ да Марий кундемыште памаш-влакым шымлыше Ираида Александровна Степановна пуыш. Тылеч вара тиде верыште яндаррак лие, волакыште ший окса йылгыжеш. Эсогыл тиде верым районысо ончычсо пограничник-влак шке пайремыштым эртараш ойырышт да ынде кажне ийын шке кечыштым тушто палемдат. Погранмеҥгым, вышкым шогалтеныт. Воктеныжак беседке кушкын шогале. Чыла тиде пашам ынде саде Пузырниковын эргыже, Владимир Анатольевич, вораҥдарен колтыш.

Тиде кундемыштак изи годым колым кучаш пеш йӧратенна. Мут толмашеш, южгунам ик колат ок чӱҥгал, мӧҥгӧ яра кайыме деч, кеч папка поҥгым поген намиена ыле. «Колет кушто-о?» – йодыт мӧҥгыштӧ. «Уке, чӱҥген огыл», – вуйым сакет. Колжо йӧра… а волгыдо шарнымашыже кодын. Да-а, шукерте тиде лийын… Рвезылык эртыш – ыш чеверласе… Садлан тудо верым мый моткоч йӧратем, аклем да ончыкылык тукымланат тудым чоным пыштенак ончаш, аралаш сугыньлем. А кызыт ме уке-уке да тыште, йолташ-влак дене вашлийын, эртышым шарналтена, илыш нерген мутланена…

ЙОЛТАШЫМ АРАЛЕ!

А йолташыже шуко ок лий улмаш. Мыйын ийготыштемже поснак. Молан манаш гын, южыжо ынде каваштат чоҥештылыт – кийыме мландышт пушкыдо лийже… Улшыжым аклашак кӱлеш! Садлан йолташем, коллегем-влаклан мо дене кертам, эреак полшаш тыршем. Тыгай койышым изинек ашненам, армийыште служитлыме годымат шкемым да молымат араленам. Служитлашыже Кантемировский танковый дивизийыште пиал логалын. Шукерте огыл туштак служитлыше Советский район гыч ик рвезе толынат, ойла: «Тушто, дивизийын тоштерыштыже, тендан, Василий Валерьянович, фотосӱретда кеча – «Известный киноактёр. Исполнял обязанности старшины пятой танковой роты» манын возымо…» О-о, тидыже ала-мо нерген ойла-а!.. Южо пырля служитлыме йолташем-влак кызытат мыйым кычал муыт, телефон дене йыҥгыртат, мутланат, шкеныштын илышышт нерген каласкалат. Чыла сай гын, куанет, мӧҥгешла гын, кумыл вола. Но жап эрта, мӧҥгеш нимом от пӧртылтӧ…

Илен-толын, туныктышына-влак денат, ийготым ончыде, йолташле кыл пеҥгыде лийын. Теве шукерте огыл адак, чаманем веле, ӱмыржӧ мучко Немда школышто тыршыше Анатолий Меркурьевич Терехов нерген ойлем, ош тӱня дене чеверласыш. А вет артист корным ойырымаште тудынат надырже изи огыл лийын. Тидын нерген тудлан пӧлеклалтше, шукерте огыл савыкталтше книгашке пурышо шарнымашыштемат тауштен каласен коденам. Тудо пеш сай, поро айдеме лийын, театрышкына чӱчкыдын толеда ыле. Вашлиешат Олег Кузьминых ден когыньнам да «Кузе иледа, филипок-шамыч?!» йодеш. Южгунам, мыскарам ыштен, ешара: «А тыйже «Прокурор» мартеат кушкын шуктенат!» Адак «Прокурор»! Такшым, южгунамже йӧршын палыдыме еҥат толын, кидем кормыжтат: «О-о, салам, Прокурор!»

 

«УПЫРЬ» ГЫЧ «ПРОКУРОР» МАРТЕ

Тидлан мый нимынярат нелеш налмаш уке. Вет шке жапыштыже, «Меня зовут Арлекино» киношто Упырьын рольжым модмо деч вара «Упырь» лийым. Уремыште ужытат, «Упырь» маныт ыле. Ынде ужыда: Упырь гыч Прокурор марте кушкын шуынам! Пырля войзалташ йодыт гын, адакат тореш ом лий. Тек шарнымашеш кодеш. Илышыже вет ончыко кая… Илышемын кажне татшым порын шарналтем, йӧратем марий калыкым, ача-авамым, шольо-шӱжарем-влакым, шочмо ялем, почиҥгамым, уло кумда да виян элемым…

Шочмо эл шотыштыжо ик оҥай томаша шарналтеш. Кином сниматлыме годым актер-влак тӱрлыжымат ойлыштыт, ӧрыктарыше але весела историйым шарналтат. Теве актёр Лев Борисовын (ме тудым «Бандитский Петербург» сериалыште Антибиотикын рольжым модмыж гыч сайын палена) каласкалымыже кызытат ушыштем.

 

ЭЛЫМ КУЗЕ ЙӦРАТАТ?

Тиде эше совет жапыштак лийын, – каласкала Лев Борисов. – Икана ме актёр группо дене Францийыш, кинофестивальыш, миенна – иктаж коло еҥ. Тудым кумдан палыме тале режиссёр Сергей Бондарчук вуйлатен. Саде фестиваль кышкарыште ик кечыжым Париж мучко экскурсий дене олам ончен кошташ ойырымо ыле. Ончыктен коштшыжлан, экскурсоводлан, ончычсо ош офицерын ӱдыржӧ логалын. И вот саде экскурсоводет коммунист-шамычлан Париж нерген пеш каласкала да уке-уке да шомак коклаштыже Совет Союз гыч толшо делегацийым, ӱлыкӧ волтен, ну, пӱшкылынак шында вет! Эре намыслымыла, игылтмыла ойла. Мый тугакшат изирак капан улам, – ойла Лев Иванович, – саде изирак капет эшеат турто. Моткочак йӧндымӧ ыле колышташ саде ӱдырамаш-экскурсоводым. Тудын дечын кораҥын кайыман веле ыле да, но меже вет чылан моткочак интеллигентный, Совет Союз гыч улына – лӱмым волташ ок лий.

Экскурсий мучашлан ик тошто урем дене эртена. Шып ошкылына, ойлашыжат нимом. Саде ӱдырамашат шып ошкылеш. Шижалтеш, «коммунист-влак» дене ойлымыжат огеш шу. Тыгодым Сергей Федорович Бондарчук, ик волгалтше кевытым ужылалтен, тыге йодеш:

– Мадемуазель, каласыза, пожалуйста, тиде могай кевыт? Мом тушто ужалат?

– О-о, тиде пеш шергакан кевыт! – ончычсылак кукшын вашешта экскурсовод. Воктечше эртен каяш ямде.

– Содыки могай кевыт? – ок чакне Сергей Федорович.

– Тиде парфюмерийым ужалыме кевыт… Но тудо тендан кӱсенлык огыл, – аярын пӱшкылын мадемуазель.

– Шерге кевыт, маныда? А мый содыки тушко пурен ончалнем. Йолташ-влак, почешем!

Ме, уло делегаций, кевыт помышыш пурен йомна. А туштыжо тугай тамлын ӱпша! Ужалыше-влакше мемнам ӧрын ончыштыт. Сергей Федорович прилавке воктене чарналтышат, ятыр жап духи флакон-влакым ончышто. Духи могай лийшашым палышыла тӱткын ончыштеш. Ала чынжымак пала, ала уке, кевытчылан иктым кидыш пуаш йодо. Тудыжат йодмыжым шуктыш. Тыгодым Сергей Федорович дек экскурсовод мадемуазель лишеме да каласыш:

– Тиде моткоч шерге духи! Тыгайжылан мыйынат оксам ок сите…

Сергей Федоровичлан пуйто нине шомак-влак сай рекламыла веле йоҥгышт, кӱсенже гыч пачке оксам лукто да кевытчылан шуялтыш. Тудыжо мыняр кӱлешым шотлен нале, молыжым мӧҥгеш озажлан пӧртылтыш. Ме, ӧрын, Сергей Федорович йыр погынышна – мом шонен пыштен?..

А тудо калык ончылно экскурсовод-мадемуазельна ваштареш шогале да саде духим тудлан шуялтыш:

– Тиде – тыланда! Совет Союзын актёрышт-влак деч экскурсийым эртарымыланда тауштымо семын…

Мадемуазель нигуш пураш ӧрын, йӧшкарген пытен.

– Уке-уке, – манеш. – Мый тыгайым сулен омыл!

– Ме уло кумылын йодына! – ок чакне Сергей Фёдорович. – Туге вет, йолташ-влак! – мемнам ончале.

Ме, келшышын, чыланат совым кыраш тӱҥална.

Нале вет кидышкыже духим мадемуазелет, а шинчажым йӧршын нӧлталын ок керт. Шып. Ик жап ик йӱкат ок шокто. Вара ӱдырамаш, содыки, шинчажым нӧлтале. А шинчаже шыргыжше тугае, волгыдо, поче-поче шинчавӱд пырчылаже шӱргыж мучко йымыжан йоген вола. Вот тыгай шинча дене мемнам чылаштым ончал савырныш мадемуазель.

– Мерси, – мане вара кумыл тодылт, – йолташ-влак…

А мыйын капем тыгодым трук кушкын кайыш, кугу капан Сергей Федоровичымак поктен шуым…

 

Кажне пӧръеҥ илышыштыже пӧртым чоҥышаш, икшывым куштышаш, пушеҥгым шындышаш да, да мучашлан мый шке дечем ешарем – илыш вийым пуышо яндар памашлан полшышаш… Чыла тидым Василий Домрачев шуктен, а ушыштыжо у деч у шонымаш-влак шочыт. Тугеже, нуным шукташ, ме тудлан пеҥгыде тазалыкым, чолгалыкым тыланена, усталык памашыже эре туленак шогыжо.

Юрий Соловьев

Снимкыште: Елизавета Григорьевна ден Василий Валерьянович Домрачевмыт – почиҥгасе пӧрт ончылнышт

Авторын фотожо

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий