Марий Элыште илыше-влак кокла гычат космодромышто тыршыше-влакат улыт. Нунын кокла гыч иктыже ӧрыктарыше, мондалтдыме татыштым шарналтыш.
Анатолий Говорухин, Байконурышто 30 ий утла пашам ыштыше, ты космодромышто шымлыше рӱдерын секретный отделенийжын начальникше:
– Платформышто «Луноход-2» аппаратым икымше гана ужмо моткоч ӧрыктарен (тидыже 1972-1974 ийлаште лийын). Тыгак йот эл гыч толшо да шкенан журналист-влакын Галлея кометын волымыжым ончымышт годым нунын шинчаштышт тыгаяк ӧрмаш лийын. Чылаланат тунемат, маныт. Пашаште эреак кугу да у вашталтыш лийын. Чылажат оҥайын чучын. Тылзым шымлыме программым шуктымаште «Надир» ракетоносительым кучылтмым ужынам. Испытательный полигонышко тудым шогалтымекышт, кӱшыл мучашыже эсогыл изиш лӱҥгалтын. Тӱрлӧ ракетым ужынам: космическийым, боевойым… А тудыжо эн кугу лийын: 106 метр кутышан, 36 двигателян. Тыгак чапланыше да лӱмлӧ еҥ-влак дене вашлийме, космонавт-влак дене ваш келшыме. Мутлан, Алексей Архипович Леонов дене кылым кученам. Шуко космонавт-шамычын тыглай, проста, улмышт шарналтын. А теве Валерий Быковский ден Герман Титов пеш мутланышан огытыл ыле.
1983 ий. Ракетым колтымо тат. Тушто Титов ден Стрелков лийыныт. Ме камерым ракете велыш виктаренна, молат съёмкылан ямдылалтыныт. Ты вер деч 150 метр ӧрдыжтӧ лийынна, 300 метр тораште автобус, тӱрлӧ транспорт шогеныт. Ала-могай татыште ракетын ӱлыл мучашыжым тул авалтен, волгалт кайыш, пудештме йӱк шергылте. Тыгодым йырже улшо еҥ-шамычлан, мыланна, рекордсмен лияш верештын. Моткоч писын ӧрдыжкӧ куржынна. Йырна ончал савырнышна – ик еҥ ок сите. Тиде Иосиф Сталинымат фотографироватлыше илалше фотокорреспондент Александр Маклецов. Ик жап гыч тудо, «верблюд колючкеш» удыралалтын пытыше, кушкедлыше вургеман, вӱраҥше кидан мемнан велыш окшаклен толеш… «Кӱртньыгорно гыч волен каенам, кидем дене лакым пургедаш тӧченам», – мане тудо тунам.
Ракете нӧлталалтме деч ончыч пудештын, но аварийный системе жапыштыже чӱкталтын. Тунам чылан илыше кодмо.
