Россий президент Владимир Путинын майысе указше-влак почеш, тений Марий Элыштына «Тазалык» национальный проектын регионысо шым проектшым илышыш пурташ тӱҥалме да чыла тидым республикым вуйлатыше Александр Евстифеевын контрольышто кучымыж нерген газетыштына ик гана веле огыл ушештаренна.
Марий Элын Тазалыкым аралыме министерствыжын конференц-залыштыже эртыше черетан брифингат проектын посна задачыж ден тӱҥ мероприятийже-влаклан пӧлеклалте. Ты гана журналист-влак дене тазалыкым аралыме министрын алмаштышыже Татьяна Бастракова (снимкыште) вашлие. Тудо кок региональный проект – «Шӱм-вӱргорно чер дене кучедалмаш» да «Онкологий чер дене кучедалмаш» – дене палдарыш.
– Россий президент Владимир Путин указыштыже тӱҥ цельым палемден: 2024 ийлан айдемын ӱмыржым кокла шот дене 78 ий марте шукташ, 2030 ийлан – 80 ий йотке. Тидымак шотыш налын, элыштына 12 национальный проектым ямдылыме, нунын кокла гыч иктыже – «Здравоохранений», – брифингым тӱҥале Татьяна Александровна. – «Шӱм-вӱргорно чер дене кучедалмаш» проектын цельже – 2024 ийлан вӱр коштмо системын черже деч колымо чотым 100 тӱжем еҥлан шотлымаште 430 случай марте волташ. Ӱмаште шӱм-вӱргорно системын черже деч колымо 556,7 случайым регистрироватлыме, тений тиде чотым 506,5 случай марте волташ палемдыме. Тыгай показательыш инфаркт, пӱсӧ инсульт деч колымо случайым шагалемдыме, регионысо вӱргорно рӱдер ден первичный вӱргорно отделений-влакын пашаштым эшеат вияҥден колтымо дене шуаш лийме. Тӱҥжӧ – шӱм-вӱргорно чер дене орланыше-влаклан чын маршрутизацийым ышташ.
«Шӱм-вӱргорно чер дене кучедалмаш» проектым илышыш пурташлан 2019-2024 ийлаште 39 медицине оборудованийым налаш 380,2 млн.теҥгем кучылташ палемдыме. Тений 58,8 млн. теҥгем ойырымо. Федеральный бюджет гыч колтымо тиде окса дене июльышто Йошкар-Оласе больнице пеленысе регионысо вӱргорно рӱдерыш шӱм ден вуйдорыкым тергаш компьютер рентген томографым (акше – 50,9 млн. теҥге), ультрайӱкан аппаратым шындат. Кумшо оборудованийым – ультрайӱкан аппаратым – Шернур районысо рӱдӧ больницын первичный вӱргорно отделенийышкыже вераҥдат. Палемден кодыман, нацпроект почеш ойырымо оксам кучылтмо радамым Марий Эл правительстват, Тазалыкым аралыме, Промышленность, экономический вияҥмаш да торговльо министерстве-влакат, мер организаций-шамычат, Российын Минздравшат, правительствыжат, молат контрольышто кучат. Адакше… «Тазалык» нацпроект огыл гын, тыгай шергакан оборудованийым мемнан эмлымверна-влак налынжат огыт керт ыле.
Мут толмашеш, кодшо ий декабрьыште Козьмодемьянск межрайонный больницыште республикыштына кумшо первичный вӱргорно отделенийым почмо. Тудо Курыкмарий, Юрино, Килемар (ужашыжым) районласе калыкым обслуживатла. Шернур районысо рӱдӧ больницын первичный вӱргорно отделенийже Марий Турек, Параньга, Шернур, У Торъял да Кужэҥер районлаште илыше-влакым эмла, Волжск оласе рӱдӧ больницын первичный вӱргорно отделенийже – Волжский, Звенигово да Морко (ужашыжым) районласе калыкым, регионысо вӱргорно рӱдер – моло кундемысе черлым. Икманаш, инсульт але инфаркт приступ лийме годым «вашкеполыш» бригаде черлым лишыл вӱргорно отделенийыш конда, вет тыге веле тудлан медицине полышым жапыштыже пуэн шукташ да ончычсо илыш йогынышкыжо пӧртылташ лиеш. Тыгодым айдемын приступ лиймым умылымыжо да, жапым шуйкалыде, «вашкеполыш» службыш йыҥгыртымыже кӱлешан.
– Проектын программышкыже организационный манме тат-влакат пурат. Тидлан тӱрыснек Обязательный медицине страхований фондын оксаже кучылталтеш, – проектын вес ужашыж дене палдарыш Татьяна Александровна. – Кугыжаныш гарантий программе дене келшышын, шӱм-вӱргорно черан пациент-влаклан кум йыжыҥан медицине полыш пуалтеш: ончыч – поликлиникыште, вара – районысо отделенийыште, тылеч вара веле – регионысо стационарыште. Мучаште контрольный точко шындалтеш – маршрутизацийым чын эртыме, сай результатыш шумо гын, электрон бюджетыште ужар тӱсан лампе чӱкталтеш. Палемдыман, тиде паша республикыштына начарын огыл шукталтеш.
Южо пациент вӱргорно отделений але рӱдер гыч кардиологий, нейрохирургий, а южгунамже эсогыл терапий отделенийлашке кусарымым ок умыло. Тидлан ӧршаш да вуйым шийшаш уке, вет интенсивный терапий палатысе койко моткоч шергакан, сандене келшыше полышым пуымеке, черлым умбакыже вес отделенийыште эмлат. Тиде – федеральный маршрутизаций, оксам пайдалын кучылтмо йӧн.
Регионысо вӱргорно рӱдерыш вӱргорным, вӱр коштмо пашам, черын ойыртемжым аклыше ангиографым вераҥдыме. Кодшо ийын тудын полшымыж дене 1894 рентгенохирургический операцийым ыштыме, 1138 пациентын тазалыкшым тергыме, 1066 стентым шындыме. «Тазалык» нацпроектын «Шӱм-вӱргорно чер дене кучедалмаш» региональный проектше полшымо дене 2020 ийыште тыгаяк эше ик оборудованийым налаш палемдыме.
Тений 1 январьлан Тазалыкым аралыме министерствын ведомствышкыжо пурышо тӧнежлаште 46 врач-кардиолог шотлалтын, 2017 ий тыгаяк жапыште 37 специалист лийын. Кызыт ангиограф, томограф гай виян оборудований дене пашам ыштен моштышо специалист-влак кӱлыт. Нуным ямдылаш чыла йӧн ышталтеш.
Ӱмаште Регионысо вӱргорно рӱдерыш 2593 черлым пыштыме. Районласе первичный вӱргорно отделенийла гыч 100 пациентым кусарыме. Вӱргорно дене кылдалтше приступ-влакым жапыштыже сорлыклаш тыршыме гынат, республикысе калыкын илыш гыч кайыме тӱҥ амалжылан садак вӱр коштмо системын черже (44 %) шотлалтеш. Ӱмаште шӱм-вӱргорно чер дене колымо случай 2017 ийысе деч 5,7 процентлан шукемын. Вӱр коштмо системын черже дене колымо структурышто икымше верым шӱмын ишемийже налеш, кокымшым – цереброваскулярный (вуйдорык) чер, кумшым – кугу давлений.
«Онкологий чер дене кучедалмаш» проектын цельже – 2024 ийлан у, ты шотыштак осал пуалше чер дене колымо чотым 100 тӱжем еҥлан шотлымаште 166,8 случай марте иземдаш. 2019-2024 ийлаште онкологий чер дене кучедалме проектлан чылаже 6 млрд. 935 теҥге ойыралтеш: 589 млн. теҥгеже – федеральный бюджет гыч, 3,3 млн. теҥгеже – республикын бюджетше гыч, молыжо – Обязательный медицине страхований фонд гыч.
Федеральный бюджетын средстваж дене онкологий чер дене орланыше-влаклан медицине полышым пуышо организаций-шамычлан: Республикысе онкологий диспансерлан, Республикысе клинический больницылан (осал пуалшым цитологий да гистохимий йӧн дене кычалше патанатомий отделенийлан) да Йошкар-Оласе эмлымверлан – кызытсе жаплан келшыше кӱкшӧ технологиян 79 единице оборудованийым налыт, ты чот гыч 27 оборудованийжым – тенияк.
Сменыште 50 еҥым гына приниматлен кертше Республикысе онкодиспансерын поликлиникышкыже кызытсе жаплан келшыше у оборудованийым шындаш йӧн уке, сандене Россий Минздравлан Йошкар-Олаште кечыште 200 еҥым приниматлен кертше у поликлиникым чоҥымо шотышто темлымашым ыштыме. Чылажат шотлан толеш гын, 2022-2023 ийлаште рӱдолаштына онкологий чер дене орланыше-влаклан медицине полышым пуышо эше ик у тӧнеж лиеш.
ОМС фондын федеральный средстважым тӱҥ шотышто химиотерапийлан кучылташ палемдыме. 2021 ий гыч Шернур, Волжский, Курыкмарий вел пациент-влак онкочерлын маршрутизацийжым, тыгак химиотерапийым шке райрӱдысӧ эмлымверыштыштак эртен кертыт.
Нацпроект дене келшышын, Марий Элын здравоохраненийже 2024 ийлан тыгай показательыш шушаш:
* I-II йыжыҥыште улшо осал пуалше черым первичный приёмышто (профосмотрыш, диспансеризацийыш але врачын приёмышкыжо) рашемдыме чотым 63,2 процентыш шукташ. 2018 ийыште тиде показатель 52,1 процент лийын;
* диагнозым пеҥгыдемдыме да черым эмлыме деч вара чумыр пациент-влак кокла гыч 60 утла процентшылан вич да утларак ий илаш йӧным ышташ;
* онкологий дене черланымым пеҥгыдемдыме икымше ийын пациент-влакын илыш гыч кайыме чотыштым 17,3 процент марте волташ.
Ӱмаште онкодиспансерын учётышкыжо осал пуалше черан эше 2712 еҥым налме. Пеҥгыдемдыме диагноз-влак кокла гыч икымше верым коваште рак ден меланомо (17,7%) налыт, кокымшым – шӧрту рак (11,1%), кумшым – колоректальный рак (10,8%), нылымшым – шодо рак (9,7%), визымшым – пагар рак (6,3%).
Таче онкодиспансерын учётыштыжо 12202 пациент шога, ты чот гыч 6620 еҥже диагнозым пеҥгыдемдыме, черым эмлыме деч вара вич да утларак ий ила.
«Икманаш, онкологийым ма вес черым тӱҥалтыш йыжыҥыште рашемдыме йӧн-влак ий еда ешаралтыт. Айдемылан тазалыкшым жапыштыже тергаш да эскераш гына кодеш. Таза илыш-йӱла нергенат мондыман огыл…» – брифингым мучашлыш Татьяна Бастракова.
М.ИВАНОВА
