Тений 2 апрельыште лекше «Марий Эл» газетыштына «Звенигово молан ӱпша?» статья печатлалтын ыле. Тушто Юл серыште верланыше олан йыгыжгын ӱпшымӧ амалжым рашемденам да тидлан кӧра калыкын кугу нелылыкыш логалмыж нерген каласкаленам, тыгак Марий Элым вуйлатыше Александр Евстифеевын кундемысе канализаций коллекторым тӱрыснек вашталташ, эн лапыште верланыше визымше тавыш 24 тӱжем еҥым обслуживатлен кертше модульный у насос станцийым шындаш кӱштымыж дене палдаренам.
Ушештарыме семын
Шошым Звенигово оласе канализаций коллекторын икмыняр ужашыштыже мланде волен каен, да мушкылтыш вӱд чарашке лекташ тӱҥалын. Тидлан кӧра икмыняр зданийыште вӱдым ситарыме (водоснабжений) да йоктарен колтымо (водоотведений) системылам йӧртымӧ. Тылеч посна шке пӧртыштӧ илыше южо ешын пӧртйымакыже, мончашкыже, тавышкыже, кудывечышкыже да пакчашкыже канализаций вӱд пурен. Поснак Пушкин, Гагарин, Ленин, Охотин, Советский уремлаште, Пушкинский, Волжский, Безымяный изуремлаште, «Ангара» ПЖСК ден «Жемчужина» спорткомплекс кундемлаште илыше, 3-шо №-ан школышто тунемше-влак кугу йӧндымылыкыш логалыныт.
Кудло ий ончычак чоҥымо
Звениговышто канализаций коллекторым 1960 ийыштак чоҥымо. 300-800 мм кӱжгытан кӱртньӧ-бетон пучым чумыржо 20 км утла кутышыш пыштыме.
2010 ийыште южо участкыште пучысо савыртышын тӱжвал лончыжо шуалген шӱтлымылан кӧра тудын ӱмбалнысе мландат волен каяш тӱҥалын. Пуч кӧргыш логалше рок вартыш мушкылтыш вӱдлан йоген каяш чаракым ыштен. Тыге кӱшнӧ палемдыме кундемлаште ик аварий почеш весе лиедаш тӱҥалыныт. Тиде ий гычак аварийым кораҥдашлан Марий Эл правительствын резерв фондшо гыч окса ойыралтын, да 2107 м кутышышто пучым вашталташ 2018 ий марте 22 млн. 292 тӱжем теҥгем кучылтмо.
Мо вашталтын?
Статьям возымо деч вара шым тылзат эртыш. Но мый тиде пӱсӧ йодышым газетыште ик гана тарватенам да монден омыл. Чонем Звениговын, калыкын кугу азапыш логалмышт шотышто кечын вургыжын, сандене олаште илыше икмыняр чолга еҥ дене телефон, интернетысе социальный сетьла полшымо дене кылым кученам, нунын кызыт илыме условийыштым, канализаций коллекторым олмыктымо пашан шукталтме радамжым, район ма ола администрацийлам вуйлатыше-влакын тиде ситыдымашым кораҥдыме верч кузерак тыршымыштым тылзе еда рашемденам. А октябрь мучаште тушко миен толаш, можым-кузежым шке шинчам денак ужаш йӧн лекте.
Шуко ыштыме
Звенигово район администрацийым вуйлатыше В.Геронтьевын мутшо почеш, тений шошым мландын угыч верын-верын волен кайымыж деч вара коллекторым тергыме да тудын тӱрыснек гаяк локтылалтмыжым, аварий состоянийыште улмыжым рашемдыме.
Канализаций коллекторым тӱҥалтыш гычак «Спецгидрострой» ООО ден «Вӱдканал» МУП олмыктат.
Тиде пашам тений шошым Марий Элым вуйлатыше А.Евстифеев шке контрольышкыжо налын. Тудын кӱштымыж почеш, правительствын резерв фондшо гыч Звенигово оласе канализаций коллекторым олмыкташ 40 млн. 456 тӱжем теҥгем ойырымо. Тыге, октябрь мучаш марте коллекторын Пушкин уремысе да Пушкинский изуремысе чот локтылалтше ужашлажым вашталтыме, ола кыдалне чумыржо 760 м кутышыш погынышо аварийный участкылам олмыктымо, канализаций мушкылтыш дене амыргыше вӱдан верлам эрыктыме, у насос станцийым шындыме марте резерв насос-влакым вераҥдыме, сутка мучко пашам ыштыше дежурствым организоватлыме.
Проект-смете документацийым ыштыме, тушко модульный у насос станцийым чоҥымо, Комсомольский ден Пушкин уремлаште у коллекторым шупшмо кугу пашам пуртымо. Лишыл кечылаште документацийын кугыжаныш эскпертизыже мучашлалтеш.
Палемден кодыман, чыла тиде жапыште подрядчикын пашаеҥже-влак кажне кечын тыршеныт. Тымарте ыштыме пашам район администрацийын шукерте огыл эртыше совещанийыштыже иктешлен лончыленыт. Тушто Марий Элын строительстве, архитектур да илыме-коммунал озанлык министржын алмаштышыже К.Хижняк, Звенигово район администрацийым вуйлатыше В.Геронтьев, «Спецгидрострой» ООО-м вуйлатыше П.Сизов да олаште илыше инициативный еҥ-влак лийыныт.
…Эше шагал огыл кодын
Канализаций коллекторым эше пӱтынек олмыктен шуктымо огыл. Шымлымашым йодшо пашан поснак неле улмыжлан, тыгак «Жемчужина» ден «Школ-интернат» кундемлаште форс-мажор ситуаций лиймылан кӧра объектым сдатлыме жапым вес ийыш кусарыме. Коллектор ӱшанлын пашам ыштыже манын, напорный канализацийын эше кок линийжым шупшаш лийме, тыгак 280 м кутыш сетьым шотыш кондаш палемдыме. Самотечный коллекторыштат паша эше ситышын уло, канализаций таве-шамычымат мучаш марте эрыктен шуктыман.
Тӱҥ пашам 2020 ийын икымше кварталыштыже пытараш палемдыме, кодшыжым – кокымшо квартал мучаште. Ямдылен шуктымо верыш лишыл жапыште 14 млн. теҥгеаш у насос станцийым шындат. Тудын оратажым Самара ола гыч уже кондымо. (Оборудованийжым Великобританийыште ыштыме). У насос станций 2020 ий январьлан пашам ышташ ямде лийшаш. Проект-смете документаций дене келшышын, Звенигово оласе канализаций коллекторым уэмден олмыктымо пашан чумыр акше 83 млн. теҥгеш шушаш. Марий Элын кучемже тиде пашам умбакыжат финансироватлыме нерген пунчалым уже пеҥгыдемден.
Вашке мландымат кондат
Пашан чумыр акышкыже калыкын канализаций вӱд дене локтылалтше кудывечысе, пакчасе мландыжым шун да торф дене уэмдыме роскотымат пуртымо.
– Тений участкына тичмашнек гаяк мушкылтыш вӱд йымак кайыш, сандене шкенан пакчасаскам ончен куштен ышна керт. Ну, йӧра, нимат огыл, Юмын полшымыж дене теле гоч садак илен лектына, тӱҥжӧ – коллекторым шотыш кондышт. Кодшо кечылаште район администрацийыш ӱжыктышт, тушто амыргыше участкылашке мландым шупшыктымо йодышым лончылышна. Тиде пашам лишыл кечылаште тӱҥалаш сӧрышт, – Пушкин уремысе 109-ше №-ан пӧртыштӧ илыше С.Петряков палемдыш. – Канализаций коллекторым олмыктымо шотышто «Спецгидрострой» ООО-н пашажым пеҥгыде визытанлан аклем, «Вӱдканал» МУП-ын пашаеҥже-влакымат моктем веле. Март-апрельыште уремыштына могай шучко сӱрет озаланымым шкат ужда. Но пел ийыште тудо палынак саеме. Уремыштына канализаций вӱд ынде шукертак огеш ташле. Нине, тендан манмыла, шемгишкым ушештарыше пуч-влак эше кият, но нунын гоч тетла нимо огеш його – ынде чылажат мланде йымач да нимогай ситыдымаш деч посна кая. Икманаш, нерым сакаш, вуйым шияш нимолан: паша шолеш, район администрацийым вуйлатыше Владимир Геронтьев ден ола администрацийым вуйлатыше Татьяна Цыганова калык дене пеҥгыде кылым кучат, «Спецгидрострой» ООО ден «Вӱд канал» МУП-ым вуйлатыше-влак Петр Сизов ден Денис Лоскутов объектлаште илат гаяк. Мемнам, оласе калыкым, колыштыт да колыт. Кудло ийыште чот локтылалтше канализаций коллекторым, мутат уке, иканаште олмыкташ нигузеат огеш лий, тидлан жап кӱлеш. Но чыла сай лиеш. Ме тидлан ӱшанена. Теве, шижыда, юж ынде огеш ӱпшӧ гаяк. Таве-влакым петырат гын, тудо эшеат ару да свежа лиеш.
Чынак, Звениговыш тиде гана мийымем годым канализаций ӱпшым тынарак шым шиж. А мартыште нерым эсогыл парня дене чывышталын петыраш логале…
– А те эше «Ангара» спорткомплекс кундемыш каен ончыза, – 3-шо №-ан школ воктене южым тергышыла ӱпшычмем шекланен, ик корныеҥ чоян шыргыжалын темлыш. – Юл сер мучкат ошкыл савырныза.
…Тиде темлымаш вес статьямын темыже лиеш, шонем.
Калык ончылно мутым кучат
– Республикнан нимогай районжо правительствын резерв фондшо гыч тыгай кугу полышым налын огыл, сандене тендан ответственностьда калык ончылнат, кучем ончылнат моткоч кугу. Тӱҥжӧ – калыкын йӧнан илышыже. Оласе кажне еҥ вӱдым эрыктыме да йоктарен колтымо проблеме улмо нерген мондышаш, – манын Марий Элым вуйлатыше А.Евстифеев 6 ноябрьыште Звенигово олашке миен коштмыж годым район администрацийым вуйлатыше В.Геронтьевлан.
Маргарита ИВАНОВА
