Кеч-могай калыкын ик ойыртемалтше йӱлаже тиде — тудын кочкышыжо. Кузе ямдылыме, сийлыме йӱла-влак гоч ты але вес калык нерген моткоч шуко пален налаш лиеш улмаш. Кызыт республикыште «Калыксий-2018» фестиваль эрта. Шукерте огыл фестивальым армян-влак «Grand Chateau» рестораныште шуеныт.
Армян-влак ты кечым амал деч посна ойырен налын огытыл. 7 апрельыште Арменийыште Ава да моторлык дене кылдалтше национальный кечым палемдат. Тудым Арменийын Совет ушем гыч лекмекыже палемдаш тӱҥалыныт. Но ӱдырамаш-влакын йодмышт почеш верысе парламент 8 Март пайремымат варажым пӧртылтен. Ынде 8 март гыч тӱҥалын, 7 апрель марте армян-влак «ӱдырамаш-влакым моктымо тылзым» эртарат. Сандене презентаций мучко ӱдырамаш-ава-влак лӱмеш поро шомак да саламлымаш йоҥгеныт. Вашлиймашке толшо аваштлан эргышт-влак пеледышым кучыктеныт да кушташ луктыныт. Моткоч сай йӱла.
Армян-влак грузин семынак шке унаштым пагалат, сандене икымше чаркамутым тыгак нунын верч ойленыт. Тидым республикысе эмлымверын йоча хирургшо Вячеслав Галустян тидым ыштыш. Каласен кодыман, Марий Элыште кок тӱжем наре армян ила. Шукышт тышке совет жапыштак толыныт да лакемыныт. Тудо пагытыште Армений гыч толшо икмыняр стройотряд пашам ыштен. Йошкар-Олан ятыр оралтыжым лач нуно нӧлтеныт. Калыкнан пагалымашыжым сулен налше еҥ-влакымат ончыкташ лиеш. Тиде — Г.Константинов лӱмеш руш драмтеатрын тӱҥ сӱретчыже Леон Тирацуян, республикын Кугыжаныш Погынжын депутатше Вараздат Саргасян да молат. Рестораным кучышо Лусине Игитханян уна-влакым саламлен. Марий Элыште илыше армян-влак верч шомакым Армян общиным вуйлатыше Карапет Оганесян пелештен.
Армян-влакым саламлаш фестивальын организаторжо-влак миеныт ыле. Тиде — Марий тӱвыра рӱдерын директоржо Наталья Пушкина, Российсе марий-влакын федерал калыкле-тӱвыра автономийыштым вуйлатыше Лариса Яковлева, Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Михаил Матвеев да молат. Нуно армян общинылан «Калыксий» фестивальын участникше улмым пеҥгыдемдыше сертификатым, шарнымашан пӧлекым кучыктеныт, марий йӱла почеш кинде-шинчал дене сийленыт.
Могай кочкыш дене вара армян-влак ӧрыктареныт? Тиде калыкын кухньыжо Европыштат ик эн тоштылан шотлалтеш. Пытартыш жапыште тудо поснак уэмдалтеш. Повар-влак верлашке лектын коштыт, кугезе-влакын рецептыштым кычалыт. Мутлан, ушкал йолвурго дене шолтымо хаш шӱрымак налаш. Тудым ончыч шинчалан вӱдыштӧ шинчыктат, вара 8 шагат наре шолтат, тӱрлӧ приправе ден специйым ешарат. Тыгайже нунын кочкышышто 300 наре кучылталтеш. Суджухым, кюфтам, воспнапурым, айлазаным, толмам, бораним, кятам да моло кочкышымат ыштат. Лӱмын ончаш да аклаш темлыме ӱстембалне икмыняр сийже лийын. Тудым чолга армян ӱдырамаш Асмик Оганесян ямдылен.
А уна-влаклан вес кочкышым темленыт. Кинде-лаваш деч посна армян ок иле. Тудо кӱжгӧат, вичкыжат лийын кертеш. Лавашым нуно икмыняр тылзылан ситышымат ыштат, но тудо ок пешкыдем. Кочкаш шичме деч ончыч икмыняр татлан коҥгаш чыкен луктытат, тудо тыгяак свежа лиеш. Тӱрло шудым тыгыдемден оптымо корган лавашымат тамлышна.
Ӱстембаке эн ончыч йӱшто закускым — бастурмам луктыныт. Тудын деч посна нимогай армян пайрем ок эрте. Кужу жап шинчалыште кучымо да коштымо шыл деликатеслан шотлалтеш. Толма, шашлык, женгялов-хацы, матнакаш дене сийленыт. Национальный армян муро, куштымаш, почеламут-влак йоҥгеныт. Изирак ийготан-влакын чолгалыкыштым палемден кодыман. Марий Элыште илат гынат, шке калык йӱлаштым палат, тунемыт, шуят. Армян изи ӱдыр Анна Арутунян чотак ӧрыктарен: марий мурым йоҥгалтарен.
Ава да моторлык кечылан армян ӱдырамаш-влак кажныже шке ыштыме торт гыч конденыт. Кажныже кулинар шедевр манаш лиеш. Поснак «Армения» манын возыман торт келшыш. Тамле сийым ыштыше кажне ӱдырамашлан шарнымашан пӧлекымат кучыктеныт.
Ончаш мийыше семын мыланем презентацийын программыжак келшен. Фестиваль мемнам республикыште илыше йот калыкын тӱвыраже, кочкышыжо дене палдарен гын, армян-влаклан шкаланышт вашлияш да пайремым эртараш йӧным пуэн. Кас «кочари» келшымашым пенгыдемдыше куштымаш дене мучашлалтын.
С.Носова.
