2006 ий гыч кажне ийын Туныктышын кечыжлан элыштына тӱжем наре педагогым пашаште кугу сеҥымашыш шумыжлан премий дене палемдат. 2020 ийыште ты радамыш Марий Эл гыч вич туныктышым пуртеныт, нунын кокла гыч иктыже – Марий Турек район Сардаял тӱҥ общеобразовательный школышто руш йылмым да литературым туныктышо, ты пашаште чылаже 27 ий тыршыше Галина Егорова (снимкыште). Молан тудо лач тыгай профессийым ойырен, тачысе педагог могай лийшаш, туныктымо пашаште мо эн оҥай – тиде да моло нерген уста туныктышо дене вашмутланымашым темлена.
– Галина Михайловна, молан Те лач тыгай профессийым ойыренда?
– Ончыкылык професийым, очыни, йоча годымак ойыренам. Тунам «школла» модаш йӧратенам, а туштыжо шкеже эреак «туныктышо» лийынам да «тунемшем-влаклан» «урокым» эртаренам. Тӱҥалтыш класслаште йӧратыме туныктышем Раиса Васильевна Подтягова лийын гын, кугурак класслаште – Лидия Дмитриевна Куранова. Мыйын эре нунын гай лиймем шуын, сандене профессийым ойырымо годым кокытеланен омыл – туныктышак лиям манын шоненам.
– Туныктымо предметдам молан йӧратеда?
– Мыйын предметем-шамыч – руш йылме да литератур. Нуно еҥ-влакым икте-весе дене мутланаш, кылым кучаш, ваш-ваш умылаш, шижаш, чаманаш, событийым ончыкташ таратат. Адакшым литератур – оҥай предмет, тудо илыш дене кылдалтын. Урокыштем тунемше-влак ешартыш шинчымашым налме дене пырля тыгак эше кеч изишак порырак, чыным йӧратыше айдеме лийышт манын шонем.
– Тендан шонымаште, туныктымо пашам ойырышо айдеме могай лийшаш?
– Тиде айдемын кӧргыштыжӧ иканаште икмыняр, рушла манаш гын качестве ушалтшаш: пеҥгыдылык да пушкыдылык, нимучашдыме кугу чытыш, чыла шотыштат пример лийын да ӱшанен моштымаш. А тӱҥжӧ – йӧратымаш. Илышым, туныктымо пашам йӧратыман, но эн ончычак – йоча-влакым. Кумдан палыме руш историк Василий Ключевский возен: «Сай туныктышо лияш кӧм да мом туныктыметым йӧратыман».
– Туныктышын пашаштыже мо эн оҥай?
– Оҥай шуко. Туныктышо тунемшыже-влаклан оҥай лийже манын, чыла ыштен моштышаш! Йоча-влак талантан да чыла могырымат виян туныктышо улметым шижыт да умылат гын, тиде кумылаҥда. Туныктышо – эн уста айдеме, тудо, чынжымак – юзо.
– Марий Элым вияҥдымаште надырдам кузе акледа?
– Туныктышо станок воктене ок шого. Тудо пасуштат пашам ок ыште. Кугыжанышым вияҥдымашке надыржым аклаш куштылго огыл. Туныктышын пашаже шинчалан койдымо. Туге гынат лач тиде айдеме уроклаштыже шочмо кундемым, шочмо элым йӧраташ туныкта, шочмо кундемын историйжым пагалаш кумылаҥда. Литератур уроклаште ме тӱнямбал лӱман поэт, писатель-влакын илышыштым да творчествыштым веле огыл, шкенан кундемысе сылнымут мастар-шамычын возымыштым шымлена, материалым погена, проектлам ямдылена. Шымлыме пашана дене республикыште веле огыл, Россий кӱкшытыштӧ эртаралтше тӱрлӧ шанче-практике конференцийлаште палдарена.
– Ончыкыжым туныктышо профессийым могайым ужыда?
– Ме коло икымше – информаций технологий-влак – курымышто илена. Йоча-влак шукыжым интернетыште «илат»: нунын туштак виртуальный йӧратымаш, келшымаш, эсогыл шижмашыштымат электрон йылме дене почын пуат – смайлик-шамыч полшымо дене. Тыште тӱҥжӧ – тӱнямбал «эҥыремышвотын» ужашыже ынышт лий манын, нуным шкем йомдараш пуыман огыл. Тидланак туныктышо кӱлеш, лач тудо икшывылан икте-весе дене мутланымаш гоч у шинчымашым пуа, мониторын кукшо экранже гыч кукшын лудмашым огыл. Мыйын шонымаште, ончыкыжым туныктышо самырык тукымлан у дене палдарыше веле огыл, тыгак организаторын, консультантын, наставникын рольжым шуктышаш.
Г.КОЖЕВНИКОВА
