ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ

Марий Турек район Сардаялышке тӱвыра фестиваль эртен

Кеҥеж эр. Кӱшыч кече шыратен онча. Тыгай кечын пӱртӱсыштӧ вӱд воктене канаш веле… Но журналистым йолжо тора кундемышке паша дене наҥгая. Тиде гана ме Марий Турек район Сардаялышке тӱвыра фестивальышке вашкенна. Тудо 24-26 августышто лийын. Тушко Российын тӱрлӧ регионжо гыч гына огыл, эсогыл йот эл гычат толыныт. Мероприятийым Москва гыч «Кружок» проектын ӱдыр-рвезыже-шамыч  Сардаял калык дене пырля эртареныт.

Икымше кечын уна-влакым моткоч шокшын вашлийыныт. Школ пасушто  кужу ӱстелым шогалтеныт, чапле ӱстелтӧрым погеныт. Фестивальыш чумыргышо-влакым марий калык кочкыш дене сийленыт, перемечет, подкогылет, палышет, мелнат тора унам тамже дене ӧрыктарен.

Пычкемышалтмеке, мотор гирляндым чӱктымеке, йомакыш логалмыла чучын. Варажым икте-весе дене лишкырак палыме лийыныт, пырля муралтеныт, ял ансамбльын  концертшым куанен онченыт. Концерт деч вара уна-влак палаткан лагерьыш каеныт. Но чыланак малаш возын огытыл. Икмынярын тулото воктене гитар почеш шуко жап мурен шинченыт.

Кокымшо кече капкылым пеҥгыдемдыме дене тӱҥалын. Уна ден ял калык пырля куржталыныт. «TagSport» футбол академийын тренерже чын шӱлаш туныктен. А йогам йӧратыше-шамыч школ пасушто хатха-йога дене палыме лийыныт.

Сардаял школ книгагудын библиотекарьже Ольга Семёнова  ялын историйже нерген каласкален, экскурсийым эртарен. Кундемым ончал савырныше-влак Сардялын тамле памаш вудшым йӱыныт, чурийыштым мушкыныт.

Тиде жапыште йоча-влакат яра шинчен огытыл. «Кружок» тӱшкан еҥже-шамыч нунылан тӱрлӧ мастер-классым эртареныт. Ньога-шамыч чия, картон, клей полшымо дене тӱрлӧ маскым ыштеныт. Москвасе «Маршак» кевытын ик озаже, художник-иллюстратор Полина Плавинская Сардаял кундем дене кылдалтше тӱрлӧ сӱретым сӱретлаш темлен. Икшыве-шамычын пашашт дене шкешотан коллажым, Сардаял кундемын картшым ыштеныт. Тиде картым  Сардаял школышто тунемше-влакын ял нерген ыштыме сайтыштышт варарак ужаш лиеш.

А теве Москва воктенсе ик олаште «НОС» частный школышто англичан йылмым туныктышо, «Сад имени Фёдора» группын, «Терпение» проектын синтезатор дене шоктышыжо Сергей Дмитриев пӱртӱс йӱк полшымо дене семым келыштараш туныктен. Фестивальыш толшо ден ялысе икшыве-влак телефоныш, диктофоныш тӱрлӧ йӱкым возеныт. Тыге агытанын муралтымыже, мардежын пуалмыже, шудын выргымыже ойыртемалтше семлан «шочашыже» йӧным ыштеныт.

Кидпашалан шӱман-шамыч теҥгылым, аралтыш курчакым куэм, поролон да коштымо шудо гыч ыштеныт, тӱрлӧ шудым, лышташым, чиям кучылтын, сумкам сӧрастареныт. Кочкышым ямдылаш кумылан-влак мелнам коҥгаште кӱэштыныт, кияр ден помидорым шинчалтеныт. Мыят Людмила Агачёван суртыштыжо мелнам кӱэшт ончышым. А варажым чыланат, ӱстелтӧр йыр погынен, вужга мелнам мӱй да вареньыш тушкалтен тамлышна.

Марий калыкын  йӱлаж дене лишкырак палыме лияш кумылан-влакым Марий Турек районысо юмыйӱла общиным вуйлатыше Григорий Иванов отышко коштыктен. А кино ден мультфильмым ончаш йӧратыше-шамычлан анимаций фестиваль пашам ыштен. Кугырак ийготан-влак Москвасе, «Кинотавр», Карловы Варысе, Каннысе, Берлинысе тӱнямбал кинофестивальлаште  ончыктымо самырык кинорежиссёр-влакын пашаштым онченыт. Уремысе книгагудышто йочажат, кугыеҥжат книгам лудын кертын.

Кечывал деч вара фестивальыш толшо-влак школ пасушто чумыргеныт. Кажныже  шкеж нерген, илышыште могай сеҥымашке шумыж нерген каласкален. «Кружок» тӱшкан, «Том Сойер фест» фестивальын, «Где Вязьма, там Надежда» проектын еҥже-влак, Alturizm компанийым ыштыше Е.Затуливетер тӱрлӧ проектым ямдылыме да тудым илышыш шыҥдарыме опытышт нерген ойленыт.

Сардаял калыкым тыгай ойыртемалтше фестивальым эртарыме дене саламлаш Россий Кугыжаныш думын депутатше Сергей Казанков, Марий Элын самырык-влакын политикышт, спорт ден туризим министр Лидия Батюкова миеныт.

Кас велеш Сардаялыште марий сӱан гӱжлен. Ӱдыр ден качыже Канаде гыч лийыныт. Тыге тора уна-влакым  марий ӥӱла почеш «вате-марийым» ыштеныт. Футболым йӧратыше-влак стадионыш  чумыргеныт. Москва гыч толшо уна ден «Сардаял» футбол команде модыныт. Сардаялын пӧръеҥже-шамыч 4:3 счёт дене сеҥышыш лектыныт. Пычкемышалтмеке, школ спортзал тӱвыра полатыш савырнен. Тӱҥалтыште калыкым «Олык марий» ансамбль мастарлыкше дене куандарен гын, умбакыже Санкт-Петербургысо «Эн кугу проста чот» («Самое большое простое число») группо концертым ончыктен. А вара Озаҥ гыч диджей ял клубышто дискотекым эртарен.

Кумшо кече фотопрогулко дене тӱҥалын. Фотом войзаш кумылан-влак чонлан келшыше оҥай фотом ыштылыныт. Варажым «Лейпциг олмеш Липецк» лекций лийын. Тушто, шке кундем гыч лекде, путешественникыш савырныме нерген каласкаленыт. А Сардаял школ директор Полина Сорокина рэпым марла лудаш туныктен. Марла изиш тунемын шуктышыжо рэп таҥасымаште  усталыкыштым ончыктен.

 Сӱретлаш йӧратыше-влак кевыт пырдыжым сӧрастареныт. А икмыняр пӧртыштӧ шорыкым тӱредме, межым шӱдырымӧ да вуйдеҥге чайым погымо дене кылдалтше мастер-класс-влак лийыныт. Пытартышлан Сардаял нерген кином ончыктеныт. Тудым «Кружок» тӱшкан ӱдыр-рвезыже-влак шошым ялыш мийымышт годым войзеныт. Тӱвыра  фестиваль Сардаялын гимнже дене мучашлалтын.

Роберт Фёдоров, РУДН-ыште Образованийыште сетевой кугыжаныш  программе ден проект-влакым ямдылыме пӧлкам вуйлатыше, тӱвыра фестивальым эртарыше: «Молан ме тиде фестивальым Марий Элын тора лукыштыжо эртарена манын, шукын йодышым пуат, очыни. Кум ий ончыч, Сардаялыш фотожурналист Олег Пономарёв толын каен. Икмыняр пашажым «National Geografic» журналыште, Интернетыште савыктен. Тудын статьяжым лудын лектын, Сардаял школ нерген пален налынам. Тыге мый Сардаял школ директор Полина Владимировна Сорокиналан йыҥгыртенам, полышем темленам. Тыге ме кылым ыштенна. Мутат уке, тысе калыкым, мемнамат тиде кундемыште у школым чоҥымо йодыш тургыжландарен. Нелылык гыч лекташ манын, тыште фестивальым эртараш мутланен келшенна. Очыни, лач тидыже верысе кучемын еҥже-влакым школын проблемыжым ужаш таратен. Шукерте огыл эксперт-влак у школым шындыме верым ончен коштыныт. Ӱшанена, ончыкыжым Сардаялысе икшыве-шамыч чапле школышто тунемаш тӱналыт. Да у школым нӧлтымӧ нерген сӧрымаш кагазеш веле огеш код.

Тыгак тиде кундем мыйым поро кумылан, унам ончен моштышо калыкше дене савырен. Школышто тунемше-влак ончыко ужын моштышо, вияҥаш шонышо улыт. Нуно «ТОП-школ» Рыбаков фондын конкурсышкыжо ушненыт. Тушко сай пашам колтеныт. Кумшо верыш лекташ баллышт изиш гына ситен огыл. Тыгак ял калык, оксам поген, шке вий дене Кугу Отечественный сарыште кредалше землякыштлан чапкӱм шогалтеныт, спонсор-влакым муын, WiFi-ым шынденыт, «Кружокын» полшымыж дене пырля ял нерген чапле сайтым ямдыленыт. Нунын тыршымыштым ужын, мый да «Кружок» проектын еҥже-влак нунылан полыш кидым шуялтенна. Тиде кылна огеш кӱрл манын шонена».

Лидия ШАБДАРОВА.

Авторын фотожо.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий