КИДМАСТАР

Кумыл уло гын, эсогыл трактор «шочеш»

Айдемылан иктаж сомылым ышташ келша гын, тидлан жапым тудо кузе-гынат садак муэш.

Теве Марий Турек районысо Марий Шолкер ялыште илыше Токпаевмыт ешын озанлыкышт кугу: пакча кумдыкыштат ситыше, пареҥгым гына 30 наре соткышто шындат. Адакшым кок ушкалым, кок ӱшкыжым, чывым, комбым, лудым ашнат. Сандене чыла сомылымат жапыштыже ыштен шуктыман. А тидлан ялыште эр гыч тӱҥалын кас марте эре пӧрдман гынат, суртоза чонжылан келшыше паша дене шогылташ садак шотым да йӧным муэш.

 

Такшым Геннадий Васильевич ӱмыржӧ мучко манме гаяк  тунамсе «Красная звезда» совхозышто, вара «Ареалыште» трактор дене пашам ыштен. Но тазалыкше лунчыргымылан – профессиональный чер манме – тупрӱдыштыжӧ грыже лиймылан кӧра 2004 ийыште инвалид-влак радамыш ушнен да кызыт группышто. Вараже озанлыкыштат петыралтын.

Но вет илен лекташ кузе-гынат шийвундым ыштыман. Йӧра 2003 ийыштак тракторым налыныт. Инвалидностьышто улмым ончыде, Геннадий Васильевич шке озанлыкыштышт мо кӱлешым веле огыл, пошкудо, моло йодшо-влаклан тиде-тудо пашам ыштен пуа. Тидлан ешын келшен толшо шуко агрегатше: копалке, косилке, пресс — уло.

 

Орава – икте гыч, руль – весе гыч…

А эше Токпаевмыт ешын шке погымо тракторжо уло.

— Тунам МТЗ тракторем, моло техникем лийын огыл. А озанлыкыште кеч ик трактор кӱлеш манын, ик изам ден коктын тракторым погаш шонен пыштышна. Тудо — сварщик, сандене кушто мом варитлаш кӱлын гын, нимогай нелылык лектын огыл, — каласкала пӧръеҥ.   

Тыге нуно эркын-эркын кок кеҥеж шогылтыныт. Мо оҥайже, тудын двигательже – «Жигули» машина гыч, рульжо – МТЗ трактор гыч, ораваже ГАЗ-66 машина гыч, коробкыжо – ГАЗ-52 машина гыч… Икманаш, «сборная СССР» манме гай ялтак. А тракторын маркыже – УАЗ. Мыскара. Просто ончыкыжо тудын знакшым пижыктен шындыме…

Мом кушеч налын келыштарымым кугу фантазиян еҥ кужун каласкалыш.

— Но чыла тидыжым кушто муында? – йодыш шкеак лекте.

— Ончыч эше кӱртньым тыге огыт пого ыле, сандене тыште я тушто кийылтшым верешташ лийын, — кӱчыкын вашештыш пӧръеҥ.

Иктаж пашам ышташ кӱлмӧ годым кызыт тиде трактор дене пырля погышо да вес изажат пайдаланат. Теве тыге: налаш окса огеш сите гын, погаш лиеш!  

 

Пуйто модын шогылтеш

Но пӧръеҥ каласкалаш, тидым-тудым ыштымыж дене моктанаш йӧршынат йӧратыше огыл. Мӧҥгешла, моткочак скромный. Мом ыштымыж нерген чылажымат шупшын лукмыла йодышташ логале.

Тиде ешыште ме ик мотор шыже кечын иктаж шагат наре жап уна лийын мутланен шинчышна. А тудын тыгай кидмастар да кугу фантазиян айдеме улмыжым рашыже чеверласыме годым веле пален нална. Тидыжат йӧршеш вучыдымын лие. Пакча шеҥгеч манме гай пурышна гын, тушечак лекна. Но тунам кенета шинчашкына эн ончычак лопка да лапка пу сорым-шамычым оптен шындыме ора перныш.

— Ялышкына алят газ толын шуын огыл, сандене пӧртым шке ырыктена. Кочегаркыште олташ тыгай изи пу сорым-шамыч лач келшен толыт, — палдарыш сурт оза.

А нуныжым тудо шуко моло семын бензопила дене огеш пӱчкеде, а тидлан…  ик ужашыжым, пилажым, гына кучылтеш. Тудыжым пӧръеҥ электромоторыш келыштарен да чыла. Ынде теве пуым, пӱтыркален, модын шогылтмыла веле ласка-ан гына пӱчкеда. Тиде агрегат манмыже ток дене пашам ышта. Но, ойлымыж почеш, тудыжым шуко огеш «коч». Икманаш, моткочак оҥай да йӧнан наста!

 

Ӱстел… шинчыме верыш савырна!

Изиш умбалнырак шинчалан эшеат оҥай «мебель набор» перныш. Тиде — ӱстел-теҥгыл трансформер. Теве гына ончылнет ӱстел ден кок велым теҥгыл-влак шогат, а вара, «легким движением руки» манмет семын тудо каналтен шинчаш келшыше верыш савырна! Икманаш, уна толмо але еш дене тӱшкан чумыргымо годым наборым шаралтен шындет, а пайрем пытымеке, чаткан гына погалтет. Могай йӧнан! Тӱҥжӧ – верым шуко огеш айле.

Ийготым ончыде, пӧръеҥ интернет дене «пеҥгыде кылым куча». Сандене теве тиде трансформерымат, ойлымыж почеш, туштак ик сайтыште ужын да ыштен.

 

Уто огыл, а сӧрастарыш

Тиде пӧръеҥ эреак мом-гынат уым ышташ кумылан. Мемнан семынак тиде ешын лачшымак кушто илымыжым палыдеак иктаж-кӧ ты ялыш толеш гын, йоддеак, вигак пален налеш, очыни. Меат, палыдеак, вигак тиде сурт турашкак миен шогалынна улмаш.

Тыште шкешотан верысе «Кулибин» илымым теве мо палдара: пакча велне сеткан изирак капкашке … машина орава диск-влакым сакыме! Чылт тыге сӧрастарымым але ужалтын огыл ыле.

— Диск-шамыч ик вере я вес вере кийылтыт ыле да, поген пижыктылынам, — вашлиймеке, палдарыш суртоза.

— Йоммо да тор семын пӧрдалме деч, чынжымак, сай йӧн. Нуно капкаште моторын гына кечат. Адакшым кӱлеш лийме годым мучыштарен налын кучылт кертыдас, вет? – маньым.

— Комплект огытыл, но чотак кӱлмӧ годым кучылташ такше лиеш, — капка велышкыже ончен, шоналтенрак каласыш пӧръеҥ.

 

Олма олмапу деч торашке ок камвоч

Ачаж ден чӱчӱжӧ-влакым ончен, Геннадий Васильевичын Дима эргыжат тиде сомыллан шӱмаҥын. Тудо, мутлан, «Багги» спортивный машинам поген. Славик курскажат, Геннадий Васильевичын веҥыже, полшен.

— Эргына таҥасымашлашкыжак коштын огыл, чонжылан келша да экстрим семын лакылан шӱкшӧ корнышто кудалыштеш.

Ончыкыжым машинам петыраш шонат. Но кызытеш тудым тергат. Иктаж-мо келшен толшын огыл пашам ыштымыла чучеш але пудырга гын, вашталтат, тӧрлатат. Петырен шындет гын, чыла тидым ышташ йӧндымӧ лиеш, сандене пешыже огыт вашке.

Ончыкылан нунын вес шонымашыштат уло. Мутлан, снегоходым келыштарынешт.

 

Шонымаш — шуко, жап — шагал

Геннадий Васильевичынат шонымашыже шагал огыл. Мутлан, интернетыштак «трубогиб» манмым ужын да ончыкыжым тудым ыштен ончынеже.

— Сайтлаште шуко мо келша, но шогылташ жап кӱлеш, — мане.

Туге гынат утларакше «Самоделкин» сайтыште тудлан технике, кӱртньӧ дене кылдалтше ятыр оҥай «изобретений» келшат. Мутлан, кӱртньӧ гыч мотор сӱретым таптен, тошкалтыш периллан, печышке келыштараш шонымашыже уло. Эн оҥай-влакшым кидмастар эсогыл телефонышкыжо сниматлен налын да, жапын-жапын ончалын, кызытеш чонжым шонымаш дене гына вӱчка. Но ойлатыс: шонымаш уло гын, тудо кунам-гынат садак шукталтеш. Тиде ешыш вес гана унала толмылан тугеже ятыр ойыртемалтше паша мемнам эшеат ӧрыктара дыр…

Любовь КАМАЛЕТДИНОВА

М.Скобелевын фотожо.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий