Пӱсӧ йодыш
Казам ковышта пакчаш ик гана пурто…
Йошкар-Олаш Кокшайск кугорно дене кудал пурымаште тений икмыняр гана автомашина тӱшкам ужаш пернен, шукыштын ӱмбалне такси улмым палдарыше пале лийын. Тиде верысе таксист-влак пошкудо Чуваший гыч Йошкар-Олаш пассажирым шупшыкташ толаш шонышо федерал коллегыштлан корным петыреныт. Ты вашшогымаш ынде кужун шуйна. Амалже могай? ӧрдыж-влак молан мемнан рӱдолаш вуйвустыкын шӱшкылтыт? Нине да моло йодышлан вашешташ Россий «Таксист» профсоюз объединенийын Марий Элысе межрегиональный отделенийжын председательже С.Орехов деч йодынна.
— Ме, верысе таксист-влак, шкенан профсоюзышкына ушнен, шке праванам арален налаш тыршена. Ты организацийым пел ий ончыч ыштенна, сандене тидым ышташ йӧнна кугемын. Тӱшка дене диспетчер-шамычын шыгыремдымыштымат, наказатлаш, ондалаш тыршымыштымат чактараш куштылгырак, — палдара Сергей Васильевич. – Мемнан шонымашна икте: таксист-влак коклаште паша дисциплине пеҥгыде лийже, кажныже договор почеш ыштыже, пашалан тыршымышт семын тӱлышт, финанс ден юрист полыш шижалтше.
Тӱҥжӧ – водитель-влак шолып огыл, а закон дене келшышын ыштышт. Чаманаш логалеш, кызыт чыла таксист гыч 95 процентше шолып ышта, нунын пасажирым шупшыкташ лицензийышт ден разрешенийышт уке. Тыгайже 2300 еҥын веле лийын. Тышеч пелыжын документышт вийым йомдарен. Туге гынат кызыт ныл тӱжем таксист кудалыштеш. Нимогай фирмыште огыт шотлалт. Официально ышташ документым налаш шергын шуэш. Тидлан предприниматель семын але ООО-м ыштыше семын регистрироватлалтман, налогым тӱлыман. Шукышт тыгай роскотыш ынешт пуро, тылзеш 6 тӱжем теҥгем луктын пышташ огыт кӧнӧ. Шолып ыштымылан логалыт, 4-5 тӱжем теҥге штрафым тӱлат.
Сергей Васильевичын мутшо почеш, профсоюз организаций чылажымат закон дене келшышын ышташ пижын. Эн ончыч, водитель-влаклан пашам темлыше, договор почеш ышташ налше, нунылан разрешений ден лицензийым пуэн кертше фирме-шамыч дене кылым ыштат. Водитель-влак суткаште 18-20 шагат дене огыл, кеч лу шагат ыштыме дене серлагышт да тылзеш 15-20 тӱжем теҥгем налын кертышт манын шонат.
Йошкар-Олаште шолып ыштыше «Везет», «У Максима», «Арбат» такси службо-влакын (тушко пашаш кӧм шонен тудым налыныт, ны тазалык нерген справкым, ны автомобильышт технически сай улмо нерген документым йодын огытыл) закон дене келшыдымын ыштымыштым яндар вӱдыш лукмеке, такси дене пассажирым шупшыктымаште могай-гынат шот ышталтын шоненыт. Но чыла тиде ласкалыкым «Яндекс.Такси» федерал такси службо арамыш лукнеже. Российын чыла гаяк кундемыштыже такси дене пассажирым шупшыктымо пашам шке кид йымак поген налын, Марий Элыш шӱшкылташ шонен пыштен.
— Чынжым гын, ме тиде службо ваштареш огыл, а тудын мом шонен пыштыме политикыжлан тореш улына. Мемнан олаш толын, пассажирым 30 теҥгелан шупшыкташ сӧрат. Тиде клиентлан уда огыл. Но таче ты ак дене шупшыкташ ойлат, а эрла мо лиеш? Мемнан таксист-шамыч 30 теҥгелан илен лектын кертыт мо? Эн шукыжо ик гана наҥгаяш 70 теҥге деч шагал лийшаш огыл, — ойла С.Орехов. — Налогым тӱлыман, автомашинам олмыктыман, бензиным темыман, телефон дене заказым налмылан шке окса кая, диспетчерский гыч налме программымат яра огыт пу, заказым налмылан луктын пыштыман.
А «Яндекс. Такси» службо, 30 теҥге ден шупшыкташ мемнан водитель-влакым шке велке савыраш тӧчен, нунылан компенсаций шотеш 80, кӧланже 100-160 теҥгем ешарен тӱлаш сӧра. Мемнан таксопарк-влакын тыге тӱлаш оксашт уке. А кӱшнӧ каласыме службо поян, миллион, можыч, миллиард дене долларже уло, — мутшым шуя Сергей Васильевич. – Кызыт диспетчерский-шамыч водительлан заказчик шотышто информацийым пуышо агентстве семын гына ыштат. Нунылан телефоныш кӱлеш программым пуат да тидлан оксам йодыт. Тыге шагал огыл ыштен налыт, миллион дене доллар пура. Чыла тидыже учетыш ок налалт. Такси дене шупшыктмо «шем рынкыште» 22 миллиард доллар пӧрдеш. Бюджетыш 10 миллиардше гына пура. Моло 12 миллиардше кушко кая? «Яндекс. Такси» тудым водитель-влакым шке велыш савыраш саде 80-100-160 теҥгем ешарен тӱлаш кучылтеш. Шылтыде каласаш гын, взяткылан.
С.Ореховын мутшо почеш, ты службын торашке виктаралтше шонымашыже – элысе чыла такси службым сӱмыраш, шке йымаке пызыралаш, чыла вере шке оза лияш. Чылажат нимом шылтыде, шинчаора ышталтеш. Тиде — икымше ошкыл. Весыже: чыла таксопаркым шке кид йымак поген налмеке, тусо водитель-влак кушко лийыт? «Яндексышкак» йодын мийыде огыт керт. Тушто уже шкевуя от ыште, шкалан оза от лий. Пассажирым шупшыкташ акым туге нӧлтал кертыт, таксиш шинчаш кумылет йомеш.
Йошкар-Олаш Чебоксар гыч шӱшкылтыт. Тусо таксист-влакым Москва гыч оза-влак алгаштарат. Чуваш-влак тыште нунылан нимом ыштышашым умылат гынат, кугу оксалан ужалалтын, илышыштым да тазалыкыштым чаманыде, лӱдын-лӱдын толыт. Марий Элыште ынышт тӱкӧ манын, шукыж годым ӱдырамаш ден йочаштым колтат. Южыжо завещанийымат возен кодат, маныт. 20-30 да утларакат толшо такси-шамычым мемнан ОМОН да ГИБДД пашаеҥ-влак вашлийыт да ола мучко ужалтарен кондыштарат. Нунын дене тӱрлӧ азап лийын кертме деч аралат да оролат. Рӱдолан администрацийыштыже чуваш-шамычлан «ужар корным» пуаш шке темлат: акцийым эртараш разрешенийышт уло, маныт. Нунышт, Йошкар-Ола мучко кудал эртен, 30 теҥгелан шупшыкташ сӧрен, шкаланышт рекламым ыштат. Тыге тений икмынярымше гана.
— Тыште эн уда велже теве мо. Чебоксар гыч таксист-влак, тышке толын оксам ыштат да, солалтен, мӧҥгӧ кудалыт. Ик ыр налогым огыт тӱлӧ. Йошкар-Оласе администрацийыште нунын еҥышт дене вашлиймаште каласышна: мемнан дене официально регистрироватлалтса, тысе водитель-шамыч дене договорым ыштыза, пассажирым шолып шупшыктымым чарныза, налогым тӱлыза да шупшыктыза веле. Шыргыжалыт да — чыла . Ме «Яндексыш» водительым кузе пашаш налмым шолып тергышна: автомашинам виктараш опытдымо, нимогай документдыме ик ӱдырым кондышна да таксистлан налаш темлышна. Вич минутышто нальыч. Ты службым лач окса гына сымыстара. А тудо кузе толеш, керек. Тидымак кодшо кечылаште Марий Элыш толшо федерал-влак тӱшкасе кок автомашинан корнышто шке коклаштышт керылтмыштат пеҥгыдемда. А Йошкар-Ола мучкыжо кузе кудалышташ тӱҥалыт?
— «Яндекс.Такси» службын озаже-влаклан Марий Элыште федерал таксист-шамычын оравашкышт тореш тоям оптымо шоныдымо-вучыдымо лийын. Нуно республикыште таксист-влакын икоян профсоюз организацийышт улмым пален огытыл. Мемнан водитель-влакшат нунылан кок пачаш шергын шуыныт. Моло регионышто 80 теҥгем ешарен тӱлаш сӧреныт гын, мемнан дене 160 теҥгелан тулартеныт.Тылеч ончыч Нижний Новгородышто гына тыгай акым палемденыт. Тугеже мемнан чапна кӱшнырак шога, — кугешнышыла мучашлен каласен С.Орехов. – Мутат уке, ме нуным сеҥен огына керт, мемнам кунам-гынат садыгак темдалыт. Кугу оксашт сеҥа. Но шкенан пассажирна-влакым нунылан пуымо ок шу. Утларак тӱлаш нуно пеш поянжак огыт иле.
А.АНДРЕЕВ.
Снимкыште: Йошкар-Олаш пурымо Кокшайск кугорнышто марий таксист-влак шкем пагалаш «ӧрдыж-шамычым» туныктат.
М.Скобелевын фотожо.
