Марий Элын сулло журналистше, Россий культурын сулло пашаеҥже Светлана Белкован лӱмжӧ марий журналистикыште сайын палыме. Тудо ӱмыржӧ мучко шочмо йылме дене савыкталтше «Марий коммуна»/ «Марий Эл» газетыште тыршен. Сулен налме канышыш лекме ийготыш шумеке, М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыш пашаш кусныш, сылнымут пӧлкам вуйлаташ тӱҥале. Таче тудо Алевтина БАЙКОВАН йодышыжо-влаклан вашешта.
— Светлана Мартьяновна, ятыр ий журналистике аланыште ыштымеке, театрыш куснаш неле лийын мо?
— У пашаш куснаш неле огыл ыле. Неле ыле тоштыж гыч каяш. Паша гыч колташ йодмашым илышыштем икымше гана возенам. 35 ий наре жапыште газет редакцийыште вож тынар келгыш каен, тынар кумдан шарлен улмаш, тудым кӱрышт лукташ тынар йӧсӧ лиеш манын шоналтенат кертын омыл. Тидым чон дене вӱрлен ышташ логалын манаш лиеш.
— Газетыште ятыр ий культур теме дене материалым возымыда, очыни, театрын «кӧргышкыжӧ» писын пураш полшен?
— Чынжым каласаш гын, театрыш куснымеке, тугай шижмаш ыле, пуйто паша пӧлемым веле вашталтенам. Шкетан театрыште мый шукыштым паленам, нуно мыйым паленыт. Актер, режиссер-влак нерген, сценыш лукмо спектакль шотышто газетлан материалым шуко ямдылаш логалын. Тиде театрын пашаже чонемлан эреак лишыл лийын. Ик спектакльымак икмыняр гана ончен кертынам. Тудо кок состав дене шындалтын гын, когынекшымат ужаш тыршенам. Тидат веле огыл, тӱрлӧ фестиваль годым критик-влакын каҥашымашкышт эреак миен шуаш тыршенам.
Адакше тачысе коллективым веле огыл, ондаксе уста да кугу лӱман артист-влакым паленам. Майя Романова, Римма Руссина, Геннадий Копцев, Юрий Рязанцев, Мария Михайлова, Василий Горохов, Галина Иванова-Ямаева, Венера Саввина, Валентина Моисеева, режиссер Сергей Иванов … дене кыл моткочак сай лийын. Нунын дене вашлиймашым, нунын дене ваш шинчын мутланымашым журналист пашаштем эн кугу пиаллан шотлем.
Шкетан театрым «шкенан театр» манам ыле. Шомакын вийже кугу, маныт. Мыйын примерем тидым эше ик гана пеҥгыдемда.
— У верыште Тыланда у пашалан тунемаш логалын?
— Должностем официально тыге маналтеш: «Руководитель литературно-драматической части». Тудо театрын художественный вуйлатышыжын, режиссер-влакын полышкалышыже. Марий сылнымутым тичмаш налмаште, тыгак марий драматургийым сайын палыме у пашаште пеҥгыде эҥертыш лийын. Драматург-влакын конкурсыштышт эреак жюри член семын пашам ышташ пиал логалын. Марий искусство тӱняште ыштыше еҥ-влак дене улшо кылымат шотыш налаш кӱлеш. Тидын шотышто иктешлен, тыге каласем: кугу илыш да паша опыт, кумда шинчымаш кеч-могай пашамат писын да сайын виктарен полшаш йӧным ыштат.
— Шкетан лӱмеш Марий драме театрын шӱдӧ ияш лӱмгечыже вашеш тудын вияҥ толмо корныж нерген книгам ямдылыме нерген увер газетыштына савыкталтын ыле. Тиде пашашкат ушнашда логалын?
— Чыным каласаш гын, театрыш куснаш ӱжмаш эн ончычак лач тиде паша дене кылдалтын. Марий театр нерген тидын марте сборник шотан икмыняр книга савыкталтын. Но республикысе эн кугу ийготан театрын эртыме корныж нерген тичмашын каласкалыше изданий уке. Ты ситыдымашым кораҥдаш 100 ийым темыме лӱмгече сай амалым пуэн. Министерстве дене кутырен келшымеке, театрым вуйлатыше-влак кок томан, шуко фотографиян книгам ямдылаш палемденыт. Тидлан пашаче группым ышташ кӱлын. Тыгай кугу сомылым шуктымаште полшен кертше семын мыйымат ужыныт.
Икымше ийын тиде пашам Алевтина Соловьева дене коктын ыштенна. А ик ий гыч мемнан деке шымлызе, филологий науко кандидат Маргарита Кузнецова ушныш. Тыге кок ий годым, вуйым нӧлталде манме гай, книгам чумыренна. Тидлан прессыште савыкталтше, книгалаште лекше материал-влаклан эҥертенна. А фотоархив театрын шкенжын поян. Тудым пытартыш коло ий жапыште программист Алевтина Соловьева поген да шотыш конден. Материал-влакым кок йылме дене ямдылыме. Тиде паша моткоч оҥай ыле. Тудо театрым утларак келгын пален налаш йӧным ыштен.
Тыге, таче кечылан Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын эртыме корныжым, шындыме чыла гаяк спектакльым, артист да режиссер-влакын пашаштым радамлыше сай книга уло. Но, чаманен каласаш логалеш, тудын электрон версийже веле. Тудым шке кӱшеш савыктен лукташ театрын вийже ок сите. Отраслевой министерстве ты изданийлан оксам ойыраш йӧным муэш манын моткочак ӱшаныме шуэш.
Каласаш кӱлеш, тиде жапыштак, Российысе театр идалыкыште, «Энциклопедия театров Республики Марий Эл» лӱман изданий ямдылалте. Тудын пашашкыжат ушнаш логале.
— Газетыште ыштыме годым театрым ик семын ужында, а тушко паша куснымекыда тудым вес семын ончеда?
— Мутат уке, кеч-могай пашамат шке ыштен ончыде, тудын нелытшым от пале. Театрымат тылеч ончыч спектакльым да артист-влакым сценыште ужын аклыме. А ынде тиде але вес постановко кузе шочеш, тиде але вес актер пашам кузе ышта манын палет гын, акшат весе. Кызыт сценыште спектакльым вес семынрак ончем.
Театр – тиде чонан кугу организм. Тудын шке структуржо уло. Спектакльым ямдылаш тӱҥалме нерген приказ ышталтмек, кугу паша тӱҥалеш. Режиссёр актер-влак дене репетироватла, художник декорацийым рашемда. Вара декоративный, бутафорий, вургем ургымо, столяр … цех-влак эскиз почеш пашаш ушнат. Ала-могай амал дене иктаж-куштыжо чарак лектеш гын, тидыже чумыр пашалан эҥгекым ыштен кертеш…
Ончышо еҥлан туге чучеш, пуйто тургым петыралтеш да артист-влакат пашам ыштымым чарнат. Тиде йӧршынат тыге огыл. Кеҥежымат театрыште паша шолеш, у тургымлан ямдылалтмаш кая. Кодшо кеҥежым, мутлан, республик кӱкшытан тӱрлӧ мероприятий-влаклан кӧра отпускыштымат шупшкедылаш логале. Икманаш, театрыште ыштыше-влак молын гаяк 28 кечым веле канат.
Теве кызытсе пандемий жапыштат паша ик татланат шогалын огыл. Онлайн йӧн дене режиссёр-влак у спектакльым ямдыленыт. У тургымым тӱҥалаш негыз ышталтын. Тушто тӱрлӧ ийготан ончышылан оҥай да келге шонымашан спектакль-влак лийыт. Ме моткочак ӱшанена, шучко чер кузе вучыдымын толын, тугак мемнам деч эрнен кая, да театр шке омсажым уэш ончышо-влаклан почеш. У тургымышто вашлиймеш!
— Тау, Светлана Мартьяновна, йодышем-влаклан вашештымыланда. Пашада вораныже, чыла сай лийже!
— Тыландат тау.
Алевтина БАЙКОВА
