СОЦИАЛ ИЛЫШ

«Ӱдырамаш кид ситыдыме садак шижалтеш»

«Ӱдырамаш кид ситыдыме садак шижалтеш»

Марий Элын президентше Владислав Максимович Зотиным регионысо Общественный палатын председательжылан сайлымеке, тудын дене кӱчык муланымашым шукерте огыл савыктенна ыле. А таче  Владислав Максимовичын але марте кузе илымыж, мом ыштымыж нерген интервьюм лудаш темлена.

Чыным ойлем, тудын дене мутланаш мыйым колтымым кугу чаплан шотлышым, вет Марий Элын президентше – эн кугу чинан да республикын Икымше Айдемыже! Но мутланаш тӱҥалмекак тудын проста койыш-шоктышан улмыжо рашеме. Кугешнылмыже ялтат ыш палдырне. Шукерте огыл 75 ийым темыш гынат, алят моткочак чолга. Ийгот погынымо дене мыскараче шӱлышыжат пытен огыл. Мӧҥгешла, ешаралтын веле дыр. Мутланымына годым тудо ятыр оҥай ой-савыртышыж дене воштылаш таратыш.

 

Президент манмаште. Ты шотышто Владислав Максимович тӱҥалтыштак палемдыш:

— Мый колымешкем президентак кодам. Кеч мемнан дене «республикын икымше президентше», «кокымшо президентше» манын ойлаш йӧратат. Президент ӱмыржӧ мучкылан президен кодеш. Тудо шке чапшым волтышаш огыл, а эре кӱшнак кучышаш. Адакшым мемнан дене тунемыныт: президент эре моткочак серьезный лийшаш, кабинетше мучко салтакла да ала-молан обязательно нерым кӱшкӧ нӧлтен коштшаш.  А мый, мутлан, Финляндийын кок президентшым паленам. Коктынат фермер лийыныт. Нуно кечывалым элым вуйлатат, а кастене, тракторыш шинчын, пашам ыштат ыле. Мыят теве таче (мутланымашна 12 июльышто лийын – авт.) Йошкар-Олашке толшаш улам ылят, эрдене мӧҥгыштӧ, Курыкмарий районысо ялыштем, кок шагатат пелыланак кынельым, пакчаште, салат коклаште, шӱкым кӱрым, толын пураш ару лийже манын, пӧртончыл тошкалтышым мушкын кодышым. Теҥгече мӧҥгышкӧ пычкемышалтме лишан веле миен шуынам ыле гынат, пакчаште вӱдым шавышым, киярым погышым, шуматкече марте, очыни, Йошкар-Олаште лиям манын умылен, пошкудылан парникым почаш да петыраш, киярым поген, мыняржым шканже кочкаш каласен кодышым, салат ден шоганым поген кондышым. Тудым ынде изирак, 16 ияш эргым дене коктын тыште ялыш кайымешке илымына годым кочкына.

Такшымат эрдене кече лекме дене пырля кынелам да шичмыж годым малаш возаш. Мый кече деч вийым налам. Тудо огеш шырате гын,  вийдымылыкым шижам, пеле нойышо коштам. А вием шуко улмо годым вес еҥланат, поснак черлылан, пуэн кертам. Кече уке годым южгунам шкеат весе деч йодам. Санденак мый шкемым «кечын еҥжылан» шотлем. Уремыш лектын, кече ваштареш копам шаралтен, тудын деч зарядитлалтам. Тудын кӧргышкем «йоген» пурымыжымак шижам. А южышт шиждеак тиде вийым налыт. Молан кеҥежым еҥ-влак кокла гыч чылаштын гаяк кумылышт нӧлтшӧ, чолга  улыт, ала-момат ыштымышт шуэш? Вуй лепышт гоч вий шкежак пура. А юалге игечыште вуй упш, шовыч дене петыралтеш, санденак тудо пурен огеш керт, да шкем кеҥежымсе деч уданрак шижына.

— Кызыт лӱмлӧ политик, кугу кӱкшытыш шушо пӧръеҥ-шамыч кап-кылыштым шуарат, спортын тӱрло видше дене кылым кучат, спортзалыш коштыт. Элнан президентше Владимир Путинат тыгаяк. Теат тыгай кумыланак улыда?

— Тазалык шотышто шкем мый чот эскерем. Кажне кечын эр эрдене кынелын, куд километрым куржталам. Кажне кеҥежым шудым погем. Тидым пален, южгунамже еҥ-влакат йодын толыт. Аракам индешымше ий ом йӱ. Тунам визымше январь эрдене шканем каласышым: «Тетла ик чӱчалтышымат ом йӱ». Тулеч вара   пӱчмыла чарненам. Кеч мӧҥгыштӧ тӱрлӧ аракамат уло. Йолташ, палыме-влак толмо годым нуным сийлем, а шкеже тӱрвышкемат ом тушкалте.

Изиэм годым вӱд йымаке каенам да коленам улмаш. Чонемат лектын каен. Шкемын вӱдыштӧ улмем ужынам, мыйын нерген кутырымым колынам. Ик пӧръеҥ весыжлан ойла: «Всеволод, колен. Айда, имньылан каена, аважлан каласена». Тудыжо ойла: Уке, айда, качайна, качайна». Тидлан кӧрак кызыт экстрасенс гай лийынам – айдемын могай улмыжым, можо корштымым, ончыкыжым илышыштыже мо лийшашым ужам да шижам. Тидым пален, еҥ-влак тазалыкышт, ончыкылыкышт нерген йодаш тӱҥалыныт. Тиде интервьюда лекмек, шкешт нерген рашемдаш шонышо-влак ешаралтыт, очыни…

— Тыгай вий улмо Тыланда полша але нойыктара веле?

— Ик велым, сай, вес велым, илаш нелырак. Мутлан, тиде але тудо айдемын колышашыжым мый ужам да шижам, но тудлан тидым кузе каласет? «Вашке колет» манат мо? Республикыштынат мо лийшашым ужам да палем. Кӱчыкын гына ятыр вашталтыш лиеш манын каласен кертам. Мый шуко да тӱрлымат ужам. Но мом ужмем да шижмем чыла ойлаш тӱҥалам гын, южышт «Владислав Максимовичын ушыжо каяш тӱҥалын» маныт дыр…

— Президент должностьышто улмыда годым мом ыштен, могай шонымашдам илышыш пуртен шуктен огыдал гын, тидым кызыт ышташ ынде йӧнда уло. Александр Евстифеевлан нунын шотышто ой-каҥашым пуэн кертыда…

— Тиде чынак. Мый кажне районышто могай-гынат кугу да налогым тӱлен кертше  предприятий лийже манын шоненам да икмыняр вереже ыштенат шуктенам ыле. Но коло ий жапыште шукыжым пытарышт, кумыктышт. Мутлан, нефтеперегонный заводым шараш – тушко ешарен чоҥаш – кӱлеш ыле. Тидым кызыт ышташ гын, сай лиеш. Коло ий жапыште шонымаш-шамыч нигушкат йомын огытыл. Чыла тиде шотышто ушем эреак пашам ыштен.

Александр Александровичлан шуко темленам. Мый декем Курыкмарийыш мийымыж годым автостанцийым пашаш колташ, корным тӧрлаташ кӱлмӧ нерген каласенам. Ойлымем шотыш налын да темлымем шуктен. Тылеч вара мылам еҥ-влак йыҥгыртат да тауштат. «Мылам молан таужо? Евстифеевлан тау», — манам. «Те тудлан мемнан деч таум каласыза», — маныт. Каласенам. Александр Александрович ял илышым сайын пала. Ачаже механизатор лийын, сандене тудлан тиде паша нерген каласкалышаш уке – изи годсек ужын кушкын.

Еҥ-шамыч мыйым шарнат. Вурсымым, «тьфу, тый, заразе» манмым икте дечат колын омыл.  Уремыште ужыт да саламлалтыт. Мо оҥайже, самырык-влакат пелештат. Южо еҥже таушта. «Те мылам тидым, тудым ышташ полшенда», — маныт. А мый шукыштым омат шарне, вет президент должность гыч кораҥмемлан коло ий эртен. Лач тынар ияк мый ни ик руш радиоканалыште, ни телевиденийыште, газетыште нимом ойлен омыл. Мылам тидым ышташ пуэн огытыл. Кеч тыге ыштымаш – сай огыл. Санденак шукышт Москваште илем, икмыняр кевытым кучем манын шоненыт.

— А те ялыште иленда. Но икмыняр жап гыч чонланда йокрокын чучын да мураш, концерт ден мероприятийлаште калык ончыко лекташ тӱҥалында мо?

—  Ялыште шошо-шыжым йокрокланаш жап уке. А телым тиде мыняр-гынат шижалтын. Тыгай годым пире-шамыч дене «урмыжына» ыле.

— Сонарыш коштында?

— Мый сонарыш кошташ йӧратем. Сонарзе улам, но тидым изишак веле ыштен шуктенам. Вараже чарнаш логале. Республикыштына моткочак шуко кумдык мландым вес кундемласе посна еҥ-влаклан ужален пытареныт.  Санденак лишыл жапыште шке мландынам шканна пӧртылташ тыршаш тӱҥалына.

Икымше гана кугу сценыш мураш лекташ мылам Наталья Пушкина темлен.

— А Зинаида Игнатьева дене муро корныда кузе ушнен?

— 2012 ийыште Козьмодемьянскыште «Две звезды» конкурс эртаралтын. Тылеч ончыч тиде тӱвыра полатыш концертым ончаш миенам ыле. Мыйым ужмеке, вуйлатышыже конкурсыш ушнаш да Зинаида Стахеевна Игнатьева дене пырля мураш темлыш. Мый вигак кӧнышым. Конкурсышто икымше верым нална. Тылеч вара коктын ятыр мурым пырля муренна. Южыжым лӱмынак мыланна возеныт.

— Умбакыжат мураш шонеда?

— А кузе вес семын?! Конешне! Когыньнам яллаште эртарыме пайремлашкат мураш ӱжыт. Ме уло кумылын миена.

— А эше весе дене пырля мурен ончымыда огеш шу?

— Мыйым огыт колто. Зинаида Стахеевна мыйым монополизироватлен. (Мыскара йӧре шыргыж палемдыш – авт.) Мурызо-влак кокла гыч южышт шкешт пырля мураш темлат. Иктаж-кунам тидым ыштена, очыни.

— Кызыт Тендан эн кугу шонымашда могай?

— Мыйын чыла уло. Тичмаш еш дене илыме шуэш. Тетла мо эше кӱлеш? Мый луымшо ий пелаш деч посна илем.  Колымешкем шкет илаш кумылем уке. Теве кызыт Йошкар-Олаште пашам ыштем да кокланже шуматкече мартеат тыште лияш перна. А ты жапыште ушемже дене чӱчкыдынак ялыштем «улам». Тушто мо, кузе манын шонем, тургыжланем. Пелаш лиеш гын, куштылгырак  ыле. Ӱдырамаш кид ситыдыме садак шижалтеш.

— Пашам ышташ тӱҥалмыда тиде чырым кораҥдаш да шӱм пелашым муаш полшен кертешыс, вет Те эре еҥ коклаште лийыда. Тора ялыште илыме дене таҥастарымаште, чонлан келшыше ӱдырамашым олаште вашлияш йӧн шукырак…

— Уке-е. Мый тидын нерген ынем шоно. Просто иктаж-кӧм йӧратыме шуэш. Мылам шкеже толын шогалше ӱдырамаш огеш кӱл. Мый чонемлан келшыше еҥын кумылжым савыраш тыршен, «почешыже куржталнем».  

Икымше пелашем дене шукертак ойырленна. Шукынжо тудо колен манын шонат. Мария Лукинична ила. Ушыжо гына пудыранен. Тыгай чер нунын тукымыштышт ончычат вашлиялтын. Еҥ-шамычым огеш пале. Эргына мият  гынат, «Тый кӧ улат?» — йодеш. Кум сиделке, икте-весыштым алмаштен, тудым ончат. Теве тыгай илыш. Мемнан тукымышто чылан 90 ийым эрталтымешке иленыт. Мыят тынарак илем, шонем. А тыге гын, эше шукыжо – ончылно.

Любовь Камалетдинова мутланен.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий