УВЕР ЙОГЫН

Тӱҥ шонымаш – калыкын илышыжым саемдаш

Кажне ийын, кеҥеж тӱҥалтыште, Россий Федерацийын президентше Владимир Путин «Вияш линийым» эртара. Тений тудо теҥгече 12 шагатлан тӱҥалын. Ӱмаште калыкын 73 йодышыжлан президент 4 шагат 20 минут вашештен. Чылаже тунам кок миллион утла йодыш пурен да тынарак тенийсе 17-ше вияш эфирышкат. Еҥ-влак тидлан телефоным, социальный сетьым, мобильный приложенийым кучылтыныт. Йодышлам лончылышо рӱдерын увертарымыж почеш, калыкым эн ончычак пашадар, медицине полышым пуымо, шӱкшакым кышкыме, илыме вер да коммунал озанлык, социальный сфере, образований дене кылдалтше йодыш-влак тургыжландарат.

Таче ме тыланда икмыняр йодышлан вашмутым лудаш темлена.

 

Национальный проект

– Тӱҥ шонымашыже – Российын экономикыжым у рельс ӱмбаке шогалташ, паша производительностьым кугемдаш да чыла тидын дене калыкын илышыжым саемдаш.

 

«Мый пожарныйлан пашам ыштем, командир семын 16 тӱжем теҥгем тылзылан тӱлат, а коллегем-влак 12-13 тӱжем теҥгем гына налыт. Санденак нунылан кок-кум вере пашам ышташ логалеш. Пашадар кунам кугемеш?»

– 10 тӱжем теҥге пашадар лийын ок керт, сандене тергыман. А МЧС системыште окса дене кылдалтше пӱсӧ йодыш уло. Тудым кӱзыкташ 4,5 миллиард теҥге ойыралтын, сандене пожарный-влакын пашадарышт ончыкыжым 33 тӱжем теҥге марте кугемын кертеш.

 

«Илыш кунам саемеш?»

Илыш нелемме шотышто Владимир Владимирович келша, тыгодым ушештара: пытартыш ийлаште Российын экономикыштыже икмыняр нелылык лектын, но нуно санкцийла дене кылдалтын огытыл. Сату  (нефть да моло) рынкыште кызыт ятыр пӱсӧ йодыш уло, санденак граждан-влакын доходышт шагалемын.

 

Эмлымверлаште черет, специалист-влак огыт сите. Вӱдышӧ-влак Челябинск, Псков да Смоленск областьла гыч видеороликым ончыктеныт.

Президент палемден: кадр шотышто медицине сферыште таче пӱсӧ йодыш уло, пашадарымат кугемдыман. Но тудын ушештарымыж почеш, элна мучко тудын кугытшо 77 тӱжем теҥгеш шуэш –  5 процентлан кушкын.

«Тазалыкым аралыме сферыште первичный звенон пашажым саемдыман, амбулаторий сетьым вияҥдыман», – каласен тудо.

 

«Молан льготан эм ок сите?»

Владимир Владимировичын палемдымыж почеш, тидлан федеральный бюджет гыч средствам регионлаш тичмашнек колтымо, но садак нелылык вашлиялтеш. Тидыже конкурсым организоватлыме паша дене кылдалтын. Адакшым эм мыняр кӱлеш – раш огыт пале, тидлан кӧра склад-шамыч тич темыт.  Российысе Тазалыкым аралыме министр Вероника Скворцован ойлымыж почеш, чынжымак, средствам регионлаш колтымо, но нунын кокла гыч кумлыштыжо эмым налме паша радамым шотыш кондымо огыл. Складлаште эм уло, но кучем тидын нерген ок пале – тышеч дефицит. Министр тыгак палемден: регионлаште ФАП-влак чоҥалтыт – идалыкыште 500 наре, но 17 регионышто сӱрет весе, тушто нуно, мӧҥгешла, шагалемыт, сандене кызыт вуйлатыше-шамыч дене паша ышталтеш.

 

Шӱкшакым кышкыме нерген. Тудым шупшыктымылан тӱлымӧ ак.

Президент палемден: шӱкшакым перерабатыватлыме йодыш дене иктат нигунам шот дене пашам ыштен огыл, тыгодымак кажне ийын 70 миллион тонн йӱлалталтеш. Но кудалтен кодымо тыгай вер лийшаш огыл – реформын лектышыжым калык ужшаш.

Куштырам шупшыктымо шотышто тариф шотышто каласен: тудым торасе полигоныш наҥгайымылан кӧра верлаште ак кушкынат кертеш.

«Шӱкшакым перерабатыватлыме шотышто йодышым решатлаш кужу жаплан ыштыме план уло. Элыштына 200 тыгай комплекс чоҥалтшаш, тидлан 300 миллиард теҥге ойыралтеш.

 

«Шуко шочшан ешыште кокымшо да кумшо йоча шочмылан пуымо 460 тӱжем теҥге выплатым ипотекылан икымше взносым тӱлаш кучылташ лиеш мо?»

Владимир Владимировичын ойлымыж почеш, выплатыжым лач тидланак ыштыме. Тудо палемден: Финанс министерстве шуко шочшан еш-влаклан пуымо 6 процентан льготан ипотекыштлан компенсацийлан банк-влаклан кӱлеш наре оксам ойырен огыл – тиде правительствын йоҥылышыжо. Но лишыл жапыште сӱрет вашталтеш, молан манаш гын тудо кӱлеш ресурсым ойырен.

 

 «Россий ваштареш санкцийлам уэш шуят. Ме Касвелын йодмашыже-шамыч дене келшена гын, нуным кораҥдат мо?»

– Россий икте денат сырен огыл. Кокымшо – санкцийлан кӧра элна 50 миллиард долларым йомдарен, ЕС – 240 миллиардым, США – 17 миллиардым, Японий – 27 миллиардым. Тидын деч посна мыняр еҥ паша деч посна кодын! Туге гынат ме ала-мо шотышто ончыко ошкылым ыштенна: кӱкшӧ технологиян сферым вияҥдаш «вуйдорыкнам чӱктенна» да элыштына нигунам лийдыме направлений дене пашам ышташ тӱҥалынна. А ялозанлыкыште! Эше 10 ий ончыч тынар сатум вес эллаш ужалыме шотышто шонымашат лийын огыл, а кызыт идалыкыште 45 миллиард долларыш шуынна.

 

«Кунам чиновникын пашадарже тыглай еҥын гай лиеш?

Президентын мутшо почеш, чиновник-влакын пашадарыштым волташ гын, нуно частный компанийлаш куржын пытат, а кӧ нунын олмеш умбакыже вияҥме планым ышта да илышыш пурта? Пашадар-влак коклаште ойыртем лийшаш, но утыждене кугу огыл.

 

Россий президентлан пуымо йодыш-влак кокла гыч тиде – икмыняр гына, а чылаже кок миллион наре пурен, нунын коклаште Марий Элыште илыше-влакынат.

Г.КОЖЕВНИКОВА.   

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий