– Тендан деке кунам ит йыҥгырте, эре уке улыда, эре ала-могай пашам ыштен коштыда. Теве теҥгечат школыш каенда маньыч, – телефон кылын вес мучаштыже оҥгыр гай яндар йӱкын «Салам лийже. Колыштам тендам..» манмым колмемлан куанен, Звенигово районысо Красногорский эмлымверын тӱҥ врачше Нина Янгелова дене саламлалташат мондышым.
– Тыге шол. Кабинетыште кагаз дене веле шинчылтам, шукыж годым поликлиникыште, стационарыште коштам – паша лектынак шога, тудым ворандарен колтыде огеш лий. А школышко кугурак класслаште шинчымашым погышо ӱдыр-рвезе-влак деке миенам. Ты гана шӱргышкӧ чӱнча лекме амал, черым чактарыме йӧн-влак дене палдарышым, вет подростко-шамыч тиде йодыш дене врач деке каяш вожылыт, кугыеҥ денат мутланаш огыт тошт. Чоныштышт мо ышталтмым сайын умылем, сандене нунылан уло кумылын полшаш тыршем, – вашештыш Нина Леонидовна.
Тыге ме вес кечын шинчаваш мутланаш кутырен келшышна. А тылеч ончыч тудын дене изиш лишкырак палымым ыштем.
Нина Дмитриева (ӱдыр фамилийже) Морко районысо Шордӱр ялыште туныктышо-влакын ешыштышт шочын. Верысе тӱҥ школым тунем пытарымыж деч вара, ача-аважын врач лияш темлымыштым шотыш налын, ончычшо Коркатово лицейыш каен, вара Ижевск кугыжаныш медицине академийын педиатрический факультетышкыже пурен. 2014 ийыште врач-дерматовенерологлан тунем лектын. Йошкар дипломан самырык специалистлан Марий Элын Тазалыкым аралыме министерствыжын кадр пӧлкаштыже кок вере пашам темленыт: Звенигово районысо рӱдӧ больницыште да Красногорский эмлымверыште.
– Тунам мыланем кок тӧнежшат палыдыме ыле. Тиде жаплан йочан лийынам. Тудым тӱҥ шотышто ачам ден авам онченыт, сандене, нунын деке лишкырак лияш манын, Красногорский эмлымверым ойырен нальым, – вашлиймекына, профессиональный пашаш толмо корныж дене палдарыш Нина Леонидовна. – Мутланаш тӱҥалмына деч ончыч тидымат ушештарен кодынем ыле: Ижевск кугыжаныш медицине академийыш Коркатово лицей гыч ик классыште пырля тунемше кандаш ӱдыр-рвезе тунемаш пурышна! Тӱҥалтыш гычак икте-весе дене пеш келшен, эсогыл ик еш гай илышна, кызытат пеҥгыде кылым кучена, а иктыж дене пашам пырля ыштена.
Тыге, Нина Леонидовна дерматовенерологлан пашам ышташ, шинчымашыжым илышыште кучылташ тӱҥалын. Аҥысыр специализациян врачын полышыжлан утларакше самырык ава-шамыч куанен эҥертат, вет поснак ик ияш марте йочан коваштышкыже мо гына огеш лек!
– Мый, манмыла, кечым эртараш огыл, а лектыш дене пашам ышташ йӧратем: изи пациентлан диагнозым шындем, аважлан эмлыме йӧным темлем да икшывын тӧрланымыжым изин-кугун вучем. Но тыгеат лиеш: йоча паремеш, да аваже тудым врачлан эше ик гана ончыкташ кӱлешлан ок шотло. Умылем, южгунам изи икшыве дене ял гыч посёлкыш толаш йӧндымӧ… Но, тендан шочшыда, шке паледа манын, кидем лупшалын омак керт. ВКонтакте, Инстаграм, Ватсап гай социальный сетьла полшымо дене икшывын фотожым, чынжым гын, тудын тургыжландарыше вержым, фотографироватлен колташ йодам: черын чакнымыжым ужмекем веле лыпланем, а кокытеланымашем лектеш гын, авалан йочам приёмыш кондаш каласем. Социальный сетьлаште шке группем почынам, тушто тӱрлӧ чер нерген радамлын каласкалем, прививкын, диспансеризацийын пайдалыкыштым умылтарем, поликлиникын веле огыл, тыгак врач-шамычын паша жапыштым увертарем, у оборудованийын ойыртемже дене палдарем. Но утларакше вашла мутланаш кумылан улам. Жапым да йӧным мумо семын калыкышке лектын коштам. Шукерте огыл ик ешыш ужармужо дене черланен кертме лӱдыкшӧ нерген мутланаш мийышым. Тылеч вара веле ача ден ава йочаштлан прививкым ыштыкташ келшышт… Икманаш, калык дене пеҥгыде кылым кучаш тыршем, – чонжым почо самырык врач.
Тидыжым верысе-влакат куанен палемдат. Мутлан, библиотекарь А.Семёнован мутшо гыч, Нина Леонидовна Красногорский книгагудышкат чӱчкыдын толеш. Пытартыш вашлиймаште «Мушмарий сескем» клубын еҥже-влаклан илалше коваштым эскерыме шотышто пеш шуко пайдале ой-каҥашым темлен.
– Самырык годымат, ийготым погымекат, мотор лияш тыршаш кӱлеш, – а мо тыште ӧрыктарышыже маншыла, порын шыргыжале врач. – Кокымшо йоча дене икшывым ончымо шотышто отпускыш кайымем деч ончыч, Звенигово районысо рӱдӧ больницын тӱҥ врачше Светлана Викторовна Букатинан темлымыж почеш, косметологлан тунем лектым, сандене тиде шинчымашем кумдан кучылтам, моторлык дене кылдалтше ой-каҥашем чылалан темлем.
…Самырык ава кокымшо йочажым улыжат пел ий ончен шуктен. Тӱҥ врач Мурат Хадимович Мухамедалиевын паша гыч кайымыж деч вара Красногорский эмлымвер вуйлатыше деч посна кодын, да тиде должностьым самырык врач Н.Янгеловалан темленыт.
– Мурат Хадимовичым пеш сай вуйлатыше, опытан врач, ушан-шотан, поро кумылан айдеме семын пагалем. Тудын олмышкыжо толын, тудын семынак пашам ыштен кертам мо манын, шуко шоненам, шуко тургыжланенам да ӱшанен пуымо должностьлан келшыше лияш шонен пыштенам, – тӱҥ врачлан шогалтыме жапым шарналтыш Нина Леонидовна. – Адакше Звенигово районысо рӱдӧ больницын администрацийжат, Красногорский эмлымверын коллектившат тиде должностьышто кечын пеҥгыдемаш полшат, икте-весым умылен да пагален пашам ышташ йӧным ыштат. Ончычшо коллективыштына утларакше илалше-влак тыршеныт. Нунын икмыняр жап гыч сулен налме канышыш каен кертмыштым умылен, штатыш самырык-специалист-шамычым ушаш пижым. Тыге мемнан деке эше терапевт, невролог, отоларинголог, эндокринолог-диетолог, педиатр тольыч, нунын кокла гыч коктынжо – «Ялысе доктор» программе дене, – умбакыже каласкала Нина Леонидовна. – Чаманен палемдем, невролог шукак ыштен ыш шукто, Татарстаныш кусныш. Кызыт тыгай специалист мемнан дене веле огыл, Звенигово районысо рӱдӧ эмлымверыштат уке, сандене тудым тылзеш ик гана Волжск ола гыч ӱжына. Кас марте чот ноя гынат, кечыште 25-30 пациентым терга.
Кызыт эмлымверыш неврологым веле огыл, эше икмыняр специалистым, поснак стоматологым, гинекологым пашаш налаш ямде улыт, вет ятыр специалистлан поликлиникыштат, стационарыштат пашам ышташ логалеш.
– Таче Звенигово районысо рӱдӧ больницын тӱҥ врачше Олег Михайлович Романенко мемнан деке тиде йодышымак рашемдаш толын. Пашаеҥ-шамыч дене телефон дене огыл, а вашлийын мутланымыжлан моткоч пагалем. Ялысе медициным вияҥден колтымо корным ужын, илыш дене тӧр ошкылын моштышо, финанс ден экономикым палыше, кӧргӧ виян да ушан айдеме. Тудо мемнан деч паша лектышым йодеш, тидлан чыла йӧным ышта да сайын тӱла. Мыланем Олег Михайлович дене пашам ышташ келша. Тудо рӱдӧ больницыш веле огыл, мыланнат ынде мыняр у оборудованийым налын! Нунын полшымышт дене ял калыкым ФАП-лашке, врач амбулаторийлашке, эсогыл клублашке лектын тергена. Шукерте огыл Тошнурыш миен толна. Калык эше эндокринологым кондымылан поснак чот тауштыш. Олег Романенкон вуйлатымыж почешак, врач-шамычын приёмышкышт возалтме электрон системым илышыш пуртымым, эмлымверым капитально олмыкташ тӱҥалмым сай велым гына палемдем, – вуйлатышыжым мокталтыш Нина Янгелова. – Тыгак Республикысе коваште-венерологический диспансерын тӱҥ врачшын пашажым шуктышо, Марий Элын тӱҥ внештатный врач-дерматовенерологшо, кӱкшӧ категориян врач-дерматовенеролог Дарья Григорьевна Лучинина нерген поро мутым ойлынем. Тудо мемнам, самырык специалист-шамычым, дерматовенерологий аланыште чарныде туныкта да медицине дене кылдалтше литературым кече еда лудаш темла веле огыл, эсогыл кӱшта. Мый тудын дене тӱрыснек келшем. Шинчымашым чарныде пойдараш кӱлеш…
Ваштарешем шинчыше ош халатан Нина Янгеловам эскерем: сескемалтын чолгыжшо шинча, ончыко ошкылаш веле огыл, эсогыл куржаш таратыше ончалтыш, чатка нер, шыргыжме еда волгалтше шер гай пӱй, йытыра капкыл… Тыгай нӧргӧ вачӱмбак тыгай ответственный пашам пыштымылан ӱшанымат ок шу. Но уке! Нина Янгелован тӱҥ врачын должностьышкыжо шогалмыжлан майыште кум ият лиеш. Калыкын тазалыкше верч тургыжланымыжым ужат, эмлымверын пашажым вияҥден колтымо шотышто шонымашыжым пален налат, мутланымыжым колыштат да тиде ӱдырын корныжо кумда, ончыкылыкшо волгыдо лийшаш манын шоналтет.
Н.Янгелова: «А эше калыкым таза илыш-йӱлалан кумылаҥдем: шке гигиеным эскераш, пайдале продуктым кочкаш-йӱаш, физзарядкым ышташ туныктем. Тыгак айдеме тукымым осал койыш деч аралаш тыршем: наркотикын, аракан, шала илышын зиянышт нерген каласкалем».
Н.Янгелова: «Красногорский посёлко моткоч келша. Тыште пӱртӱсшат мотор, вер-шӧржат ойыртемалтше, калыкшат поро. Пеш йӧнан верыште: кеч Йошкар-Олаш кудал, кеч Казаньыш…»
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
