ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ

«Шке озанлык денат илен лекташ лиеш», —

 

ойла Советский район Шуймучаш ялыште ятыр вуй ӱшкыжым пукшен ӧрдыктарыше Булыгинмыт еш.

Тиде ял У Торъялыш шуйналтше кугорно гыч Кукмарий велыш наҥгайыше  асфальтан корно воктенак верланен. Эше шукерте огыл ял марте иктаж пел меҥге чоло кужыт асфальтан корным ыштен шуктымо. А ял мучко тыгыде кӱм тиде ялыште шочын-кушшо предприниматель-влак ача ден эрге Валерий ден Андрей Булыгинмыт шареныт. Ынде ял калык корно шотышто куштылгын шӱлалтен. Ялыште у оралте-влакат койыт, шуко пӧрт ончылно автомашина шога. Теве Н. Булыгинынат кермыч дене чоҥен шындыме пӧртшӧ мӱндыркӧ волгалт шинча. Суртоза шуко вольыкым ашнымыж дене ойыртемалтеш. Николай Александрович да тудын ешыж дене палыме лияш Ӱшнур ял администраций вуйлатыше В.Басов дене пырля мийышна.

Мемнам пеҥгыде кап-кылан, кумло вич ийым темыше пӧръеҥ вашлие. Мутланаш тӱҥалме годымак шижалте: пашаче айдеме, чын илыш корным ойырен налмыжлан чон куанжым шылтыде ойлышо, нелылык гыч лекташ йӧным муын моштышо чолга пӧръеҥ. А вет тудланат шым ий ончыч шке сурт-пече пелен фермым чоҥен, ӱшкыжым пукшен ӧрдыктарен илаш тӱҥалмешкыже куштылго огыл илыш-корным эрташыже пернен.

Ачаже Александр Фёдорович семынак Вечын техникумышто водительлан да механизаторлан тунем лектын. Армий деч вара шочмо ялыш пӧртылын, тысе тӱшка озанлыкыште кум ий машинам виктарен. Вара Оршанке район Тошто Крешын ялеш шочын-кушшо Татьяна Евгеньевна дене ушнен. Тудыжо ончыч Йошкар-Олаште, Советскийыште, У Торъялыште кевытче лийын. 2003 ийыште  Шуймучаш ялыш марлан толмек, верысе озанлыкыште поварлан тыршен. Вара икшывышт шочын. Николайлан тӱшка озанлык шаланыме деч вара оксам ышташ ӧрдыжкат кошташыже пернен.

— Паша вер шотышто мемнан кундемыште кугу нелылык лектын ыле, — ойла Николай Александрович. – Еш да йоча улмо годым пашашке ӧрдыжкӧ кужу жаплан лектын каяш йӧршынат куштылго огыл. Сандене шке сурт пеленак вольыкым ашнен илаш кутырен келшышна.

— Мыланемат мӧҥгыштӧ йоча дене гына шинчен, ешлан оксам ыштен налаш йӧн лийын огыл, а вольыкым ашнаш мыят полшен кертынам. Адакшым мемнан дене йочасад уке, Ӱшнурыш шумеш кондышташ пернен. Тидым шотыш налынат шке денак пашам ышташ, тыгодымак ӱдырем ден эргым ончаш кумылаҥым.

2010 ий гыч Булыгинмыт тӱрыснек шке сурт пелен вольыкым ашныме пашашке кусненыт. Пеленак Николайын ачаже да Роза Фёдоровна аваже иленыт да илат. Кӱшнӧ ойлымо семын Александр Фёдорович колхозышто шофёр лийын гын, Роза Фёдоровна Пивактын почиҥга комплексыште ушкалым лӱштен, тыгак лаборантке пашам шуктен.

Тӱҥалтыш ийын кум вуй ӱшкыжым веле пукшен ӧрдыктареныт гын, варажым ий еда ешарен толыныт. Чапле вӱтам нӧлтен шынденыт да ынде иканаште коло кум ӱшкыжым ӧрдыктарат. Презым пошкудо районлаште, тыгак еҥ-влак деч налыт. Килограммжылан 180-190 теҥгем тӱлат. Тыге ик презе кокла шот дене 15-16 тӱжем теҥгешке шуэш. Сайын пукшен ӧрдыктарыме ик ӱшкыжым шыл дене шотлымаште кокла шот дене 60-70 тӱжем теҥгелан ужалат.   

Ме Булыгинмытын озанлыкыштым ончен савырнышна. Вӱтам куштылго манме йӧн дене ыштыме, вольык четлык коклаште шога. Кажне вуйлан посна верым келыштарыме, кургым опташ вол улыт. Вӱд вӱташкак толеш. Кызыт шудым аралаш левашым ышташ тӱҥалын. Вет але марте шудо рулоным кава йымалне веле аралаш пернен. Посна леваш-влак улыт. Шудым поген налме пресс-подборщик, косилке посна левашыште аралалтыт. Кок Т-40 трактор, грузым шупшыктышо ГАЗ-53, тыгак легковой автомашина улыт.

— Ме вольыкым эреак шыл дене ужалена. Но ончылий тыгай правил лектын: вольыкым лачак лицензиян цехыште веле шӱшкылаш лиеш, — келгын шӱлалта Николай. – Тидыже мыланна пашаштына вигак кугу чаракым ыштыш. Районыштына шӱшкылмӧ цехше Советский посёлкыштак веле. Тушко вольыкым наҥгаяш машинам тарлаш да цехлан ик вуйжылан кок тӱжем теҥгем тӱлен, ешартыш изи огыл роскот ышталтын. Тӱҥалме пашам кудалташат шонымаш шочо. Но адак тыге кутырен келшышна: ялыште моло паша уке, вольыкым ашнымым чарнаш гын, кушко каяш, мом ышташ тӱҥалаш? Сандене тӱҥалме пашам кузе-гынат шуяшак келшышна. Кугу роскотыш пурышна гынат, вольыкым шупшыкташ лӱмынак ГАЗ-53 автомашинам налашна перныш. Ынде машинам тарлышаш уке. Тыгай технике моло кӱлешым наҥгаяш-кондашат моткоч кӱлеш. Теве ола гыч ӱшкыжым пукшаш пырче шоктышым кондем. Еҥ-влакын йодмышт почеш сад-пакчашкышт терысымат намиен пуаш йӧн уло.

    Булыгинмытын лучко гектар шке мландышт уло. Пай мландым шкаланышт налыныт, чекым ыштыктеныт. Тушто кугурак кумдыкышто шукияш шудым ончен куштат. Ӱмаште тыгак пырчан шурным ӱденыт, ныл тонным шийыныт. Тылеч посна эше ныл тонным налашышт пернен. Шудым ямдылаш пресс-подборщикышт, косилкышт, шорвондышт улыт. Кодшо ийын ямдылыме шудо рулонышт пакча тошкемыште але ятырак коеш ыле. Чын, тений йӱран игечылан кӧра шудым ямдылаш варарак лектыныт. Но ты гана кургылык кушкыл чаплын шочын. Сандене шудым ситышын шапашлаш, ончычсо семынак шагал огыл вуй вольыкым ашнаш ӱшан йомын огыл.

В.Смоленцев.

Снимкылаште: шке озанлыкыште ӱшкыжым пукшен ӧрдыктарыше Н.Булыгин; вольыкым ашнаш келшыше вӱтам чоҥымо; пеҥгыде озанлык; Булыгинмытын илыме пӧртышт; Шуймучаш ял уремыш тыгыде кӱм шарыме.

Авторын фотожо.   

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий