«Игече туткарыш пуртыш», – манеш Советский район, Ленин лӱмеш колхоз (СПК) вуйлатыше М.Лисов.
Тиде озанлыкын машинавечыже да идымже Алисола ял воктенак верланеныт. Идымвечыште лиймына годым тыште паша шолеш ыле. Сортировко-влак икшырымын йӱкланеныт, пашазе-влак идым кумдыкым ӱштыныт, у пырчым вераҥдаш ямдыленыт, пасу гыч шурным кондышо машина, автовисаште висалтмек, сортировкыш намиен ястарен. Тыгодымак сортировко гыч ямде шурным левашыш кондыш, тудым кошташ тӱҥалыт.
– Икымше пырче 19 июльышто пурен, – журналеш возымыжым ончалын, каласыш склад вуйлатыше С.Усова. – Уржам кӱчык жапыште поген нальыч, ынде кокияш шыдаҥым кондат. Ме сутка жапыште пурышо пырчым тӱрыс эрыктен-коштен шуктена. Кокияшын лектышыже изи, сандене кызыт паша утыждене шуко огыл. А теве икияшым шияш тӱҥалыт гын, тунам паша ятырлан ешаралтеш. Тыгай годым ме пырчым тӱрыс эрыктена да коштена, вара веле мӧҥгӧ каена. Мемнан кок сушилке уло: иктыже куснылшо, мобильный да весыже – напольный. Такшым нуным тӱрыс куатын кучылтмо годым чыла пырчым ямдылен шуктена. Урлыкашлан посна сортирвкына уло, тудымат пашашке колтымо. Мыланна шокшо кочкышым паша верышкак кечывалым да кастене кондат, тутлын пукшат.
Ме колхозлан жаплан полшаш толшо пашазе-влак дене мутланышна. Нунын кокла гыч иктыже, В.Мочаева, тыге мане:
– Ме икымше ий веле огыл колхозлан пырчым эрыкташ полшаш толына. Бюджет организацийлаште пашам ыштена гынат, ме тыште, тӱшка озанлык кундемыште, илена да чон полшаш ӱжеш. Кызыт отпускышто улам, сандене тыште тыршаш жапем уло.
Идымвече воктенак кокияш шыдаҥ пасу шарлен возын. Тыште «Полесье» ден «Акрос» кок комбайн икшырымын пашам ыштен, йыр почеш йырым ыштен. Бункерыш пырче теммеке гына машинашке ястараш шогалыныт. Теве ме комбайнер И.Капитонов дене мутланена. Тудо колхозышто ынде ятыр жап тырша, ий еда техникым шурнывечыш луктеш, эн шуко пырчым пога.
– Тений поян лектыш дене моктанаш амал уке, – мане тудо. – А вет чылажымат технологий почеш ыштыме ыле: жапыштыже ӱдымӧ, ӱяҥдышым ситышын пуымо, урлыкашыжат чапле лийын. Но йӱр кужу жап лийдымылан кӧра ӱшанна ыш шукталт. Кокияшым поген пытаренат, икияшым шияш тӱҥалына. Техникым шурным погаш сайын ямдыленна ыле, да ынде кӱрылтыш деч посна ыштена.
Кокымшо комбайнын озаже – В.Павлов. Тудо пошкудо «Большевик» колхоз кундемыште ила да ынде икымше ий веле огыл тыште тырша. Полышкалышыже – А.Семенов. Идымвечыште лиймына годым В.Павлов лачак тышке толын ыле.
– Кече мучко комбайн кабиныште да эше шокшышто шинчен, чот ноялтеш, изишак каналташ лийым, – каласыш тудо. – Икмыняр йырым ышташ полышкалышемлан ӱшанышым. Тыршыше рвезе, техникым удан огыл пала. Тудлан эҥерташ лиеш. А мый теве руль воктеке уэш шинчам.
Пасу гыч пырчым ГАЗ маркан автомашина дене водитель Е.Макаров шупшыктен. Евгений Николаевич ончылий республикыште идымыш пырчым шупшыктышо водитель-влак кокласе таҥасымаште икымше верыш лектын ыле, эн шуко пырчым конден ястарен.
– Ялозанлык пашаеҥ-влакын кечышт годым мыланем Ялозанлык да продовольствий министерствын Чап грамотшым кучыктышт. Тидыже кумылем нӧлтале, – ойла Макаров. – Теният тыршем. Кызыт пасужо идым воктенак да пырчым шкетынак шупшыктен шуктем.
Тенийсе пасу пашан да уржа-сорлан ойыртемже нерген озанлык вуйлатыше М.Лисов деч каласкалаш йодна. Тудо тыге мане:
– Такшым посна кумдыкышто уржам шияш 16 июльыштак тӱҥалынна ыле. Тыгай эр пасушко лекмым омат шарне. Игече тений чотак туткарыш пуртыш. Кокияш поснак начарын шочын. Вет ик тылзе наре йӱр йӧршеш лийын огыл. А шолеман йӱр 207 гектар кумдыкышто шыдаҥ озымым мушкын волтыш, пытарыш. Ынде ты пасушто шурно моткоч туйо. Парчаже пеш изи.
Михаил Ильичын мутшо почеш, кодшо ийын чумыржо 2,6 тӱжем тонн пырчым шийыныт гын, тений 2 тӱжем тонн погынышаш. Южо пасу кумло центнер дене пырчым пуэн. Кокияш шыдаҥ, мутлан, тений гектар гыч латшым центнер дене гына лектын.
Ты гана колхозышто икияш да кокияш пырчан, отызан пырчым чылаже 1050 гектарыште поген налман. Ончылгоч шотлен лукмо почеш, шурно урлыкашланат, вольыклан пукшашат ситышаш. А озанлыкын вольыкшо шагал огыл. Тӱкан шолдыра вольыкышт 860 вуй уло, тышечын ушкалже –320 вуй.
Тений пырчылан ак келшыше лийшаш, но кызытеш шыдаҥлан килограммжылан 12,5 теҥгем, шожлан 10 теҥгем гына пуат. Но уто пырчым кызытак ужалаш огыт шоно, телым ак ятырлан кӱзышаш. Такшым пырчым кызытак налаш кычалын коштшо-влак шагалын огытыл. Вет Юл кундемысе моло икмыняр регионыштат да мемнан республикыштат кукшо игече пырчылан атыланен кушкаш йӧным пуэн огыл.
В.Смоленцев
Авторын фотожо
